Ίσως θα μπορούσε να ονομαστεί και ως «συνάντηση κορυφής»: ο σκηνοθέτης Ροβήρος Μανθούλης συναντά στην Ουάσιγκτον, τον δημοσιογράφο Ηλία Δημητρακόπουλο, τον οποίο γνωρίζει από παλιά και η κουβέντα τους, μέσα από αρχειακό υλικό και πρόσφατες εικόνες της ελληνικής πραγματικότητας, γίνεται ντοκιμαντέρ: «Καιρός για ήρωες», από τους Άγγελο Κοβότσο και Καλλιόπη Λεγάκη. 85 χρονών σήμερα, ο Η. Δημητρακόπουλος, αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της  ζωής του στον αγώνα εναντίον της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, μέσα από την αποκάλυψη της ελληνικής  πτυχής του σκανδάλου Watergate! Είναι ο μόνος που τόλμησε να τα βάλει με τη CIA, υποβάλλοντας  μήνυση εναντίον της – το δικαστήριο που διήρκεσε 20 χρόνια και 178.000 δολάρια, τελικά τον δικαίωσε – και συνεχίζει ακόμη να συλλέγει στοιχεία για την προσαγωγή του Χένρυ Κίσσινγκερ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, για να εκδικαστεί ως εγκληματίας πολέμου. Ο ίδιος μιλά για σκάνδαλα, απόπειρες δολοφονίες, απόρρητα έγγραφα, για τη χούντα και το Κυπριακό, χωρίς όμως, ποτέ – ως σωστός δημοσιογράφος – να αποκαλύπτει τις πηγές του σε κανέναν. Ένα μάθημα υψηλής δημοσιογραφίας και αναμέτρησης με την ιστορία ταυτόχρονα. Της Νόρας Ράλλη

Ads

 
Το ντοκιμαντέρ πραγματεύεται όλη τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας μέσα από τη δράση του Η. Δημητρακόπουλου. Γιατί παρουσιάζει ενδιαφέρον αυτό σήμερα;
 
A. K.: Στην πραγματικότητα καλούμαστε να απαντήσουμε στο ερώτημα: τι σημαίνει σήμερα για μια χώρα ή, για να είμαστε και  πιο συγκεκριμένοι, για μια ολόκληρη ήπειρο να μελετά κανείς τη δράση των υποκειμένων σε περιόδους αστάθειας και κρίσης: για μας, η μελέτη αυτή αποτελεί μια παράμετρο, έναν όρο «εκ των ων ουκ άνευ», που συμβάλλει στην ανάδειξη των βασικών αιτίων της κρίσης. Είναι ο ρόλος της προσωπικότητας  στη διαμόρφωση των ιστορικών φαινομένων.

Κ.Λ.: Κατά τη γνώμη μου είναι πολύ σημαντικό – και αυτό στάθηκε η μεγάλη πρόκληση για την δημιουργία του ντοκιμαντέρ μας – το γεγονός ότι ένας άνθρωπος σαν τον βετεράνο δημοσιογράφο Δημητρακόπουλο αφηγείται τη δράση του και μέσα από αυτήν την αφήγηση αποκαλύπτεται ταυτόχρονα η ιστορική πορεία της  χώρας μας την τελευταία πεντηκονταετία. Όσο για σήμερα, το γεγονός αυτό γίνεται ένα πολύτιμο εργαλείο για τον θεατή της ταινίας, γιατί του δίνει την δυνατότητα να κάνει μια καινούργια «ανάγνωση» της επίσημης ελληνικής ιστορίας, μέσα από έναν άνθρωπο, που κατάφερε να «μετασχηματίσει» ιστορικά γεγονότα και καταστάσεις και να λειτουργήσει ως «υποκείμενο» της Ιστορίας.                                                                     
 
Πώς θα χαρακτηρίζατε τον Δημητρακόπουλο;
 
Α.Κ: Ένας άνθρωπος με μια εμμονική σχεδόν προσήλωση στην αναζήτηση της αλήθειας.  Όλη του η ζωή, η καθημερινότητά του ακόμη και σήμερα, περιστρέφεται  γύρω από αυτό.

