Μετά τα αφιερώματα σε σπουδαίους δημιουργούς – Ακίρα Κουροσάουα, Μίκαελ Χάνεκε, Λουκίνο Βισκόντι – η Ταινιοθήκη της Θεσσαλονίκης, επανέρχεται αυτή την εβδομάδα με τέσσερα αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου. Πρόκειται για αντιπροσωπευτικά έργα της κινηματογραφικής Ρωσικής Πρωτοπορίας, που παρουσιάζονται μέσα από το αφιέρωμα «Αθάνατη Ρωσική Πρωτοπορία», το οποίο θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 19 έως και την Κυριακή 22 Φεβρουαρίου στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος.

Οι ταινίες του αφιερώματος αντανακλούν τις φορμαλιστικές αναζητήσεις, τους αισθητικούς πειραματισμούς και τις επαναστατικές θεωρίες των σκηνοθετών που τις υπογράφουν. Πιο συγκεκριμένα, θα προβληθούν τα ακόλουθα φιλμ:

• Απεργία του Σεργκέι Αϊζενστάιν (1925)
• Το Τέλος της Αγίας Πετρούπολης του Βσέβολοντ Πουντόβκιν (1927)
• Ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή του Τζίγκα Βερτόφ (1928)
• Αρσενάλ / Το Οπλοστάσιο του Αλεξάντρ Ντοβζένκο (1929)

Αναλυτικά το πρόγραμμα προβολών του Αφιερώματος: «Αθάνατη Ρωσική Πρωτοπορία», έχει διαμορφωθεί ως εξής:

Πέμπτη, 19 Φεβρουαρίου
18:30  Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή
21:00  Αρσενάλ (Το οπλοστάσιο)

Παρασκευή, 20 Φεβρουαρίου
18:30  Απεργία
21:00  Το τέλος της Αγίας Πετρούπολης

Σάββατο, 21 Φεβρουαρίου
18:30  Αρσενάλ (Το οπλοστάσιο)
21:00  Απεργία

Κυριακή, 22 Φεβρουαρίου
18:30  Το τέλος της Αγίας Πετρούπολης
21:00  Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή

Λίγα λόγια, για τις ταινίες του Αφιερώματος:

Απεργία
Σκηνοθεσία: Σεργκέι Αϊζενστάιν
Με τους: Grigori Aleksandrov, Maksim Shtraukh, Mikhail Gomorov
Χώρα Παραγωγής: Σοβιετική Ένωση
Έτος Παραγωγής: 1924
Διάρκεια: 75 λεπτά
Φορμά: 35 mm, Ασπρόμαυρη, Βουβή

Το 1925 ο Σεργκέι Αϊζενστάιν ξεκίνησε την καριέρα του στον κινηματογράφο σκηνοθετώντας το έργο «Απεργία» που έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση, παρ’ όλες τις αδυναμίες του. Σύμφωνα με το σενάριο της ταινίας, κατά τη διάρκεια της τσαρικής κυριαρχίας στη Ρωσία, οι εργαζόμενοι ενός εργοστασίου είναι εν βρασμώ, προς κήρυξη μεγάλης απεργίας. Οι εργοδότες τους στέλνουν κατασκόπους δικούς τους και της κυβέρνησης, για να δουν τί μπορεί να κάνουν…

Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του πρωτοπόρου Σοβιετικού σκηνοθέτη είναι γεμάτη συμβολισμούς και αντιθέσεις. Αφηγείται τη διενέργεια και καταστολή μιας απεργίας κάνοντας χρήση του μεταφορικού μοντάζ, δημιουργώντας εντυπώσεις μέσα από τη διαδοχική διαλεκτική σύγκρουση των εικόνων. Με στόχο τον προβληματισμό του θεατή και τη δημιουργία της σύνθεσης, παρακολουθούμε σκηνές με συναρπαστικό μοντάζ, κινηματογραφική καινοτομία και σουρεαλιστικά πλάνα, που απεικονίζουν την επική μάχη ανάμεσα στο προλεταριάτο και τους καπιταλιστές.

