Η ιστορία θα μπορούσε να εκτυλίσσεται σε οποιαδήποτε πόλη σήμερα. Το πλαίσιο και οι ψυχολογικές προεκτάσεις της ταινίας «Μέρα Νύχτα Μέρα Νύχτα» (Day Night Day Night – 2006) της Τζούλια Λόκτεβ, βασίζονται σ’ ένα ισχυρό πορτραίτο μιας νεαρής εκπαιδευόμενης καμικάζι που ετοιμάζεται να ανατινάξει τον εαυτό της στην καρδιά της Νέας Υόρκης, στην πλατεία Times Square. Μία τρομακτικά επίκαιρη ταινία, που κυκλοφορεί σε επανέκδοση.

«Διάβασα για ένα νέο κορίτσι από την Τσετσενία, που θα έκανε επίθεση αυτοκτονίας σε μία στρατιωτική φάλαγγα. Στο δρόμο σταμάτησε στο σούπερ μάρκετ για να αγοράσει μπανάνες. Αλλά η ιστορία δεν ξεκινάει εκεί. Η ιστορία ξεκινάει με ένα διαφορετικό κορίτσι από τη Τσετσενία, ένα κορίτσι που περιδιαβαίνει στους κεντρικούς δρόμους της Μόσχας, με μία βόμβα στην τσάντα της. Γνωρίζουμε ότι ήταν κορίτσι, γνωρίζουμε ότι υπήρχε μια βόμβα, όλα τ’ άλλα παραμένουν ένα μυστήριο. Σύμφωνα με τις ρωσικές εφημερίδες, το κορίτσι είχε έρθει στη Μόσχα για πρώτη φορά, πέρασε μια εβδομάδα περιμένοντας σ’ ένα κοντινό χωριό, μεταφέρθηκε από τους χειριστές της στην Κόκκινη Πλατεία και της είπανε να πάρει ένα ταξί για ένα γνωστό fast food και να ενεργοποιήσει την βόμβα. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια σειρά από κακοτυχίες. Έχασε τον δρόμο με το ταξί, φοβήθηκε από τους φύλακες του καφέ, περιπλανήθηκε ψάχνοντας έναν καινούριο στόχο κι όταν τελικά πάτησε το κουμπί, η βόμβα δεν λειτούργησε. Αργότερα, στη δίκη, το κορίτσι ισχυρίστηκε ότι δημιούργησε μόνη της όλη την ιστορία και ότι η βόμβα δεν εξερράγη διότι άλλαξε γνώμη και απλά, δεν πάτησε ποτέ το κουμπί. Μοιάζει τόσο απλό, τόσο αισιόδοξο. Είχα εντυπωσιαστεί από την αρχική της ιστορία, μια ιστορία όπου μία γυναίκα που ετοιμάζεται να κάνει πραγματικά μια απόπειρα αυτοκτονίας παίρνει όλο το βάρος επάνω της.» – Τζούλια Λόκτεβ

Νέα Υόρκη: Ένα δεκαεννιάχρονο κορίτσι ετοιμάζεται να κάνει επίθεση αυτοκτονίας στην Times Square. Μιλάει χωρίς προφορά, είναι αδύνατο να εντοπίσουμε την εθνικότητά της. Δεν βλέπουμε καμία βόμβα, παρά μόνο τη τσάντα που έχει στην πλάτη και τα ακουστικά που κρύβουν τον πυροκροτητή. Δεν μαθαίνουμε ποτέ γιατί έχει πάρει αυτήν την απόφαση, αλλά την έχει πάρει ήδη.

Δεν γνωρίζουμε ποιον αντιπροσωπεύει ή σε τι πιστεύει, αλλά ξέρουμε σίγουρα ότι το πιστεύει βαθιά. Η ταινία εστιάζει στις κινήσεις και στις μικρότερες χειρονομίες, διαχειριζόμενη με αριστοτεχνικό τρόπο τις πιο κοινότυπες λεπτομέρειες.