Κ.Λ.: Ένας άνθρωπος με μεγάλη δύναμη και θέληση, ένα μυαλό ελεύθερο που αγωνίζεται ακόμα και σήμερα για ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες. Πάνω απ’ όλα, όμως, είναι ένας δημοσιογράφος,  πεισματάρης και ριψοκίνδυνος, με δίκτυα πληροφοριών σε όλο τον κόσμο, με αξιοζήλευτες δημόσιες σχέσεις ακόμα και με ανώτατους κυβερνητικούς παράγοντες, δεξιοτέχνης της γραφής και της κατάλληλης «εκμετάλλευσης» της πληροφορίας.

Ads

image
Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος, σήμερα, στο ίδρυμα ηλικιωμένων όπου διαμένει στην Ουάσινγκτον
 
Ποιες δυσκολίες συνατήσατε;
 
Α.Κ.: Η ταινία δε θα γινόταν αν ο Ροβήρος Μανθούλης δεν μας εμπιστευόταν και δεν δεχόταν να ταξιδέψει μαζί μας ως την Ουάσιγκτον, παίζοντας τον ρόλο του μείζονος χαρακτήρα, που θα εκμαιεύσει την ιστορία από τον ζώντα πρωταγωνιστή της. Και αν  η εταιρεία παραγωγής «Πορτολάνος», δεν αγκάλιαζε την ιδέα και δεν τη χρηματοδοτούσε. Έπρεπε να κάνουμε γυρίσματα σε Ελλάδα, Γαλλία και ΗΠΑ. Επίσης, υπήρξε μακράς διάρκειας κινηματογράφησης, ώστε ο Δημητρακόπουλος και ο Μανθούλης, να μας αποδεχτούν και να νιώσουν άνετα να κουβεντιάσουν.Και όλα αυτά, μέσα σε συνθήκες ανεπαρκούς – στα όρια της ανυπαρξίας – χρηματοδότησης από δημόσιους φορείς. Αρκεί να αναφέρουμε ότι η ΕΡΤ, πριν κλείσει, είχε συμφωνήσει να μπει συμπαραγωγός, παρέχοντας αρχειακό υλικό, πράγμα που φυσικά δεν συνέβη.

Κ.Λ.: Οι δυσκολίες ξεκινούν από την πρώτη στιγμή που αποφασίζεις να κάνεις ένα ντοκιμαντέρ ανεξάρτητης παραγωγής, όταν έχεις γυρίσματα στο εξωτερικό και μηδαμινή οικονομική υποστήριξη και κυρίως όταν θέλεις να κάνεις μια ταινία που δεν θα «προδώσει» τις ποιοτικές σου προδιαγραφές. Από την άλλη η σαγήνη και η πρόκληση της συγκεκριμένης θεματικής ήταν τόσο μεγάλη, που τελικά δεν μπορέσαμε να αντισταθούμε και αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε τα γυρίσματα – πριν από 3 χρόνια περίπου – με την προοπτική να πληρωθούν φυσικά οι συνεργάτες μας. Στην πορεία τα πράγματα έγιναν δυσκολότερα τόσο στο μοντάζ – πολλές ώρες γυρισμάτων και αρχειακού υλικού που έπρεπε να επιλέξουμε και να αξιοποιήσουμε κατάλληλα – όσο και στη δόμηση της ταινίας.  Και αυτό γιατί οι ανάγκες των ημερών και όσα βιώνουμε καθημερινά σε αυτήν την χώρα  μας επέβαλλαν να «ξαναδιαβάσουμε» το υλικό μας και να χαράξουμε κάποιους καινούργιους «άξονες» στη δόμηση του.

image
Η σκηνοθέτης, Καλλιοπη Λεγάκη
 
– Τελικά, μπορεί ένας άνθρωπος να αλλάξει την ιστορία;
 
Α.Κ.: Παραφράζοντας  τον σημαντικό Γάλλο ιστορικό Μπρωντέλ, θα λέγαμε ότι οι πολιτισμοί έχουν μακρά διάρκεια, σε αντίθεση με την ανθρώπινη ζωή. Άρα αν το κριτήριο μας είναι ποσοτικό, η απάντηση θα έπρεπε να είναι αρνητική. Ωστόσο αποδεικνύεται το αντίθετο!

