H σπουδαία Γαλλίδα ηθοποιός Εμανουέλ Ριβά έφυγε από τη ζωή στις 27 Ιανουαρίου του 2017, σε ηλικία 89 ετών. Γεννημένη στις 24 Φεβρουαρίου του 1927, η εμβληματική καλλιτέχνης ήρθε στον κόσμο για να γράψει τη δική της μοναδική ιστορία στον χώρο της Έβδομης Τέχνης. Περισσότερο γνωστή για τους ρόλους της στις ταινίες «Χιροσίμα, Αγάπη μου» (1959), «Ο Εφημέριος» (1961), «Τρία Χρώματα: Η Μπλε Ταινία» (1993) και «Venus Beaute: Ινστιτούτο Ομορφιάς» (1999). Το 2012 πρωταγωνίστησε στην αριστουργηματική δραματική ταινία του Μίκαελ Χάνεκε, «Amour». Για την ερμηνεία της έλαβε υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου και έγινε η γηραιότερη ηθοποιός που λαμβάνει υποψηφιότητα για το συγκεκριμένο βραβείο. 

«Δεν ήθελα ποτέ να γίνω σταρ. Ποτέ. Προσπάθησα να κάνω μόνο τα πράγματα που με ευχαριστούσαν και ήθελα να κάνω διαφορετικά πράγματα. Είναι τρομακτικό να βλέπεις ηθοποιούς να αναπαράγουν την ίδια εικόνα συνεχώς.» – Εμανουέλ Ριβά / Emmanuelle Riva (24 Φεβρουαρίου του 1927 – 27 Ιανουαρίου του 2017)

Η Εμανουέλ Ριβά, γεννήθηκε στην πόλη Σενιμενίλ, στα Βοζ της Γαλλίας. Ξεκίνησε την καριέρα της στο Παρίσι αφού πρώτα εργάστηκε ως μοδίστρα. Ένας από τους πιο γνωστούς της ρόλους είναι αυτός στην ταινία «Χιροσίμα, Αγάπη μου» (Hiroshima mon amour, 1959), για τον οποίο έλαβε υποψηφιότητα για το βραβείο BAFTA A’ Γυναικείου Ρόλου.

Έχει εμφανιστεί επίσης στις ταινίες Ο Εφημέριος (Léon Morin, Prêtre, 1961), Τα Μάτια του Μίσους (Thérèse Desqueyroux, 1962) για την οποία βραβεύτηκε με το Κύπελλο Βόλπι Καλύτερης Ηθοποιού στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας, Thomas l’imposteur (1964), Τρία Χρώματα: Η Μπλε Ταινία (Trois Couleurs: Bleu, 1993) και Venus Beaute: Ινστιτούτο Ομορφιάς (Vénus Βeauté (institut), 1999).

Από το το 1959 και μετά η Ριβά πρωταγωνίστησε στο «Kapo» του Τζίλο Ποντεκόρβο (υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας), στο αριστουργηματικό «Leon Morin, Priest» του Ζαν – Πιερ Μελβιλ, στο «Thérèse Desqueyroux» του Ζορζ Φρανζί (κερδίζοντας το βραβείο γυναικείας ερμηνείας στο Φεστιβάλ της Βενετίας), στο «Thomas l’imposteur» πάλι του Ζορζ Φρανζί και στο «Les risques du Μétier» του Αντρέ Καγιάτ.

Από το 1967 και την ταινία του Καγιάτ, η Ριβά εμφανίστηκε ξανά σε μικρούς ρόλους. Οι σημαντικότεροι, το 1993 ως η μητέρα της Ζιλιέτ Μπινός στο «Τρία Χρώματα: Μπλε» του Κριστόφ Κισλόφσκι, στο «Venus Beaute» της Τόνι Μαρσάλ το 1999, στο «Medee» του 2001, στο «Un Homme et Son Chien» μαζί με τον Ζαν – Πολ Μπελμοντό το 2009 και ως μητέρα της Ζιλί Ντελπί στο «Le Skylab» της ίδιας το 2011.

Το 2012 πρωταγωνίστησε στο αισθηματικό δράμα Αγάπη (Amour) σε σκηνοθεσία Μίχαελ Χάνεκε. Με την ερμηνεία της κέρδισε το BAFTA Α’ Γυναικείου Ρόλου για την ίδια ταινία. Η Ριβά υπήρξε επίσης ποιήτρια.