Η ταινία είναι χωρισμένη σε δύο οπτικά και ακουστικά τμήματα. Της Προετοιμασίας και της Δράσης. Ακολουθούμε το κορίτσι βήμα βήμα μέσα από τη μέρα και τη νύχτα πριν τη σχεδιασμένη πράξη. Την βλέπουμε να πλένει τις κάλτσες της, να ντύνεται, να βάζει την τσάντα της, να περιμένει. Τώρα ξεκινάει η δράση, τώρα βρίσκεται μόνη της, στην Times Square, για πρώτη φορά, μόνη. Τώρα το έργο μεταμορφώνεται σε μια σειρά από δοκιμασίες, πισωπατήματα και αναποδιές.

Εμπνευσμένο εν μέρει από μια ιστορία για ένα νέο κορίτσι από την Τσετσενία που ετοιμάζεται να κάνει επίθεση αυτοκτονίας περιδιαβαίνοντας στη Μόσχα. Η ταινία θα μπορούσε να γυριστεί οπουδήποτε, απλά τυχαίνει να έχει γυριστεί στην Times Square, ένας στόχος που είναι τόσο απλός, ακριβώς επειδή είναι τόσο προφανής. Το έργο διαδραματίζεται γύρω από το πρόσωπο του κοριτσιού. Ο μινιμαλισμός του προσώπου πλαισιώνεται από το οπτικό και το ηχητικό υπόστρωμα της πόλης. Η πίστη έρχεται αντιμέτωπη με την πιθανότητα της αποτυχίας.

«Η ιστορία θα μπορούσε να εκτυλίσσεται σε οποιαδήποτε πόλη σήμερα. Επέλεξα τη Νέα Υόρκη γιατί είναι η πόλη στην οποία ζω και γνωρίζω και αγαπώ περισσότερο από κάθε άλλη πόλη στον κόσμο. Η Times Square δεν ανήκει στην Αμερική: ανήκει σ’ όλον τον κόσμο. Για την ηχητική επένδυση ήθελα να συλλέξω τον παλμό από τις γλώσσες που μπορείς ν’ ακούσεις εκεί. Δεν χρειάστηκα παρά δύο μέρες για να συγκεντρώσω πάνω από 30 διαφορετικές γλώσσες…» – Τζούλια Λόκτεβ

Η ταινία έχει στο επίκεντρο της το τελετουργικό μύησης του νεαρού κοριτσιού μέσα σ’ ένα δωμάτιο μοτέλ, όπου, και μας δίνει μια ματιά εκ των έσω  για την λήψη της απόφασης  να πραγματοποιήσει την αποστολή αυτοκτονίας. Σε λανθάνουσα μορφή, θρησκεία και εθνικό υπόβαθρο διαστρεβλώνονται απομονώνοντας το άτομο.

Με την έξοδο της κοπέλας στον δρόμο προς την πλατεία, οι αμφιβολίες και οι ενοχές, ο φόβος, η αγωνία και ο αμέτρητος κόσμος γύρω της, σταδιακά ξεγυμνώνουν τα επίπεδα της  τρομοκρατικής προετοιμασίας και των ψυχρών  υπολογισμών αναδεικνύοντας μοιραία το ανθρώπινο ον. Το «Μέρα Νύχτα Μέρα Νύχτα» της Τζούλια Λόκτεβ, δεν αποσκοπεί να δώσει εύκολες απαντήσεις, αλλά επιχειρεί να θέσει ερωτήματα και να ξεκινήσει έναν διάλογο για το πιο επείγον, σύγχρονο πρόβλημα.