Κ.Λ.: Για μένα, η ίδια η Ιστορία έχει δείξει ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει την πορεία της. Φτάνει να μεταμορφωθεί – μέσα από ζυμώσεις ιδεολογικές και δράσεις  επαναστατικές – σε αυτό που αποκάλεσαν οι μαρξιστές « υποκείμενο της Ιστορίας», σε αυτό που ο Κάλβος έλεγε «μεγαλείο ψυχής» και ο Μακρυγιάννης «τρέλα».
 
Κατά πόσο αυτά που αποκαλύπτονται στο ντοκιμαντέρ έρχονται σε αντιστοιχία με την γενικότερη αίσθηση που υπάρχει για τη εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ έναντι της Ελλάδας το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα;
 
Α.Κ.: Νομίζουμε ότι η αποκάλυψη της ελληνικής πτυχής του σκανδάλου Watergate αποτελεί ένα καινούριο στοιχείο στην ιστορική έρευνα που ενισχύει την άποψη  ότι η συμβολή του αμερικανικού παράγοντα την περίοδο 1950 – 1974 στις αρνητικές για τη χώρα μας εξελίξεις υπήρξε καθοριστική.  Ιδιαίτερα σε σχέση με την τραγωδία της  Κύπρου.

Κ.Λ.: Νομίζω ότι το ντοκιμαντέρ επιβεβαιώνει την παρεμβατική πολιτική των ΗΠΑ στη χώρα μας τόσο την περίοδο της Δικτατορίας, όσο και αργότερα. Αυτό που σίγουρα εισπράττει ο θεατής με πικρία είναι ότι η χώρα μας γίνεται  πιόνι στη σκακιέρα των ισχυρών , που ρυθμίζουν τις τύχες των λαών του κόσμου. Την ίδια στιγμή όμως – και νομίζω ότι αυτό είναι ένα μεγάλο γεγονός για την ταινία – αντιλαμβάνεται ότι όσο καλά και αν είναι σχεδιασμένο το «παιχνίδι των ισχυρών», φτάνει  η ψυχή, το θάρρος και το πείσμα ενός ανθρώπου για να ανατρέψουν τους κανόνες.

image
Ο σκηνοθέτης, Αγγελος Κοβότσος

 
– Ποια η στάση που πρέπει να κρατήσει ο ντοκιμαντερίστας απέναντι σε μια τόσο αποκαλυπτική ιστορία; Μπορεί να μείνει αντικειμενικός;
 
Α.Κ.: Ούτως ή άλλως το ντοκιμαντέρ, όπως και κάθε είδος κινηματογραφικής τέχνης, εμπεριέχει έντονο το στοιχείο της υποκειμενικότητας. Ο δημιουργός παλεύει ανάμεσα  σε δυο συμπληγάδες: την πραγματικότητα και το βλέμμα του. Είναι αδύνατο να ξεχωρίσει τα δύο. Το ντοκιμαντέρ καταγράφει  την πραγματικότητα μέσα από την οπτική γωνία του δημιουργού.

Κ.Λ.: Κανένας ντοκιμαντερίστας δεν μπορεί να είναι αντικειμενικός και μάλιστα όταν έχει να κάνει με μια θεματική που διαπραγματεύεται γεγονότα και καταστάσεις που σημάδεψαν την πατρίδα του. Αυτό που μπορείς να κάνεις είναι να αποστασιοποιηθείς, γιατί άλλωστε αυτό το επιβάλλει η ίδια η φύση της δουλειάς μας, και να επαναδιαπραγματευτείς με όσα σε έχουν πονέσει τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, πράγμα που απαιτεί δουλειά με τον εαυτό σου και πολλή συμπάθεια για τους άλλους.
 
Είναι σήμερα καιρός για ήρωες;
 
Α.Κ.: Εμείς νοιώσαμε την ανάγκη να αναρωτηθούμε σχετικά, ζώντας την κρίση και προβληματιζόμενοι για την έκβασή της. Εξακολουθούμε να αναρωτιόμαστε παρακολουθώντας, καταγράφοντας και διατηρώντας στη μνήμη – μέσω της ταινίας μας – τη ζωή και το παράδειγμα «ηρώων». Ένα πράγμα, ωστόσο, έγινε σαφές από την εμπειρία μας αυτή : ότι οι ηρωικές πράξεις δεν έχουν να κάνουν σε τίποτα με την αναγνώρισή τους από τα κράτη και τους επίσημους θεσμούς.

