Ο ιδιόρρυθμος κόσμος του σπουδαίου Ρόι Άντερσον γεννιέται εκεί όπου η τραγωδία συναντά την κωμωδία. Σαρκαστικός, σουρεαλιστής, οπαδός του στοιχείου του παραλόγου, ο Σουηδός σκηνοθέτης χτίζει ένα κινηματογραφικό σύμπαν παράξενο αλλά τόσο γοητευτικό, σήμα κατατεθέν σε όλη την πορεία του. Η «Ομορφιά Της Ύπαρξης» προβάλλεται στο Ταινιόραμα 2023 του ΑΣΤΥ την Τετάρτη 21 Ιουνίου.

«Αντίκρισα έναν άνθρωπο που είχε χάσει τον δρόμο του, αντίκρισα έναν άνθρωπο που εκλιπαρούσε για τη ζωή του». Λόγια που θα μπορούσαν να φορεθούν σε οποιαδήποτε από τις μοναχικές καρδιές και χαμένες ψυχές που παρελαύνουν μπροστά μας, σαν εκθέματα σε μουσείο με ανθρώπινα παράδοξα. Μια διαβολικά πνευματώδης ανορθόδοξη κωμωδία, η οποία εξυψώνει το μονότονο και προσδίδει βάθος στο κενό, προσφέροντας ένα θλιμμένο αλλά τρυφερό αντίδοτο στην αποξένωση και τη σύγχυση. Μια πομπή από βινιέτες που τρεμοπαίζουν, σε καφέ, μπαρ, σταθμούς τρένων, διαμερίσματα και γραφεία, διάστικτες με χλωμές σημαδούρες που αποζητούν ένα βλέμμα παρηγοριάς και κατανόησης.

Ο Σουηδός δεξιοτέχνης του σουρεαλισμού, Ρόι Άντερσον, ο οποίος μας έχει χαρίσει εξαιρετικές ταινίες, όπως το «Ένα Περιστέρι Έκατσε Σε Ένα Κλαδί Συλλογιζόμενο την Ύπαρξή του» και τα «Τραγούδια απ’ τον Δεύτερο Όροφο», κέρδισε με τη νέα του δημιουργία, «Η Ομορφιά Της Ύπαρξης», το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βενετίας το 2019 και επιχειρεί για άλλη μια φορά να μιλήσει για τα μυστήρια της ανθρώπινης ύπαρξης, πάντα με το χαρακτηριστικό στυλ στο οποίο μας έχει συνηθίσει.

Ένας στοχασμός πάνω στην ανθρώπινη ζωή, σε όλη της την ομορφιά και τη σκληρότητα, το μεγαλείο της αλλά και τα κλισέ της. Περιπλανιόμαστε, μέσα σε μια ονειρική ατμόσφαιρα, με οδηγό έναν αφηγητή που θυμίζει τη Σεχραζάτ από τις «Χίλιες και Μία Νύχτες». Ασήμαντες στιγμές παίρνουν τη σημασία που κανονικά αρμόζει σε ιστορικά γεγονότα: ένα ζευγάρι ίπταται πάνω από την Κολωνία εν καιρώ πολέμου.

Στον δρόμο προς ένα πάρτι γενεθλίων, ένας πατέρας σταματά μέσα στη βροχή για να δέσει τα κορδόνια της κόρης του. Έφηβα κορίτσια χορεύουν έξω από ένα καφέ. Ένας ηττημένος στρατός κατευθύνεται προς ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου. Ένας συνδυασμός ωδής και θρήνου, ο Ροι Αντερσον παρουσιάζει ένα καλειδοσκόπιο όλων όσων είναι παντοτινά ανθρώπινα, μια ατελείωτη ιστορία της ευάλωτης φύσης της ύπαρξης, στο καινούργιο του, κινηματογραφικό ποίημα.

Ο Ρόι Άντερσον (Roy Andersson) γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου του 1943 στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας. Το 1969 αποφοίτησε από τη Σουηδική Σχολή Κινηματογράφου και η πρώτη του ταινία, με τίτλο «Σουηδική Ερωτική Ιστορία», κέρδισε τέσσερα βραβεία στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1970. Το «Γκίλιαπ», η δεύτερη ταινία του, παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ των Καννών, στο τμήμα «Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών», το 1976.