Αξίζει να σημειώσουμε πως αν και η ταινία γυρίστηκε με πενιχρό κεφάλαιο, η τεχνική του Αϊζενστάιν, που ήταν μόλις 26 χρονών, είναι ολοζώντανη. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης τη χαρακτηρίζει «κινηματοθεατρικό» έργο και τη διαιρεί σε έξι πράξεις:

1. Όλα στο εργοστάσιο είναι ήρεμα
2. Η απεργία κηρύσσεται
3. Το εργοστάσιο δε δουλεύει
4. Η απεργία παρατείνεται
5. Η προβοκάτσια
6. Οι απεργοί συντρίβονται

Πολλά χρόνια αργότερα από τα γυρίσματα της «Απεργίας», στα χειρόγραφα των αναμνήσεων του, ο ίδιος ο Αϊζενστάιν θα περιέγραφε την πρώτη του ταινία με τους εξής χαρακτηρισμούς: «Απεργία: αδέξια… αιχμηρή… απροσδόκητη… αμετανόητη… ασυνήθιστα εγκυμονούσα με σχεδόν όλα εκείνα που επρόκειτο να αναδειχθούν στην ωριμότητά μου στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της δουλειάς μου».

Διαβάστε επίσης:
Αϊζενστάιν: Ιδιοφυής σκηνοθέτης, πρωτοπόρος της τέχνης του μοντάζ

Αρσενάλ (Το Οπλοστάσιο)
Σκηνοθεσία: Αλεξάντρ Ντοβζένκο
Με τους: Semyon Svashenko, Amvrosi Buchma, Georgi Khorkov
Χώρα Παραγωγής: Σοβιετική Ένωση
Έτος Παραγωγής: 1929
Διάρκεια: 90 λεπτά
Φορμά: 35 mm, Ασπρόμαυρη, Βουβή

Το 1914, η φτώχεια και η δυστυχία βασιλεύει παντού στην επαρχία της Ουκρανίας, Η σοδειά είναι ανύπαρκτη, άνθρωποι και ζώα πεθαίνουν από την πείνα και στα χαρακώματα του πολέμου οι στρατιώτες εξεγείρονται και εγκαταλείπουν τις θέσεις τους. Ένα τρένο που μεταφέρει στρατιώτες εκτροχιάζεται και ανάμεσα στους επιζώντες είναι και ο Τιμόχ, ένας νεαρός χωρικός που πηγαίνει στο Κίεβο. Στην πόλη επικρατεί μεγάλος αναβρασμός, αναταραχή και επαναστατικό κλίμα. Οι εθνικιστές διαδηλώνουν οπλισμένοι και έτοιμοι για όλα, ενώ οι Μπολσεβίκοι οργανώνονται στο Αρσενάλ (Οπλοστάσιο) και η σύγκρουση ανάμεσά τους δεν θ’ αργήσει να ξεσπάσει.

Όμως οι αντεπαναστατικές δυνάμεις είναι πιο ισχυρές, κυριαρχούν και η εξέγερση καταστέλλεται. Ο ήρωας συλλαμβάνεται και οδηγείται μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, αλλά τη στιγμή που δέχεται τα πυρά, οι σφαίρες περνούν μέσα από το σώμα του χωρίς να τον αγγίξουν και η ταινία ξαφνικά απογειώνεται στη σφαίρα του μύθου και της ποιητικής αλληγορίας, αποκτώντας μια επική διάσταση. Το φιλμ “Αρσενάλ” του Ντοβζένκο είναι ένα από τα μεγάλα αριστουργήματα της κινηματογραφικής ρωσικής πρωτοπορίας και καθώς αποδεσμεύεται από κάθε χωροχρονικό περιορισμό, υιοθετεί την συνειρμική ροή του ονείρων και τη μαγεία της φαντασίας και όχι της λογικής ακολουθίας και της αλληλουχίας των γεγονότων.

Ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή
Σκηνοθεσία: Τζίγκα Βερτόφ
Με τους: Mikhail Kaufman
Χώρα Παραγωγής: Σοβιετική Ένωση
Έτος Παραγωγής: 1928
Διάρκεια: 68 λεπτά
Φορμά: 35 mm, Ασπρόμαυρη, Βουβή

Η σπουδαία ταινία του Ρώσου κινηματογραφιστή Τζίγκα Βερτόφ, αποτελεί ένα μοναδικό δείγμα πειραματικού σινεμά της δεκαετίας του ’20 στη Ρωσία. Το φιλμ περιγράφει με απαράμιλλο τρόπο την αστική ζωή της μετα-επαναστατικής Ρωσίας το 1929. Πρωταγωνιστής, ένας οπερατέρ που μετακινείται συνέχεια στη Μόσχα, παρατηρώντας όλους τους τρόπους ζωής και καταγράφοντας φαινομενικά ασύνδετες εικόνες της πόλης, οι οποίες όμως, συνθέτουν σαν παζλ την πολυπλοκότητα της καθημερινής ζωής.

