Από «Το Γεράκι της Μάλτας» του Τζον Χιούστον (1941), στη «Διπλή Ταυτότητα» του Μπίλι Ουάιλντερ (1944) και από την «Παράκαμψη» (Μοιραία Συνάντηση) του Έντγκαρ Τζ. Ούλμερ (1945) μέχρι τον «Δολοφόνο της Λεωφόρου» της Άιντα Λουπίνο (1953). Τέσσερα κλασσικά φιλμ, ξαναζωντανεύουν στην μεγάλη οθόνη, από την Πέμπτη 3 έως και την Κυριακή 6 Δεκεμβρίου, στο Αφιέρωμα: «Αμερικάνικο Νουάρ: Paint it Black».

Ταινίες αριστοτεχνικής σκηνοθεσίας, ευρηματικότητας, με αξέχαστες ερμηνείες, συνθέτουν το νέο αφιέρωμα της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης, με τίτλο «Αμερικάνικο Νουάρ: Paint it Black», που θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα Σταύρος Τορνές (Αποθήκη 1, Λιμάνι).

Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν τέσσερις ταινίες από την κλασσική περίοδο του αμερικάνικου φιλμ νουάρ, που διαδραμάτισαν καίριο ρόλο στην διαμόρφωση του ύφους και άσκησαν τεράστια επιρροή στην εξέλιξή του. Πρόκειται για τα φιλμ:

• Το γεράκι της Μάλτας του Τζον Χιούστον (1941)
• Διπλή ταυτότητα του Μπίλι Ουάιλντερ (1944)
• Παράκαμψη (Μοιραία συνάντηση) του Έντγκαρ Τζ. Ούλμερ (1945)
• Ο δολοφόνος της λεωφόρου της Άιντα Λουπίνο (1953)

Αναλυτικά το πρόγραμμα προβολών του Αφιερώματος, «Αμερικάνικο Νουάρ: Paint it Black», έχει διαμορφωθεί ως εξής:

Πέμπτη 3 Δεκεμβρίου
18:30 Ο δολοφόνος της λεωφόρου
21:00 Παράκαμψη (Μοιραία Συνάντηση)

Παρασκευή 4 Δεκεμβρίου
18:30 Διπλή ταυτότητα
21:00 Το γεράκι της Μάλτας

Σάββατο 5 Δεκεμβρίου
18:30 Παράκαμψη (Μοιραία Συνάντηση)
21:00 Διπλή ταυτότητα

Κυριακή 6 Δεκεμβρίου
18:30 Το γεράκι της Μάλτας
21:00 Ο δολοφόνος της λεωφόρου

Λίγα λόγια για τις τέσσερις σπουδαίες ταινίες του αφιερώματος:

Διπλή Ταυτότητα
Σκηνοθεσία: Μπίλι Ουάιλντερ
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α.
Έτος Παραγωγής: 1944
Διάρκεια: 107 λεπτά
Φορμά: 35 mm / Ασπρόμαυρη

Το 1938, ο Γουόλτερ Νεφ (Φρεντ ΜακΜάρεϊ), ένας έμπειρος ασφαλιστής συναντά τη Φύλις Ντίτριχσον (Μπάρμπαρα Στάνγουικ) σύζυγο ενός από τους πελάτες του με την οποία συνάπτει ερωτική σχέση. Η Φύλις του προτείνει να τη βοηθήσει να σκοτώσει το σύζυγό της, κάνοντας τον φόνο να φανεί ως ατύχημα προκειμένου να ξεγελάσουν τις αρχές και την ασφαλιστική εταιρία, ώστε να λάβει την αποζημίωση που της αναλογεί από την ασφάλεια ζωής του συζύγου της. Ο Γουόλτερ σκαρφίζεται ένα σχέδιο σύμφωνα με το οποίο η γυναίκα πρόκειται να λάβει διπλή αποζημίωση, με βάσει μια δικλείδα του συμβολαίου του συζύγου της. Όταν ο κύριος Ντίτριχσον (Τομ Πάουερς) βρίσκεται νεκρός στις ράγες του τρένου, η αστυνομία δέχεται ότι ο φόνος προκλήθηκε από ατύχημα, αλλά ο Μπάρτον Κις (Έντουαρντ Τζ. Ρόμπινσον), φίλος και συνεργάτης του Νεφ στην ασφαλιστική εταιρία έχει άλλη άποψη. Υποπτεύεται ότι η Φύλις σκότωσε τον σύζυγό της με τη βοήθεια ενός άλλου άνδρα.

Η «Διπλή Ταυτότητα» (Double Indemnity) θεωρείται ως ένα αρχετυπικό φιλμ νουάρ το οποίο αναπτύχθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’40, διαδραματίζοντας καίριο ρόλο στη διαμόρφωση του είδους. Παρά το γεγονός ότι αποτελεί μία από τις πρώτες ταινίες του Μπίλι  Γουάιλντερ, το φιλμ προτάθηκε για Όσκαρ Σκηνοθεσίας, ενώ συνολικά έλαβε επτά υποψηφιότητες. Η ταινία βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Τζέιμς Μ. Κέιν, το οποίο ήταν εμπνευσμένο από ένα αληθινό συμβάν που είχε αναστατώσει την κοινωνία κάμποσα χρόνια πριν.

