Ο σπουδαίος Γερμανός σκηνοθέτης Βιμ Βέντερς, μας έχει χαρίσει πολλές και αγαπημένες ταινίες που κοσμούν την πλούσια φιλμογραφία του. Ο μετρ των road movies, μας έχει προσφέρει σπουδαία δείγματα γραφής τόσο στον χώρο του ντοκιμαντέρ, όσο και στις ταινίες μυθοπλασίας. Από την Πέμπτη 23 Ιουνίου, κυκλοφορεί σε επανέκδοση το φιλμ «Τα Φτερά του Έρωτα» (Wings of Desire – 1987), δίνοντας μας τη δυνατότητα να θυμηθούμε ένα από τα ομορφότερα έργα του Γερμανού καλλιτέχνη, αλλά παράλληλα και να ξαναδιαβάσουμε τη Συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στην Κινηματογραφική Στήλη του Tvxs.gr.

«Έχω σταματήσει πλέον να διαχωρίζω τη δουλειά μου σε μυθοπλασία και ντοκιμαντέρ. Ένα ντοκιμαντέρ μπορεί κάλλιστα να διηγηθεί μία όμορφη ιστορία όπως για παράδειγμα το “Buena Vista Social Club” και αντίστροφα μία ταινία όπως το τα “Φτερά του Έρωτα” (Wings of Desire / Der Himmel über Berlin), μπορεί να μετατρέπει σ’ ένα ντοκιμαντέρ για μία πόλη που πλέον δεν υπάρχει. Οι δονήσεις που λαμβάνω από έναν τόπο με βοηθούν ταυτόχρονα, είτε γυρίζω ντοκιμαντέρ είτε γυρίζω ταινία μυθοπλασίας. Έχω όμως την ανάγκη να συνδεθώ με το συγκεκριμένο μέρος που πρόκειται να κινηματογραφίσω, αλλιώς νιώθω σαν να περπατάω προς το κενό. Εξαρτάται από το ίδιο το μέρος να με κερδίσει και να μου αφηγηθεί την ιστορία του. Τότε κι εγώ με τη σειρά μου θα ξέρω που να στήσω την κάμερα.» – Απόσπασμα από τη Συνέντευξη του Βιμ Βέντερς στο Tvxs.gr

«Τα Φτερά του Έρωτα» (Wings of Desire – 1987)

«Για μένα, αυτή η ταινία είναι σαν μουσική ή σαν τοπίο: καθαρίζει ένα μέρος του μυαλού μου και σ’ αυτό το μέρος γεννιούνται ερωτήσεις. Κάποιες από αυτές υπάρχουν και στην ταινία. Γιατί να είμαι εγώ και όχι εσύ; Γιατί είμαι εδώ και όχι εκεί; Πότε ξεκίνησε ο χρόνος και που τελειώνει το σύμπαν;» – Roger Ebert

Τα «Φτερά του Έρωτα», δεν είναι μια γενική ή τυχαία αναφορά. Είναι συγκεκριμένα, γεωγραφικά και ημερολογιακά προσδιορισμένα. Είναι βασικά, μια ωδή στα Φτερά του Βερολίνου. Εάν είσαι λίγο παρατηρητικός, θα μπορέσεις να καταλάβεις πόσο μπροστά από την εποχή του ήταν ο Γερμανός δημιουργός. Ένα έργο ουσιαστικά πολυεπίπεδο, με “καθαρές” και στιβαρές γραμμές, εξπρεσιονιστικό, ένα μοναδικό τεκμήριο της Κινηματογραφικής Ιστορίας.

Καθώς παρακολουθούμε την αφήγηση, ο καλλιτέχνης αναπαράγει σιγά σιγά, τη μορφή ενός έργου Τέχνης. Βλέπουμε τη νοσταλγία του ποιητή, μέσα από το Βερολίνο και τους ανθρώπους του. Η πόλη – μούσα του, τον οδήγησε στα αιώνια υπαρξιακά ζητήματα διότι για τον Wenders, ο κόσμος όλος περιστρέφεται γύρω από την πηγή έμπνευσης του, το Βερολίνο. Για τον δημιουργό, η συγκεκριμένη πόλη, αποτελεί τον ομφαλό της Γης.

Στο χωρισμένο από το τείχος Βερολίνο, άγγελοι περιπλανιούνται στους δρόμους, ακούγοντας τις σκέψεις των ανθρώπων. Ένας από αυτούς ερωτεύεται μια ακροβάτισσα του τσίρκου. Τα αισθήματά του γι’ αυτήν είναι τόσο έντονα που ζητά να χάσει το προνόμιο της αθανασίας και να γίνει θνητός. Επιλέγει λοιπόν να αφήσει την αιωνιότητα και να “οξειδωθεί μες στη νοτιά των ανθρώπων”, να σταματήσει να παρακολουθεί, με την ασπρόμαυρη ματιά του, τη ζωή και να τη ζήσει σαν άνθρωπος.