Ο “Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή”, ακολουθεί τους πολίτες στις καθημερινές τους δραστηριότητες, στη δουλειά, στις παρελάσεις, στα νοσοκομεία, στα αεροδρόμια, στις διαδηλώσεις, αλλά και στη διασκέδασή τους. Στην ταινία παρουσιάζονται όλες οι μηχανές της σύγχρονης ζωής  δηλαδή όλη η τεχνολογική ανάπτυξη της εποχής – και ο τρόπος με τον οποίο οι πολίτες αλληλεπιδρούσαν με αυτές, καθώς και οι κοινωνικοί μηχανισμοί που κινούσαν τη ζωή στην τότε Ρωσία.

Ουσιαστικά, μέσα από την καταγραφή αυτή ο Βερτόφ δημιουργεί ένα αριστουργηματικό ντοκιμαντέρ που περιγράφει τη ζωή και τα επιτεύγματα μιας ολόκληρης εποχής. Δημιουργώντας και αναπτύσσοντας πλήθος τεχνικών που τώρα πια θεωρούνται βασικό λεξιλόγιο της κινηματογράφησης…

Το τέλος της Αγίας Πετρούπολης
Σκηνοθεσία: Βσέβολοντ Πουντόβκιν
Με τους: Aleksandr Chistyakov, Vera Baranovskaya, Ivan Chuvelyov
Χώρα Παραγωγής: Σοβιετική Ένωση
Έτος Παραγωγής: 1927
Διάρκεια: 70 λεπτά
Φορμά: 35 mm, Ασπρόμαυρη, Βουβή

Η ταινία – γυρισμένη το 1927 προς τιμήν των δέκα χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση – έχει ως θέμα την επαναστατική αφύπνιση και την πολιτική συνειδητοποίηση ενός απολιτικού ατόμου με συνέπεια την ενεργή συμμετοχή του στο ιστορικό γίγνεσθαι. Ένας χωρικός φεύγει από το χωριό του για να βρει δουλειά στην μεγαλούπολη. Φιλοξενείται στο σπίτι ενός συγχωριανού του και κάποια στιγμή, χωρίς να το καταλάβει, μπλέκεται σε μια απεργιακή κινητοποίηση στο εργοστάσιο όπου εργάζεται. Έρχεται σε σύγκρουση με τους απεργούς, τους οποίους και καταγγέλλει στη διεύθυνση ότι τον παρεμποδίζουν στο να βγάλει το ψωμί του. Όταν όμως βλέπει να συλλαμβάνουν τον συμπατριώτη του και να τον οδηγούν στη φυλακή, τότε διαμαρτύρεται, αλλά πολύ γρήγορα θα έχει κι αυτός την ίδια μοίρα και θα καταλήξει φυλακισμένος.

Στο σημείο αυτό, η κάμερα εγκαταλείπει την ατομική ζωή του συγκεκριμένου ήρωα και τον παρακολουθεί ως μαζική μονάδα να συγχωνεύεται μέσα στο πλήθος των στρατιωτών, το οποίο θα αποτελέσει και τον κύριο επαναστατικό κορμό στην κατάληψη των Χειμερινών Ανακτόρων. Η ταινία υιοθετεί το ύφος του ιστορικού χρονικού, καθώς παρακολουθούμε τον ήρωα ως συλλογικό υποκείμενο πια, καθώς και τα γεγονότα που θα οδηγήσουν στην εξέγερση του 1917, ολοκληρώνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την ιστορική διαλεκτική του πορεία…

Το Αφιέρωμα Προβολών: «Αθάνατη Ρωσική Πρωτοπορία» παρουσιάζεται από την Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης και θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 19 έως και την Κυριακή 22 Φεβρουαρίου, στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α’, Λιμάνι).

Πώληση εισιτηρίων: Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, [email protected])
Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη)
Κάρτα μέλους: 1 ευρώ