Κ.Λ.: Σήμερα που η χώρα μας βρίσκεται σε περίοδο κρίσης, χρειάζεται μια ηρωϊκή στάση για να τα καταφέρουμε. Βέβαια, η έννοια «ήρωας» εμπεριέχει πολλές ερμηνείες και πολλές παρεξηγήσεις, γιατί σίγουρα δεν έχει την σημασία που είχε στην εποχή του Ομήρου, αλλά είναι βέβαιο ότι η δύναμη της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράμα, ακόμη και σήμερα.

image
Ο Ροβήρος Μανθούλης με τον Η. Δημητρακόπουλο (σκηνή από την ταινία)

Δείτε επίσης:
Ο Μιλόσεβιτς του Μανχάταν

 
Για τον Ηλία Δημητρακόπουλο

Γεννήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 1928 στην Αθήνα και το 1943 φυλακίστηκε από τους Γερμανούς στις φυλακές Αβέρωφ. Μετά την απελευθέρωση εργάστηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή», διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην επιστροφή του Μακαρίου από το εξωτερικό και στην ήττα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Με το ξέσπασμα της δικτατορίας το 1967, καταφεύγει στη Δανία και στη συνέχεια στις ΗΠΑ, όπου θα αναπτύξει σημαντική αντιδικτατορική δράση. Στις ΗΠΑ, ο Δημητρακόπουλος έγινε πολιτικός σύμβουλος του γερουσιαστή και υποψηφίου προέδρου, Τζορτζ Μαγκόβερν, και προσπάθησε να συντονίσει τον αντιδικτατορικό αγώνα, ερχόμενος σε επαφή με πολλούς αμερικανούς πολιτικούς όπως ο Τέντ Κέννεντυ. Ήταν αυτός δε που αποκάλυψε τη χρηματοδότηση της προεκλογικής εκστρατείας του Νίξον από τον Τομ Πάπας. Για τη δράση του τού αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια, ενώ υπήρξαν σκέψεις ακόμα και για τη δολοφονία του. Στα αρχεία του συμβουλίου Ασφαλείας υπήρχε φάκελος με τον τίτλο Θάνατος του Δημητρακόπουλου σε ελληνικές φυλακές, φάκελος όμως ο οποίος δεν εντοπίστηκε καθώς τον είχε πάρει ο Χένρυ Κίσσιγκερ, φεύγοντας από την εξουσία. Μετά την κατάρρευση της  χούντας, επέστρεψε στην Ελλάδα. Για την προσφορά του τιμήθηκε από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κάρολο Παπούλια, με τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικα. Παρόντες ήταν ο γερουσιαστής Μαγκόβερν, ο βραβευμένος με Πούλιτζερ, Σέιμουρ Χερς κ.α.

image
 
Σήμερα κατοικεί μόνιμα στην Ουάσινγκτον. Δεν έχει παιδιά και ελάχιστα πράγματα έχει αφήσει να γίνουν γνωστά για την προσωπική του ζωή. Έχει συγγράψει το βιβλίο «Η Απειλή Δικτατορίας», το οποίο κυκλοφόρησε το 1967 (εκδόσεις Φέξη) και τόνιζε τον κίνδυνο επιβολής στρατιωτικού καθεστώτος.

INFO
 

Το «Καιρός για Ήρωες» (παραγωγή Portolanos Films, σενάριο – σκηνοθεσία: Άγγελος Κοβότσος & Καλλιόπη Λεγάκη, μοντάζ: Μπονίτα Παπαστάθη, διεύθυνση φωτογραφίας: Δημήτρης Κορδελάς) θα προβληθεί στο 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης:

Αίθουσα Παύλος Ζάννας – Ολύμπιον 19/3/2014 20:00
Αίθουσα Φρίντα Λιάππα – Λιμάνι 22/3/2014 13:30