Έτσι, ο άγγελος Damiel (Μπρούνο Γκαντς) θα “εκπέσει” με τη θέλησή του, στους περιορισμούς του χρόνου, στην αρρώστια, στον πόνο και φυσικά στον θάνατο, καθώς μόνο έτσι θα μπορέσει να αγγίζει, να αισθάνεται, αλλά και να ζήσει σε τελική ανάλυση, τον έρωτά του για τη Marion (Σολβέιγ Ντομαρτέν). Θα καταφέρει δηλαδή να νοιώσει, όλα αυτά τα απλά και καθημερινά πράγματα που τα συνοψίζει μέσα στο φιλμ ο σπουδαίος ηθοποιός Πίτερ Φολκ, μπροστά από μία καντίνα, ξημερώματα, σ’ έναν αγαπημένο μονόλογο:

«Εδώ, με το τσιγάρο και τον καφέ. Κι αν τα κάνεις μαζί είναι φανταστικό. Ή να ζωγραφίσεις. Ξέρεις. Παίρνεις ένα μολύβι και κάνεις μία μαύρη γραμμή και μετά μία φωτεινή γραμμή και μαζί αποτελούν μία καλή γραμμή. Ή όταν τα χέρια σου είναι κρύα, μπορείς να τα τρίψεις μεταξύ τους, να έτσι βλέπεις, αυτό είναι καλό και αισθάνεσαι όμορφα! Υπάρχουν τόσα πολλά όμορφα πράγματα! Αλλά δεν είσαι εδώ – εγώ είμαι εδώ. Μακάρι να ήσουν εδώ. Εύχομαι να μπορούσες να μου μιλήσεις. Γιατί είμαι ένας φίλος…»

Ο Βέντερς, μέσα από την ταινία του «Τα Φτερά του Έρωτα», μας μεταφέρει στη σφαίρα ενός ιδανικού, όσο και ουτοπικού περιβάλλοντος, μακριά από τον υλισμό. Σ΄ έναν κόσμο πνευματικών συγκρούσεων και ιδεολογικών ζυμώσεων. Ο Βιμ, είναι ένας “παράξενος” σκηνοθέτης, που του αρέσει το λιτό ύφος, η μινιμαλιστική ατμόσφαιρα και το ελλειπτικό παίξιμο των ηθοποιών του. Λάτρης της ασπρόμαυρης φωτογραφίας, ενώ παράλληλα επιλέγει με προσοχή και την μουσική επένδυση των ταινιών του.

Ο ελεγειακός ρυθμός που ακολουθεί ο Βέντερς σ΄αυτήν την ταινία του, βγαίνει με πόνο ψυχής και παράπονο, μα παράλληλα, δίνει ελπίδα ζωής κι αισιοδοξίας. Είναι το πιστεύω ενός ανθρώπου, που χρησιμοποιεί την ποίηση προσχηματικά για να αφυπνίσει τον κρυμμένο μας εαυτό. Ένα εικονοκλαστικό δημιούργημα, που θα στοιχειώσει για πάντα τον θεατή ο οποίος θα τολμήσει να αφεθεί στη μαγεία του…

Έτσι λοιπόν, το φιλμ του Γερμανού σκηνοθέτη, αφηγείται με ιδιαίτερους συμβολισμούς, τη διαδικασία της αυτοβελτίωσης. Μια διαδικασία, που αποτυπώνεται ποικιλοτρόπος και στις διαφορετικές μεθοδολογίες της αφήγησης. Οι Άγγελοι άραγε υπάρχουν; Κι αν ναι, μήπως τελικά κρύβονται μέσα μας;

Για την ιστορία να πούμε, ότι το φιλμ, κέρδισε το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών το 1987, ενώ η ταινία είναι εμπνευσμένη από τις “Eλεγείες” του Nτουίνο Pίλκε, απ’ όπου προέκυψε και η ιδέα των Aγγέλων. Όλα αυτά βέβαια συγκερασμένα σε μια ταινία, που κατορθώνει να επανενώσει πειστικά, χωρίς ειδικά εφέ και αναχρονιστικές αφέλειες, τον κόσμο του αισθητού και του υπεραισθητού, προσδίδοντάς του κάτι από την παλιά και τη χαμένη του μαγεία.

Οι άγγελοι ζουν σ’ έναν ασπρόμαυρο και παράλληλο κόσμο με τον δικό μας, όπου δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τα χρώματα, τις γεύσεις, τις μυρωδιές, ούτε να ζήσουν τον έρωτα. Eκτός κι αν αποφασίσουν να απαρνηθούν την αθανασία τους και την απανταχού παρουσία τους, προνόμια που βιώνει σαν ψευδαίσθηση και ο θεατής.