Το 1981 ο Ρόι Άντερσον ίδρυσε το Studio 24 στη Στοκχόλμη, προκειμένου να σχεδιάζει την παραγωγή και να γυρίζει ανεξάρτητος πλέον τις ταινίες του. Τότε ήταν που ανέπτυξε και το μοναδικό του κινηματογραφικό ύφος. Μετά το «Κάτι Συνέβη» και το «Ο Κόσμος της Δόξας», δύο μικρού μήκους ταινίες που κέρδισαν βραβεία σε Φεστιβάλ όπως αυτό του Κλερμόν-Φεράν, ο Σουηδός δημιουργός γύρισε το υπέροχο φιλμ «Τραγούδια απ’ τον Δεύτερο Όροφο». Φιλμ που κέρδισε το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών το 2000.

«Όλα αυτά είναι σαν πίνακες που εστιάζουν βαθιά. Στην αρχή της καριέρας μας, ήταν αδύνατο για εμένα να εστιάσω και να επικεντρωθώ στα πρόσωπα, αλλά αναλώνουν στην ομίχλη που υπήρχε στο προσκήνιο. Τώρα, είναι απίθανο για εμένα να κάνω μια σκηνή χωρίς να εστιάσω βαθιά, γεγονός που απαιτεί περισσότερο χρόνο και χρήμα. Κι αυτός είναι ο λόγος που προτιμώ να δουλεύω σε στούντιο. Όπως έλεγε ο Ματίς, δεν είναι όλα αναγκαία για τις εικόνες. Οι εικόνες μου καθορίζονται από το σήμερα και επιδιώκω να είναι παγκόσμιες και διαχρονικές. Για να επιτύχω αυτήν την καθολικότητα των εικόνων, προτιμώ να επικεντρωθώ στο χρώμα του δέρματος των ηθοποιών παρά στα ρούχα τους. Δεν θα επιστρέψω ποτέ στον ρεαλισμό.» – Ρόι Άντερσον

Αξίζει να σημειώσουμε ότι το φιλμ «Τραγούδια απ’ τον Δεύτερο Όροφο», ήταν το πρώτο μέρος της Τριλογίας των Ζωντανών. Ακολουθήθηκε το «Εσείς, οι Ζωντανοί» το 2007, που επίσης προβλήθηκε στις Κάννες. Οι ταινίες αυτές εδραίωσαν το προσωπικό του στυλ, που διακρίνεται από στατικά πλάνα και επιμελώς κατασκευασμένα ταμπλώ βιβάν, στοιχεία κωμωδίας του παραλόγου, όπως κι από έναν ουσιώδη ουμανισμό. Το 2009, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης τίμησε τον Άντερσον με μία έκθεση όπου παρουσιάστηκε όχι μόνο σύσσωμο το κινηματογραφικό του έργο, αλλά και ορισμένα από τα διαφημιστικά του σποτ.

«Πως ξοδεύουμε το χρόνο μας στη Γη; Δείχνω παραδείγματα ανθρώπινης συμπεριφοράς και ελπίζω το αποτέλεσμα να είναι χιουμοριστικό. Όμως οι εξιστορήσεις μου είναι το ίδιο λυπηρές, γιατί η ίδια η ζωή είναι το ίδιο τραγική διότι όλοι θα πεθάνουμε μια μέρα. Προς το τέλος της ζωής μας μπορεί να συνειδητοποιήσουμε τα λάθη μας. Το φιλμ δεν θέλει να κάνει τους θεατές να νιώθουν ένοχοι, απλά τους προσκαλεί να αναρωτηθούν πως θα περάσουμε τον προσωπικό μας χρόνο. Το φιλμ μου «Τραγούδια Από τον Δεύτερο Όροφο», επιχειρηματολογούσε πάνω σ’ ένα σοβαρό θέμα: την ιστορική και συλλογική ενοχή. Αυτή η ταινία μου «Εσείς, οι Ζωντανοί», διαπραγματεύεται πιο απτά ερωτήματα όπως: πως συμπεριφερόμαστε στους άλλους. Η ταινία διαθέτει 50 αλλόκοτες σκηνές με χαρακτήρες που επαναλαμβάνονται συχνά σε μπουρλέσκ καταστάσεις. Το φιλμ αποτελεί μια φάρσα για την ανθρώπινη κατάσταση. Το χιούμορ μας σώζει από την πολυπλοκότητα της ζωής.» – Ρόι Άντερσον