Διαβάστε επίσης:
Το φιλμ νουάρ του Μπίλι Γουάιλντερ: «Διπλή Ταυτότητα»
Ο ιδιοφυής και πολυτάλαντος Μπίλι Γουάιλντερ

Ο Δολοφόνος της Λεωφόρου
Σκηνοθεσία: Άιντα Λουπίνο
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α.
Έτος Παραγωγής: 1953
Διάρκεια: 71 λεπτά
Φορμά: 35 mm / Ασπρόμαυρη

Δύο φίλοι στα σύνορα  Μεξικού – Η.Π.Α. επιστρέφουν στα σπίτια τους μετά από μια εκδρομή για ψάρεμα και στη διάρκεια της διαδρομής, παίρνουν με το αυτοκίνητό τους έναν άντρα που τους κάνει ωτοστόπ. Ο τύπος όμως, αποδεικνύεται πως είναι ένας καταζητούμενος κατάδικος, ένας ψυχοπαθής δολοφόνος που όχι μονάχα τους κρατά ομήρους, αλλά και τους ανακοινώνει ότι στο τέλος του ταξιδιού θα τους δολοφονήσει. Έτσι το ταξίδι της επιστροφής μετατρέπεται σ’ ένα ταξίδι στην κόλαση…

Η ταινία «Ο Δολοφόνος της Λεωφόρου» είναι το μοναδικό νουάρ στην ιστορία του αμερικανικού σινεμά, που σκηνοθετήθηκε από γυναίκα και συγκεκριμένα από την σπουδαία ηθοποιό-σεναριογράφο-παραγωγό και σκηνοθέτιδα, Άιντα Λουπίνο (Ida Lupino). Βασισμένη  σε μια πραγματική ιστορία που συνέβη λίγα χρόνια πριν το 1951, η Λουπίνο ακολουθεί μια πιο σαφή σκηνοθετική αφηγηματικότητα με στόχο την αντίστροφη μέτρηση και τη σχέση της με τη ζωή. Παίζει με τις πιθανότητες, με λιτή σκηνοθεσία, πολλά πλαν-αμερικέν και με άποψη που ξεφεύγει από τη ρευστότητα. Ωστόσο, συνειδητά αμφιβάλλει συνεχώς, παραπαίει τεχνητά κι έτσι πετυχαίνει να συναρπάζει. Η θαυμάσια φωτογραφία είναι του Νίκολας Μουσουράκα και με μονάχα δύο χώρους εξέλιξης της δράσης: την έρημο και το αυτοκίνητο. Μία από τις αγαπημένες του Μάρτιν Σκορσέζε.

Παράκαμψη (Μοιραία Συνάντηση)
Σκηνοθεσία: Έντγκαρ Τζ. Ούλμερ
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α.
Έτος Παραγωγής: 1945
Διάρκεια: 67 λεπτά
Φορμά: 35 mm / Ασπρόμαυρη

Ο Αλ ένας άνεργος και άφραγκος πιανίστας που προσπαθεί να φτάσει, κάνοντας ωτοστόπ, στο Λος Άντζελες για να συναντηθεί με την κοπέλα του, που έχει πάει εκεί προσπαθώντας να κάνει καριέρα στο Χόλιγουντ. Ο Χάσκελ που τον παίρνει στο αυτοκίνητό του, του διηγείται για το πως μια κοπέλα που κι αυτή έκανε ωτοστόπ και που την είχε πάρει την προηγούμενη μέρα, του επιτέθηκε βίαια, όταν προσπάθησε να την φλερτάρει. Κάποια στιγμή ο Αλ παίρνει το τιμόνι για να ξεκουράσει τον οδηγό, αλλά όταν προσπαθεί να τον ξυπνήσει, αντιλαμβάνεται ότι εκείνος είναι νεκρός από καρδιακή συγκοπή. Εντελώς τρομοκρατημένος από το αναπάντεχο γεγονός και φοβισμένος για τις πιθανές συνέπειες, ξεφορτώνεται το πτώμα, οικειοποιείται την ταυτότητα και τα υπάρχοντα του νεκρού και συνεχίζει το ταξίδι. Σ’ ένα μοτέλ συναντά τη Βέρα, η οποία είναι η κοπέλα για την οποία του είχε μιλήσει ο Χάσκελ. Όταν κι αυτή πεθαίνει, από δική του αμέλεια, ο Αλ τρέπεται σε μια φυγή χωρίς προορισμό και χωρίς καν  να ξέρει από τι και από ποιον προσπαθεί να ξεφύγει και η ζωή του παίρνει ακριβώς μια απρόβλεπτη, όσο και απρόσμενη τροπή, δηλαδή μια παράκαμψη…