«Το «Μέρα Νύχτα Μέρα Νύχτα» είναι χωρισμένο σε δύο διαφορετικά οπτικά και ακουστικά μέρη. Προετοιμασία και Δράση. Τραβηγμένα σαν δύο τελείως διαφορετικές ταινίες. Η Προετοιμασία έχει να κάνει με τον έλεγχο. Είναι τελείως σχηματικό. Τα πλάνα είναι πάρα πολύ απλά και ξεκάθαρα. Η Προετοιμασία είναι μια ολόκληρη δεξαμενή από συναισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης. Η λήψη έγινε σ’ έναν χώρο ερμητικά κλειστό, το δωμάτιο του ξενοδοχείου. Βλέπουμε τον εξωτερικό χώρο μόνο στην αρχή και το τέλος. Η Δράση μας ρίχνει μέσα στον κόσμο, στην πόλη, στον δρόμο, εκτός ελέγχου. Τώρα το σχέδιο έρχεται αντιμέτωπο με την πραγματική ζωή, τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται δύσκολα, να χάνουν τον έλεγχο. Η κάμερα επικεντρώνεται στο πρόσωπο του κοριτσιού. Τραβάει τις προθέσεις της και την πίστη της. Ήταν σημαντικό να μην χρησιμοποιήσουμε μια καθιερωμένη ηθοποιό, το πρόσωπο της έπρεπε να είναι άγνωστο. Ένα tabula rasa στο οποίο θα προβάλλαμε όλες μας τις ανησυχίες και τις επιθυμίες.»  – Τζούλια Λόκτεβ

Τζούλια Λόκτεβ / Julia Loktev

Η Τζούλια Λόκτεβ γεννήθηκε στο St. Petersburg στη Ρωσία και μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες με την οικογένειά της στην ηλικία των εννέα. Ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο αφού ασχολήθηκε πρώτα με τον «ήχο» στο πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ. Εκεί η Τζούλια έκανε τον DJ ραδιοφωνικό παραγωγό σ’ ένα εναλλακτικό ραδιοσταθμό από όπου και προχώρησε στην παραγωγή τραγουδιών. Το πρώτο της ντοκιμαντέρ «Moment of Impact» που γύρισε εξολοκλήρου μόνη της, κέρδισε διάφορα βραβεία συμπεριλαμβανομένου του directing award στο Sundance, τα Grant prizes στο Cinema du Reel και στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Μονάχου καθώς και το Βραβείο του Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο Karlovy Vary.

To «Moment of Impact» βρίσκεται στην μόνιμη συλλογή ταινιών στο μουσείο μοντέρνας τέχνης. Οι δουλειές της video art έχουν παρουσιαστεί στο Tate Modern στο Λονδίνο, P.S.1 στη Νέα Υόρκη, Haus der Kunst στο Μόναχο, Bienal de Valencia, Mito Art Tower στην Ιαπωνία και σε πολλές άλλες γκαλερί και μουσεία. Το «Μέρα Νύχτα Μέρα Νύχτα» είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της και ακολούθησε το «The Loneliest Planet» του 2011, με πρωταγωνιστή τον Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ. Σχετικά με τις επιρροές της για την ταινία «Μέρα Νύχτα Μέρα Νύχτα», η σκηνοθέτης αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Σκέφτηκα πολύ δύο διαφορετικές εκδοχές της «Ιωάννας της Λωραίνης». Εκείνη του Ντράγιερ για το πρόσωπο, το πρόσωπο που την ίδια στιγμή τα λέει όλα και τίποτε, το πρόσωπο που ταλανίζεται από τον κόσμο, το πρόσωπο μόνο αντιμέτωπο με τα πάντα. Του Bresson η «Ιωάννα της Λωραίνης» είναι τελείως διαφορετική. Είναι ένα κορίτσι καθημερινό, μοντέρνο. Σκέφτηκα μια άλλη ηρωίδα του Bresson τη «Mouchette» να κυλάει στον λόφο, να πέφτει και να προσπαθεί από την αρχή. Σκέφτηκα τον Jean-Pierre Melville για τη «Σιωπή», «Le Trou» του Jacques Becker’s για τις προσεγμένες λεπτομέρειες και το «Playtime» του Τατί για την αίσθηση της πόλης και του πλήθους.»

Μέρα Νύχτα Μέρα Νύχτα / Day Night Day Night

Σκηνοθεσία: Τζούλια Λόκτεβ / Julia Loktev
Παίζουν: Luisa Williams, Josh Philip Weinstein, Nyambi Nyambi
Διάρκεια: 94 λεπτά
Γλώσσα: Αγγλικά
Χώρα: Η.Π.Α. / Γερμανία / Γαλλία
Έτος: 2006

Η κάμερα της σκηνοθέτιδας είναι απόλυτα ακριβής. Το «Μέρα Νύχτα Μέρα Νύχτα» (Day Night Day Night – 2006) της Τζούλια Λόκτεβ (Γερμανία, Γαλλία, Η.Π.Α.), παρακολουθεί καρέ καρέ την κοπέλα, με εντυπωσιακό έλεγχο και πειθαρχεία. Η ιστορία θα μπορούσε να εκτυλίσσεται σε οποιαδήποτε πόλη σήμερα…

Η ταινία προβλήθηκε και βραβεύτηκε το 2006 στο Φεστιβάλ Καννών (Prix Regards Jeune – Quinzaine des Réalisateurs), ενώ στη συνέχεια απέσπασε το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη στο Chicago International Film Festival και το Βραβείο Καλύτερης ταινίας στο Woodstock Film Festival 2006. Στην Ελλάδα προβλήθηκε το 2006 στο Διαγωνιστικό Τμήμα του 47ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και στις Κινηματογραφικές Αίθουσες κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2008. Επίκαιρο όσο ποτέ, το φιλμ «Μέρα Νύχτα Μέρα Νύχτα» (Day Night Day Night) της Τζούλια Λόκτεβ, παρουσιάζεται σε επανέκδοση, στον Κινηματογράφο Τριανόν.

«Η φιγούρα του ανθρώπου που κάνει επίθεση αυτοκτονίας είναι μια πολιτιστική φιγούρα του καιρού μας, που μπορεί να σημάνει την έναρξη σε έναν νέο κύκλο ταινιών, όπως ταινίες για ληστές τραπεζών, στρατιώτες στον πόλεμο, κατάδικοι που το σκάνε από τη φυλακή. Τα περισσότερα έργα έχουν βασιστεί στο γιατί. Προσωπικά, επέλεξα να μην εξηγήσω το γιατί. Υποπτευόμουν ότι αυτό πιθανόν να δημιουργούσε αντιπαραθέσεις, αλλά αυτή δεν ήταν η πρόθεσή μου. Ήθελα να κάνω μια ταινία για κάτι εύθραυστο, σχεδόν ακαθόριστο, όπως είναι οι εσωτερικές συγκρούσεις που υφίσταται η ηθική μας ακεραιότητα σ’ έναν κόσμο που καταρρέει. Δεν πρόκειται για το πώς φτάνει σ’ αυτήν την απόφασή της, από την πρώτη, κιόλας, σκηνή ανακοινώνει την πρόθεσή της να πεθάνει για έναν ανώτερο σκοπό. Εάν παρουσίαζα τα κίνητρά της και την ιδεολογία της θα κατακυριευόταν η ιστορία και θα σερνόταν μέσα σε βάλτους κινούμενης λάσπης από συνηθισμένους, στερεότυπους διαλόγους. Πόσα γιατί θα ήταν αρκετά; Θα ήταν αρκετό εάν κατηγορηματικά την απεικόνιζα σαν φανατισμένη Μουσουλμάνα; Αν την παρουσίαζα σαν μέρος ενός συνόλου που έχει υποστεί καταπίεση; Εάν της έδινα ένα τραγικό οικογενειακό ιστορικό, πιθανόν κάποιοι νεκροί γονείς για τους οποίους πρέπει να πάρει εκδίκηση; Αυτού του τύπου οι εξηγήσεις υποδηλώνουν μια απατηλή σχέση αίτιου-αιτιατού, εισάγοντας το κοινό σε μια αίσθηση εύκολης κατανόησης. Το γιατί αμέσως απαιτεί την ερώτηση «Είναι η πράξη δικαιολογημένη;» Το τελευταίο πράγμα που ήθελα να κάνω ήταν να δικαιολογήσω την πράξη προσαρμόζοντάς της μια ιστορία που θα τα εξηγούσε όλα. Η ερώτηση θέτει ένα τέλος. Ο σκοπός της ταινίας είναι ακριβώς αυτός.» – Τζούλια Λόκτεβ