Τα «Φτερά του Έρωτα» προκαλούν τον θεατή να βιώσει μέσα από τις αισθήσεις του και να ανατρέψει τη λογική που απαιτεί την καθυπόταξη του σώματος έναντι του πνεύματος. Ο Άγγελος, απαρνιέται την τελειότητα και επιλέγει, την ενεργό συμμετοχή και τη δημιουργία της ζωής του. Ερωτεύεται μια ακροβάτισσα, που σχοινοβατεί κάπου μεταξύ ουρανού και γης, μετέωρη ανάμεσα στα σύννεφα και στο χώμα. Πλέον, τα όποια φτερά τυχόν αποκτήσει, θα τα αποκτήσει μόνος του, μέσα από την επαφή του με τους ανθρώπους, τον υλικό κόσμο και μέσα από μια – πολλές φορές ίσως επίπονη – αλλά συνεχή προσπάθεια αυτοβελτίωσης.

Το φιλμ είναι ουσιαστικά ένας μοναδικός φόρος τιμής του καλλιτέχνη, στη ζωή, στον έρωτα, στο Βερολίνο, στη σκηνοθεσία, στους Αγγέλους και φυσικά, στην ποίηση. Διότι, «Φτερά του Έρωτα», είναι πολλά περισσότερα από μία ακόμη ταινία. Είναι ένας πίνακας ζωγραφικής, ένα τραγούδι, μια ωδή στη ζωή, την ειρήνη, και γιατί όχι στην αισιοδοξία.

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι η ταινία αποτελεί ένα γράμμα αγάπης του σκηνοθέτη με αποδέκτη τον θεατή, μια ιστορία που δίνεται μ’ έναν ποιητικό τρόπο καθώς ο δημιουργός επιχειρεί μια επιστροφή στην αθωότητα και την προσέγγιση του έρωτα, από αυτήν την σκοπιά. Xωρίς όμως να περιορίζεται εκεί. Ο έρωτας, είναι το όχημα για τη σωτηρία της ψυχής…

Έτος: 1987 | Xώρα: Δυτική Γερμανία | Διάρκεια: 128 λεπτά | Σκηνοθεσία: Wim Wenders | Σενάριο: Wim Wenders, Peter Handke (screenplay) | Ηθοποιοί: Bruno Ganz, Solveig Dommartin, Otto Sander

Βιμ Βέντερς

Ο Βιμ Βέντερς είναι ένας σκηνοθέτης, ο οποίος, όχι μόνο συνέβαλε στην αναγέννηση του Γερμανικού σινεμά κατά τη δεκαετία του ’70, αλλά έχει επιπλέον εξερευνήσει νέα εκφραστικά μέσα στον κινηματογράφο, που έχουν περάσει ως κληρονομιά στη γενιά σκηνοθετών που τον ακολούθησε. Ο Βέντερς καταφέρνει να δημιουργεί ταινίες με τις οποίες ταυτιζόμαστε γιατί αγγίζουν την ψυχή μας. Με περισσότερες από τριάντα ταινίες και δέκα ντοκιμαντέρ, στο ενεργητικό του, ο Βιμ Βέντερς αποτελεί είναι ένας κορυφαίος καλλιτέχνης και δημιουργός, όχι μόνο του γερμανικού αλλά και του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Το 1971 ο Βιμ Βέντερς μαζί με άλλους δώδεκα Γερμανούς κινηματογραφιστές, ίδρυσε μια κοινοπραξία με το όνομα: «Filmverlag der Autoren». Η εταιρεία αυτή αποτέλεσε ουσιαστικά τον πυρήνα του Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου και βοήθησε στο να πραγματοποιηθούν οι ταινίες των Γερμανών σκηνοθετών όπως ο Βέρνερ Χέρτζογκ (Werner Herzog), ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (Rainer Werner Fassbinder), ο Αλεξάντερ Κλούγκε (Alexander Kluge) κ.α.

«Σε αντίθεση με τη νουβέλ βαγκ, ουδέποτε σκεφτήκαμε, ελπίσαμε ή θελήσαμε να “βελτιώσουμε” ή να “ενταχθούμε” στην κινηματογραφική βιομηχανία της εποχής, ούτε καν να την υποκαταστήσουμε: θεωρούσαμε τη δραστηριότητά μας “εναλλακτική”. Δεν είχαμε ούτε πρότυπα, ούτε παράδοση, ούτε κανέναν που να θέλουμε να πάρουμε τη θέση του. Η Filmverlag λειτουργούσε σαν κοινοπραξία. Και ήταν πραγματικά θαυμάσια η μεταξύ μας αλληλεγγύη, που ουσιαστικά ήταν και το μοναδικό κεφάλαιο που διαθέταμε.» – Βιμ Βέντερς

Διαβάστε επίσης:
Αφιέρωμα στον Βιμ Βέντερς: Ο «Κάιζερ» του Γερμανικού Κινηματογράφου
Συνέντευξη – Ο Βιμ Βέντερς για τον Κινηματογράφο,το «Αλάτι της Γης», το ελληνικό σινεμά και τον Θόδωρο Αγγελόπουλο