Η γεωγραφία των κάδρων, οι λήψεις, τα ρακόρ στο μοντάζ, η ένθεση των δραματουργικών εξελίξεων αναδεικνύουν το τέλος της ψευδαίσθησης, στην «Παράκαμψη» (Μοιραία Συνάντηση) του Έντγκαρ Τζ. Ούλμερ. Όλη η ταινία ιδωμένη ως εφιαλτικό όνειρο, όπου κάποιος τρέχει προς τα πίσω και απομακρύνεται από τον προορισμό του. Αυτό το φιλμάρισμα του εφιαλτικού ονείρου με εξπρεσιονιστικούς όρους είναι για τον Ούλμερ ένα στοίχημα. Να δώσει μέσα από μια ομιχλώδη διάσταση την αδυναμία του ανθρώπου, να ολοκληρωθεί. Μόνη διέξοδος η αίσθηση της ξεκούρασης μέσω της απώλειας. Μόνη ανακούφιση η σύλληψη, η πιθανότητά της ή η παντοτινή αποπροσωποποίηση. Μία δημιουργία χαμένη για δεκαετίες, σήμερα έχει περάσει στον χώρο των cult-movies. Το φιλμ επηρέασε καθοριστικά το παραισθητικό κινηματογραφικό ύφος του Αντρέι Ζουλάφσκι, ενώ θεωρείται και ως η βασική επιρροή για το έργο, «Μετά τα Μεσάνυχτα» του Μάρτιν Σκορσέζε. 

Το Γεράκι της Μάλτας
Σκηνοθεσία: Τζον Χιούστον
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α.
Έτος Παραγωγής: 1941
Διάρκεια: 100 λεπτά
Φορμά: 35 mm / Ασπρόμαυρη

Ο Σαμ Σπέιντ (Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ) είναι ένας σκληρός ντετέκτιβ, που έχει μια προσωπική ηθική και τον δικό του κώδικα τιμής. Μια μέρα, τον επισκέπτεται στο γραφείο του η  «μοιραία γυναίκα», (η πανέμορφη Μαίρη Άστορ), του συστήνεται ως κυρία Γουόντερλι και του ζητά να αναλάβει μαζί με τον συνεταίρο του Άρτσερ, την παρακολούθηση ενός επικίνδυνου άντρα, του Θέρσμπι. Όμως ο Άρστερ και ο Θέρσμπι την επόμενη μέρα βρίσκονται δολοφονημένοι και όλες οι υποψίες στρέφονται στον Σπέιντ. Με τους αστυνομικούς να τον έχουν από κοντά, ο Σπέιντ προσπαθεί να βρει την άκρη του νήματος σε μια υπόθεση, που όσο την ψάχνει, γίνεται όλο και πιο περίπλοκη. Από εκείνη τη στιγμή κι ύστερα ο Σπέιντ βρίσκεται περικυκλωμένος από μια σειρά παράξενων και επικίνδυνων ανδρών, που όλοι σχετίζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με την κυρία Γουόντερλι, της οποίας το πραγματικό όνομα αποδεικνύεται πως είναι Ο’ Σόνεσι. Τελικά και ενώ το σκοτάδι της ιστορίας πυκνώνει, ο Σπέιντ αντιλαμβάνεται ότι οι πάντες περιστρέφονται γύρω από ένα μικρό αγαλματίδιο, ανεκτίμητης αξίας,  γνωστό ως “Το Γεράκι της Μάλτας” και μοναδικός σκοπός όλων είναι η απόκτησή του…

Ό,τι ξέρουμε για τα φιλμ νουάρ, ξεκινά από αυτή τη μυθική ταινία… Το «Γεράκι της Μάλτας», είναι το φιλμ που ανοίγει τον κύκλο του αμερικανικού νουάρ, γυρισμένη το 1941. Είναι παράλληλα και η πρώτη ταινία που σκηνοθέτησε ο σπουδαίος Τζον Χιούστον, μεταφέροντας με μοναδικό τρόπο στην μεγάλη οθόνη το ομότιτλο αστυνομικό βιβλίο του Ντάσιελ Χάμετ. Έξυπνοι και δυνατοί διάλογοι, αριστοτεχνική σκηνοθεσία και φυσικά ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, στον ρόλο που όρισε το αρχέτυπο του ιδιωτικού ντετέκτιβ, επί της μεγάλη οθόνης.

Διαβάστε επίσης:
Αφιέρωμα στον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και στη θρυλική «Καζαμπλάνκα»

Το Αφιέρωμα της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης, με τίτλο «Αμερικάνικο Νουάρ: Paint it Black», πραγματοποιείται από την Πέμπτη 3 έως και την Κυριακή 6 Δεκεμβρίου, στην αίθουσα Σταύρος Τορνές (Αποθήκη 1, Λιμάνι).

Πώληση εισιτηρίων: Αίθουσα «Σταύρος Τορνές» (Αποθήκη 1, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, [email protected])
Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη).
Κάρτα μέλους: 1 ευρώ.