Χιροσίμα Αγάπη Μου / Hiroshima Mon Amour

Σκηνοθεσία: λέν Ρενέ

Σενάριο: Μαργκερίτ Ντυράς

Πρωταγωνιστούν: Έμανουέλ Ριβά, Έιτζι Οκάντα, Μπερνάρ Φρεσόν, Στέλλα Ντάλας, Πιέρ Μπαρμπό

Χώρα Παραγωγής: Γαλλία, Ιαπωνία

Έτος Παραγωγής: 1959

Διάρκεια: 90 λεπτά

To 1959, με το φιλμ «Χιροσίμα Αγάπη Μου» (Hiroshima Mon Amour – 1959), σε σενάριο της Μαργκερίτ Ντυράς – Υποψήφιο για Όσκαρ – πραγματοποιείται το πέρασμα του Αλέν Ρενέ από το ντοκιμαντέρ στη μυθοπλασία. Η ταινία βασίζεται εξ ολοκλήρου πάνω στην ανάκληση της μνήμης, ακολουθώντας τα δαιδαλώδη μονοπάτια της και σε αυτό ακριβώς οφείλεται η μορφική της ανακολουθία και οι αφηγηματικές της παρεκκλίσεις.

Μια Γαλλίδα ηθοποιός φτάνει στη Χιροσίμα για τα γυρίσματα ενός ντοκιμαντέρ με θέμα την ειρήνη. Περνά τη νύχτα της με έναν Γιαπωνέζο αρχιτέκτονα και περιστασιακό εραστή. Οι μνήμες του πυρηνικού ολέθρου που έπληξε την πόλη, συναντούν τις προσωπικές της αναμνήσεις από τον δικό της γενέθλιο τόπο, το Νεβέρ, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και του εφηβικού της έρωτα μ’ έναν Γερμανό στρατιώτη που δολοφονήθηκε μπροστά στα μάτια της.

Παρόν και παρελθόν εναλλάσσονται συνεχώς μέσα από την (αν)έφικτη ερωτική επαφή και τη δύσκολη επικοινωνία (δεν μιλούν ο ένας την γλώσσα του άλλου), καθώς και τις περιπλανήσεις τους σε διάφορες τοποθεσίες της Χιροσίμα. Όλα συμβαίνουν στη διάρκεια ενός εικοσιτετραώρου, γιατί η γυναίκα – που δεν μαθαίνουμε ποτέ το όνομά της, όπως ούτε και του Ιάπωνα εραστή της – θα πρέπει να επιστρέψει στη Γαλλία. Θα γυρίσει όμως;

Με κλειδί τη λέξη «θυμάμαι», η οποία ανοίγει τις πύλες της μνήμης και του παρελθόντος χρόνου, η ταινία επαναφέρεται στο παρόν, μέσα από τη εφήμερη ερωτική συνάντηση της Γαλλίδας με τον Ιάπωνα. Ανασύρονται με τον τρόπο αυτό, επώδυνες αναμνήσεις από την εποχή του πολέμου: από τη δική της τραυματική εμπειρία στο Νεβέρ και από το πυρηνικό ολοκαύτωμα της Χιροσίμα, με τη χρήση επικαίρων της εποχής.

Η αφήγηση εξελίσσεται με λυρισμό μεγάλης έντασης και δραματική δύναμη, η οποία μετακινείται διαρκώς από το ατομικό στο συλλογικό δράμα, σε μια συγκλονιστική οπτικο-ακουστική σύνθεση. Ο έρωτας απελευθερώνει βαθιά κρυμμένες εικόνες και συναισθήματα, φέρνοντας κοντά τους δύο εραστές και ταυτόχρονα αναδεικνύοντας την υπαρξιακή και πολιτισμική απόσταση που τους χωρίζει.

Η ρευστότητα του χρόνου και η υποκειμενικότητα της μνήμης, αποτελούν τον δραματικό άξονα αυτής της αριστουργηματικής ταινίας, καθιστώντας τη θέασή της, μία ανεπανάληπτη κινηματογραφική εμπειρία, μαγνητίζοντας τον θεατή όσες φορές κι αν την παρακολουθήσει. Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι το φιλμ κέρδισε το Βραβείο Fipresci στο Φεστιβάλ των Καννών το 1959.

Σύμφωνα με τη σεναριογράφο της ταινίας, Μαργκερίτ Ντυράς, ο Ρενέ προσέγγισε την ταινία σαν μυθιστοριογράφος: «Πριν το γύρισμα ήθελε να γνωρίζει τα πάντα, τόσο την ιστορία που θα έλεγε, όσο και εκείνη που δεν θα έλεγε, την ιστορία δηλαδή των χαρακτήρων. Τον ενδιέφερε να μάθει τα πάντα για αυτούς: τα χρόνια της νιότης τους, τις ζωές τους πριν και μέχρι ενός σημείου, το μέλλον τους μετά την ταινία. Έτσι έγραψα βιογραφίες για κάθε χαρακτήρα. Και από αυτές τις βιογραφίες, ο Ρενέ τους προσέγγισε με την κάμερα σαν να μετέφραζε σε εικόνες τη συνέχιση μιας ταινίας που υπήρχε ήδη σχετικά με τις προηγούμενες ζωές τους».