Το φιλμ «Ένα Περιστέρι Έκατσε Σε Ένα Κλαδί», αποτέλεσε την πέμπτη μεγάλου μήκους ταινία του δημιουργού και είναι ουσιαστικά το τρίτο κομμάτι της τριλογίας, που ολοκληρώνεται μετά από δεκαπέντε χρόνια. Στην Ελλάδα είχαμε την ευκαιρία να το απολαύσουμε στο πλαίσιο του 55ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης – όντας η Ταινία Λήξης του Φεστιβάλ – το οποίο επίσης παρουσίασε ένα συνολικό αφιέρωμα στην ιδιαίτερα σημαντική φιλμογραφία του Σουηδού καλλιτέχνη.

Το 2019, κυκλοφόρησε η ταινία του Ρόι Άντερσον, «Η Ομορφιά Της Ύπαρξης» (About Endlessness / Om det oändliga), η οποία πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας, όπου και τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας.

«Μ’ ενδιαφέρουν απόλυτα οι σκηνές που διαθέτουν αυστηρή λιτότητα, κινηματογραφημένες σε γενικό πλάνο, από μια μοναδική γωνία λήψης και μια λήψη. Το να κινηματογραφήσεις σε γενικό πλάνο απαιτεί ένα υψηλό επίπεδο ωριμότητας για τον σκηνοθέτη. Δουλεύοντας κατ’ αυτό τον τρόπο, μου επιτρέπεται να εντοπίσω τους χαρακτήρες στον «κόσμο που κατοικούν» και σε ότι τους περιβάλει, δίχως να τους ισοπεδώσω. Δεν κάνω ποτέ close-ups, διότι καταλαβαίνω περισσότερα για τους ανθρώπους παρακολουθώντας τους. Μ’ αρέσει να χαρτογραφώ το ζωτικό χώρο τους και το περιβάλλον που επέλεξαν να έχουν.» – Ρόι Άντερσον

Ταινιόραμα 2023

Η σινεφίλ γιορτή που έχει γίνει θεσμός δεκαετίες τώρα στην καρδιά της Αθήνας στη λήξη κάθε κινηματογραφικής σεζόν, σχεδιάστηκε φέτος για να προβάλλει τις βραβευμένες – και με παγκόσμια πρεμιέρα στα σημαντικά κινηματογραφικά φεστιβάλ του πλανήτη – ταινίες σπουδαίων δημιουργών. Από την Πέμπτη 25 Μαΐου, μέχρι και την Τετάρτη 21 Ιουνίου, θα προβάλλονται δύο ταινία καθημερινά, με ενιαίο εισιτήριο των 5 ευρώ, στον Κινηματογράφο Άστυ (Πεζόδρομος Κοραή 4 – Μετρό Πανεπιστήμιο). Την Τετάρτη 21 Ιουνίου στις 21:00, θα προβληθεί η «Ομορφιά Της Ύπαρξης» του Ρόι Αντερσον.

Η Ομορφιά Της Ύπαρξης / About Endlessness
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Ρόι Αντερσον
Πρωταγωνιστούν: Μπενκτ Μπέργιους, Ανγια Μπρομς, Μαρί Μπούρμαν, Αμάντα Ντέιβις
Μουσική: Γκέργκελι Πάλος
Έτος Παραγωγής: 2019
Χώρα Παραγωγής: Σουηδία, Νορβηγία, Γερμανία
Φορμά: Έγχρωμη
Διάρκεια: 73 λεπτά