«Κανείς δε συνέλαβε την αληθινή φύση της οθόνης καλύτερα από τον Ρενουάρ. Κανείς δεν απαλλάχθηκε με τόση επιτυχία από τις διφορούμενες αναλογίες της με την ζωγραφική και το θέατρο.  Έχοντας στο μυαλό τους, τις παραδοσιακές αναφορές, οι σκηνοθέτες του σινεμά τείνουν να συλλαμβάνουν τις εικόνες εγκλωβισμένες σ’ ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, όπως οι ζωγράφοι και οι θεατρικοί σκηνοθέτες. Ο Ρενουάρ αντίθετα, κατανοεί πως η οθόνη δεν είναι απλό παραλληλόγραμμο αλλά ένα ομοθετικό επίπεδο του βιζέρ της κάμεράς του. Το ακριβώς αντίθετο του κάδρου. Η οθόνη είναι μια μάσκα που περισσότερο κρύβει παρά αποκαλύπτει την πραγματικότητα.» Αντρέ Μπαζέν (Κριτικός και θεωρητικός του κινηματογράφου)

 

Η Έλενα (Ίνγκριντ Μπέργκμαν) υποδύεται μία επιπόλαια και άστατη Πολωνή πριγκίπισσα η οποία αν και εξαθλιωμένη οικονομικά, βρίσκεται στο Παρίσι ραγίζοντας τις καρδιές των αστών ανδρών σε κάθε ευκαιρία. Ερωτεύεται τον γοητευτικό Χένρι (Μελ Φερέρ), αλλά τον αφήνει για να παντρευτεί ένα πλούσιο μεσήλικα βιομήχανο. Οι μετοχές της ανεβαίνουν και πάλι όταν ένας διάσημος στρατηγός (Jean Marais), δεν την ερωτεύεται απλά, αλλά μοιάζει θαμπωμένος μαζί της.

 

Παράλληλα, φιλόδοξοι και δολοπλόκοι πολιτικοί, γνωρίζοντας την επιθυμία της να «εμπνέει» τους άντρες προκειμένου να κατακτήσουν τα όνειρά τους, τη χρησιμοποιούν ως όχημα για να πείσουν τον στρατηγό να αναλάβει την εξουσία μέσω πραξικοπήματος. Μια σκηνή από ένα πάρτι αρραβώνων και η παράλληλη πλοκή του ερωτικού τριγώνου που σχηματίζεται ανάμεσα στον βοηθό του στρατηγού, τον γιο του βιομηχάνου και την όμορφη υπηρέτρια της Έλενα, φέρνουν στο μυαλό τις άνω-κάτω αποδράσεις του θρυλικού φιλμ του δημιουργού, «Ο Κανόνας του Παιχνιδιού».

 

Ο Ρενουάρ βάζει στο στόχαστρο του τα προσχήματα και το ρόλο των πολιτικών, τον επιθετικό μιλιταρισμό και τον έρωτα ως αντικείμενο εκμετάλλευσης. Όταν οι μάσκες πέφτουν, η πλέον πιο θλιμμένη αλλά και πιο σοφή πριγκίπισσα Έλενα και ο Χένρι, παρουσιάζουν σε ολόκληρη τη Γαλλία ένα φιλί μπροστά στο παράθυρο. Ένα φιλί, που στην κυριολεξία αποδεικνύεται «φιλί της ζωής» καθώς σώζει την κοινωνική τους τάξη.

 

Άλλωστε όπως είχε δηλώσει και η πρωταγωνίστρια της ταινίας μας, Ίνγκριντ Μπέργκμαν: «Το φιλί είναι ένα αξιαγάπητο τέχνασμα σχεδιασμένο από τη φύση για να σταματήσει τον λόγο όταν οι λέξεις γίνονται περιττές.»

 

Ο Γάλλος δημιουργός Ζαν Ρενουάρ, από το 1946 μέχρι το 1950 βρισκόταν στην Αμερική, όπου γύρισε έξι συνολικά ταινίες. Εκ των οποίων, δύο για λογαριασμό μεγάλου στούντιο, τρεις ανεξάρτητες παραγωγές και μία μικρού μήκους φιλμ. Γυρίζοντας πίσω στην πατρίδα του, ο Ρενουάρ ξεκινά ευθύς την πραγμάτωση της “Χρυσής Άμαξας” (1952). Πρώτο μέρος, μιας άτυπης τριλογίας πάνω στην εξιδανίκευση του παρελθόντος, όπου θα ακολουθήσουν τα φιλμ “French Can Can” και “Η Έλενα και οι Άντρες της”.

 

Με την υγεία του να φθίνει σταδιακά, ο Ρενουάρ ολοκλήρωσε τα απομνημονεύματά του, έλαβε ένα τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της καριέρας του, στέφθηκε Ιππότης στη Λεγεώνα της Τιμής από τη Γαλλική κυβέρνηση και έφυγε ήσυχα μια βραδιά, τον Φλεβάρη του 1979. Λίγες ημέρες μετά τον θάνατό του, ένας τρυφερός επικήδειος έκανε την εμφάνιση του, στους Los Angeles Times της εποχής. Τον υπέγραφε ο μεγάλος Όρσον Γουέλς και έφερε τον τίτλο: «Ο Σημαντικότερος Όλων Των Σκηνοθετών!»

 

Η Μπέργκμαν κοιτάζει στα μάτια πολλούς άντρες στην ταινία του Ρενουάρ, «Η Έλενα και οι Άντρες της» του 1956. Αυτή είναι η βασική πλοκή. Η ταινία όμως είναι ουσιαστικά για κάτι άλλο… τον ωμό ερωτισμό της Μπέργκμαν και τον τρόπο που το πρόσωπό της φαίνεται να έχει ένα εσωτερικό φως που αποτυπώνεται στο φιλμ.

 

«Υπήρξε ποτέ πιο αισθησιακή ηθοποιός στον Κινηματογράφο;» αναρωτιέται ο Φρανσουά Τρυφώ, προσθέτοντας ότι «το σεξ είναι μόνο το επίκεντρο της προσοχής…»

 

Η ιστορία του Ρενουάρ είναι κατ’ ουσία μία κωμωδία και μία κριτική στην καθεστηκυία κοινωνική τάξη της εποχής. Στην αρχή της ταινίας η πριγκίπισσα ερωτεύεται έναν νεαρό γοητευτικό άντρα που υποδύεται ο Μελ Φερέρ, τον οποίο γνωρίζει ανάμεσα στο πλήθος μιας παρέλασης. Περνάει ένα ολόκληρο απόγευμα μαζί του σε ένα μπιστρό γεμίζοντας το όμορφο πρόσωπό του με φιλιά, αλλά μετά πρέπει να πάει να παντρευτεί έναν πλούσιο μεσήλικα βιομήχανο…

 

Πρώτα όμως ο νεαρός άντρας τη συστήνει στον στρατηγό που υποδύεται ο Ζαν Μαρέ, ο οποίος την ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Κι ύστερα, επειδή η πολιτική είναι πολύ πιο σημαντική για εκείνον από το ρομάντζο, προσπαθεί να κάνει την πριγκίπισσα και τον στρατηγό ζευγάρι…

 

Τα νήματα της ιστορίας μας οδηγούν σε ένα χαρούμενο πάρτι αρραβώνων στην έπαυλη του βιομηχάνου. Κι εδώ ο Ρενουάρ μας δίνει την ίδια αίσθηση της μισομεθυσμένης, ανήθικης ατμόσφαιρας που μας πρωτοσύστησε στο αριστούργημα του, τον «Κανόνα του Παιχνιδιού». Το σπίτι μοιάζει να είναι μια μάζα από αλληλοσυνδεόμενα δωμάτια, μέσα στα οποία ο γιος του βιομηχάνου κυνηγάει την όμορφη υπηρέτρια, ενώ η Μπέργκμαν παίζει κρυφτό με τον στρατηγό.

 

Αν και η ταινία έχει εμφανείς ιστορικές αναφορές (ο Ρενουάρ τη σκηνοθέτησε την περίοδο που ο στρατηγός Charles de Gaulle δεχόταν συνεχείς εκκλήσεις να επιστρέψει και να ηγηθεί της Γαλλίας), ο Τρυφώ έχει δίκιο να σημειώνει ότι είναι μια ταινία για τη σεξουαλικότητα και όχι για την πολιτική. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ο τρόπος που ο Ρενουάρ διατηρεί μια δυνατή ερωτική και ρομαντική πτυχή, μέσα από τα κωμικοτραγικά στοιχεία της ταινίας.

 

Το φιλμ «Η Έλενα και οι Άντρες της», ολοκληρώνεται με μία τελική σκηνή ανθολογίας που διδάσκεται έκτοτε στις σχολές σκηνοθεσίας. Πλήθος συγκεντρώνεται μπροστά στην έπαυλη και για να τραβήξουν την προσοχή από την απόδραση του στρατηγού, η Μπέργκμαν και ο Φερέρ φιλιούνται μπροστά σε ένα παράθυρο του πάνω ορόφου. Στην αρχή απλά προσποιούνται… Η Μπέργκμαν είναι νευριασμένη για τον τρόπο που τη χρησιμοποίησαν, αλλά όσο περνάει η ώρα, το φιλί τους γίνεται όλο και πιο παθιασμένο και κάτω στο δρόμο, τα μέλη του πλήθους εμπνέονται τόσο που γυρίζουν και φιλάνε ο ένας τον άλλο. Η στιγμή ακούγεται πολύ τεχνητή αλλά κάθε άλλο παρά είναι όταν την παρακολουθείς στην μεγάλη οθόνη…

 

Έτος: 1956 | Xώρα: Γαλλία | Διάρκεια: 98 λεπτά | Σκηνοθεσία: Jean Renoir | Σενάριο: Jean Renoir, Jean Serge | Παίζουν: Ingrid Bergman, Jean Marais, Mel Ferrer