Η ταινία «Χιροσίμα Αγάπη Μου» (Hiroshima Mon Amour – 1959) του Αλέν Ρενέ (Γαλλία, Ιαπωνία), πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών, το 1959, όπου και απέσπασε το Βραβείο Fipresci. Τιμήθηκε επίσης με το Βραβείο BAFTA το 1961, Καλύτερης Ταινίας και Καλύτερης Ηθοποιού, για την υπέροχη ερμηνεία της Εμανουέλ Ριβά. Ενώ το σενάριο της Μαργκερίτ Ντυράς, ήταν Υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερου Σεναρίου, επίσης το 1961. 

«Είμαι συνεχώς στο κατόπι της αναζήτησης μιας ειδικής μη αφηγηματικής γλώσσας, που θα εμπεριέχει μουσικότητα.» – Αλέν Ρενέ

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα στον Αλέν Ρενέ: Στην αναζήτηση μιας ειδικής κινηματογραφικής γλώσσας

Αγάπη / Amour

Σκηνοθεσία – Σενάριο: Μίκαελ Χάνεκε

Πρωταγωνιστούν: Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, Έμανουέλ Ριβά, Ιζαμπέλ Ιπέρ

Χώρα Παραγωγής: Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία

Έτος Παραγωγής: 2012

Διάρκεια: 127 λεπτά

O Ζορζ (Ζαν-Λουί Τρεντινιάν) και η Αν (Εμανουέλ Ριβά) είναι ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που έχει περάσει τα ογδόντα. Είναι καθηγητές μουσικής που έχουν πια αποσυρθεί. Η κόρη τους (Ιζαμπέλ Ιπέρ), η οποία είναι επίσης μουσικός, μένει με την οικογένειά της στο εξωτερικό. Μια μέρα η Αν θα βιώσει ένα δυσάρεστο γεγονός, το οποίο θα θέσει σε δοκιμασία την αγάπη που ενώνει το ζευγάρι.

Η «Αγάπη» (Amour) αναδείχτηκε ο μεγάλος νικητής του 65ου Φεστιβάλ των Καννών. Ο Μίκαελ Χάνεκε, τρία μόλις χρόνια μετά την αριστουργηματική «Λευκή Κορδέλα» (Χρυσός Φοίνικας το 2009) εντυπωσίασε το 2012 κοινό και κριτικούς, κερδίζοντας και πάλι τον Χρυσό Φοίνικα με την σπαραχτική θεματική του και τις μοναδικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών του.

Ειδική αναφορά οφείλουμε να κάνουμε στο εκπληκτικό πρωταγωνιστικό δίδυμο των Ζαν Λουί Τρεντινιάν και Εμανουέλ Ριβά, σε μία ερμηνεία που χάρισε μεταξύ άλλων στην σπουδαία Γαλλίδα ερμηνεύτρια και μία υποψηφιότητα στην αντίστοιχη κατηγορία των Όσκαρ. Οι δύο ηθοποιοί ερμηνεύουν μοναδικά τους ρόλους ενός αγαπημένου ζευγαριού που παρακολουθεί την κοινή ζωή του να καταρρέει όσο πλησιάζει ο Μεγάλος Αποχωρισμός…

«Νοιώθω πως καθώς μεγαλώνεις βρίσκεσαι όλο και περισσότερο σε θέση όπου αρχίζεις να αναγνωρίζεις, να συναισθάνεσαι τον διαρκή επερχόμενο πόνο. Είσαι έτοιμος να το κατανοήσεις αυτό στους άλλους. Ήθελα για πάρα πολύ καιρό να κάνω μια απλή ταινία, μέσα σε ένα περιορισμένο χώρο. Μια απλή ταινία που να λέει ακριβώς τα πράγματα όπως είναι σαν μια… ιστορία αγάπης. Είναι αλήθεια πως τα κατάφερα. Από την άλλη μεριά το να μιλήσω για τον πόνο μέσα στο περιβάλλον ενός νοσοκομείου, θα ήταν πολύ συνηθισμένο. Έτσι επέλεξα να μιλήσω για όλα αυτά μέσα σε ένα σπίτι.» – Μίκαελ Χάνεκε

Το «Amour» («Αγάπη»), μπορεί να είναι, ίσως, η πιο «αργή» εν εξελίξει, ταινία στη φιλμογραφία του Μίκαελ Χάνεκε, αλλά αυτό δε μειώνει καθόλου το αισθητικό αποτέλεσμα, που βιώνει ο θεατής. Μεγάλου ατού της ταινίας, οι συγκλονιστικές ερμηνείες της Εμανουέλ Ριβά και του Ζαν Λουί Τρεντινιάν. Μάλιστα ο Τρεντινιάν, ένας εκ των κορυφαίων Γάλλων ηθοποιών όλων των εποχών, είχε σταματήσει, εδώ και περίπου δέκα χρόνια να δουλεύει στον Κινηματογράφο και είχε στραφεί αποκλειστικά στο θέατρο, αλλά όπως είπε χαρακτηριστικά, επέστρεψε λόγω του Χάνεκε…

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα στον Μίκαελ Χάνεκε: Ένας ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής