Στις 30 Μαρτίου του 1952, ο Νίκος Μπελογιάννης μαζί με τρεις συντρόφους του, τους Καλούμενο, Αργυριάδη και Μπάτση, στήνονται απέναντι από το εκτελεστικό απόσπασμα, στο Γουδί και εκτελούνται δια τυφεκισμού. Με αφορμή τη συμπλήρωση 65 χρόνων από τον θάνατό του, τιμούμε τη μνήμη παρακολουθώντας την ταινία «Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο» του Νίκου Τζίμα. Πρόκειται για ένα φιλμ – ύμνος στα δημοκρατικά ιδεώδη. Για τον λαϊκό αγωνιστή, Νίκο Μπελογιάννη που υπερασπίστηκε με τη ζωή του τα λαϊκά και ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία, την ειρήνη, την εθνική ανεξαρτησία.

Ads

«Αγαπάμε την Ελλάδα και το λαό της περισσότερο από τους κατηγόρους μας. Το δείξαμε όταν κινδύνευε η Ελευθερία, η Ανεξαρτησία και η ακεραιότητά της. Και, ακριβώς, αγωνιζόμαστε για να ξημερώσουν για τη χώρα μας καλύτερες μέρες, χωρίς πείνα και πόλεμο. Για το σκοπό αυτόν αγωνιζόμαστε και όταν χρειαστεί θυσιάζουμε και τη ζωή μας.» – Απόσπασμα από την Απολογία του Νίκου Μπελογιάννη

Διαβάστε επίσης:
Νίκος Μπελογιάννης: Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο

Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο
Σκηνοθεσία: Νίκος Τζίμας

Σενάριο: Νίκος Τζίμας, Τάσος Λύτρας, Πότης Παρασκευόπουλος
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Τραγούδι: Μαργαρίτα Ζορμπαλά
Φωτογραφία: Νίκος Καβουκίδης
Πρωταγωνιστούν: Φοίβος Γκικόπουλος, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Πέτρος Φυσσούν, Κώστας Καζάκος, Αντώνης Αντωνίου, Μάνος Κατράκης, Αλέκος Αλεξανδράκης, Βαγγέλης Καζάν, Άγγελος Αντωνόπουλος

Ads

image

Ο Εμφύλιος Πόλεμος που ρήμαξε τη χώρα τελείωσε και ένας απ’ τους πολλούς φυγάδες αγωνιστές της Αριστεράς, ο Νίκος Μπελογιάννης, ο άνθρωπος με το αφοπλιστικό χαμόγελο και το γαρύφαλλο, πρώην λοχαγός του ΕΛΑΣ, επιστρέφει στην Ελλάδα. Με το συνθηματικό όνομα Κώστας, κρύβεται στο σπίτι ενός συντρόφου κι έρχεται σ’ επαφή με τον Νίκο Πλουμπίδη, καθώς και με άλλα μέλη του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος. Η κυβέρνηση Πλαστήρα, θέλοντας να εδραιώσει τη γαλήνη και να βοηθήσει την ανασυγκρότηση του τόπου, αντιμετωπίζει τους κομμουνιστές με σχετική επιείκεια.

image

Οι στρατιωτικοί και οι μυστικές υπηρεσίες όμως, με επικεφαλής τον Διευθυντή Ασφαλείας και τον αρχηγό της ΚΥΠ – υπό την άμεση καθοδήγηση του Αμερικανού σταθμάρχη της ΣΙΑ και του πρέσβη των Ηνωμένων Πολιτειών – δεν βλέπουν με καλό μάτι τις εξελίξεις, ιδιαίτερα όταν το κόμμα του Πλαστήρα ξανακερδίζει τις εκλογές. Στην προσπάθειά τους να υπονομεύσουν την κυβέρνηση, στήνουν μια «κομμουνιστική συνωμοσία» και δίνουν ευρεία δημοσιότητα στη σύλληψη του Μπελογιάννη και της αγαπημένης του συντρόφου Έλλης Ιωαννίδου, καθώς και μερικών άλλων μελών του ΚΚΕ.

image

Το έκτακτο στρατοδικείο, με συνοπτικές διαδικασίες, τους καταδικάζει σε θάνατο αλλά ο πρωθυπουργός Πλαστήρας αναστέλλει την εκτέλεση της ποινής. Τους οδηγούν σε νέο, τακτικό στρατοδικείο αυτή τη φορά. Στη δίκη, οι κατηγορούμενοι καταθέτουν ευθαρσώς ότι δεν δικάζονται για τις πράξεις τους αλλά για τις ιδέες τους κι αρνούνται διαρρήδην το χαλκευμένο κατηγορητήριο. Παρόλα αυτά, το δικαστήριο καταδικάζει σε θάνατο οκτώ από τους κατηγορούμενους και οι Αμερικανοί πιέζουν την κυβέρνηση και τον Βασιλιά να μην τους δώσει χάρη.

image

Ο Πλουμπίδης στέλνει επιστολή, με την οποία διαβεβαιώνει ότι αυτός είναι ο επικεφαλής του παράνομου μηχανισμού του κόμματος και όχι ο Μπελογιάννης, αλλά τόσο οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες, όσο και η εκτός Ελλάδας ηγεσία του ΚΚΕ θεωρούν την επιστολή του πλαστή. Για να μην κινδυνεύσει η ενότητα του κόμματος, οι Μπελογιάννης και Πλουμπίδης δεν δίνουν περαιτέρω έκταση στο γεγονός. Ο πρώτος και τρεις σύντροφοί του οδηγούνται νύχτα στο εκτελεστικό απόσπασμα.

image

«Προσπάθησα να αποφύγω κάθε σκηνοθετική επίδειξη, εφέ δεξιοτεχνίας, κλπ., γιατί θα μείωνα την αλήθεια της ταινίας. Ήθελα ο θεατής να έχει την αίσθηση ότι πίσω από τις σκηνές δεν υπάρχει κάποιος σκηνοθέτης αλλά η ίδια η ζωή, τα γεγονότα.» – Νίκος Τζίμας

Η ταινία «Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο» του Νίκου Τζίμα, παρουσιάζει την ιστορία και τη θυσία ενός ανθρώπου που ύψωσε το πολιτικό-ηθικό του ανάστημα και ξεμπρόστιασε τη βία της εξουσίας. Μια οικουμενική μορφή, που καθόρισε με τη σκέψη, την πράξη και το γενικότερο παράδειγμά του, τους πολυετείς αγώνες για την κατάργηση της εκμετάλλευσης. Μια πολιτική δολοφονία, στην εποχή της αντικομμουνιστικής υστερίας, που οδήγησε έναν αληθινό πατριώτη και διεθνιστή, στην αθανασία. Μια ταινία που συγκινεί και εξεγείρει.

image

Το πολιτικό δράμα του Νίκου Τζίμα, καταπιάνεται με τα γεγονότα που οδήγησαν στην εκτέλεση του κομμουνιστή αγωνιστή Νίκου Μπελογιάννη, στις αρχές της δεκαετίας του ’50, την περίοδο του ψυχρού πολέμου και του εκδικητικού μετεμφυλιακού καθεστώτος. Η ταινία ακολουθεί τα ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν στη σύλληψη, την καταδίκη και τελικά στην εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, παρά τη διεθνή κατακραυγή και την παγκόσμια κινητοποίηση για την απονομή χάριτος σε μια από τις πιο φωτεινές προσωπικότητες του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Ανάμεσα στις προσωπικότητες που υπερασπίστηκαν τον Μπελογιάννη ήταν και ο Πικάσο, που ζωγράφισε το διάσημο σκίτσο του «ανθρώπου με το γαρύφαλλο», όπως έμεινε γνωστός ο Μπελογιάννης χάρη στο κόκκινο γαρύφαλλο που κρατούσε στο δικαστήριο.

image

Όλα τα μεγάλα ονόματα της εποχής συμμετέχουν στην ταινία: Αλέκος Αλεξανδράκης, Μάνος Κατράκης, Πέτρος Φυσσούν, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Αντώνης Αντωνίου, Κώστας Αρζόγλου, Κώστας Καζάκος και τόσοι ακόμη. Αξιοπρόσεκτη είναι η ερμηνεία του Φοίβου Γκικόπουλου στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Είναι η μοναδική εμφάνιση στον κινηματογράφο του καθηγητή στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.). Τη μουσική της ταινίας υπογράφει ο Μίκης Θεοδωράκης και το χαρακτηριστικό τραγούδι ερμηνεύει η Μαργαρίτα Ζορμπαλά.

image

Ο «Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο» (1980) κέρδισε το Μέγα Ειδικό Βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ της Μόσχας και το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας FIPRESCI. Επίσης απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

«Έκανα αυτή την ταινία για πολλούς λόγους, αν και δύο ήταν οι βασικότεροι. Πρώτον, για την ακτινοβόλα προσωπικότητα του ιδίου του Μπελογιάννη, ενός διανοούμενου, ενός ηγέτη, ενός αληθινού αγωνιστή, που πέθανε με το χαμόγελο στα χείλη για μια καλύτερη Ελλάδα. Ο δεύτερος λόγος ήταν η ιστορική στιγμή στην οποία έλαβαν χώρα τα γεγονότα. Ο Πλαστήρας ήταν μια χαρισματική προσωπικότητα, που διέκρινε ότι η ματωμένη Ελλάδα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου ήθελε ειρήνευση και συμφιλίωση. Αυτό όμως δεν βόλευε του Αμερικανούς. Οι Γερμανοί μάς κατέκτησαν με τα τανκς και τον στρατό, οι Αμερικανοί με τους πράκτορες και τα δολάρια. Όπως περίπου συνεχίζουν να κάνουν και σήμερα. Αυτό ήθελα να πω, όσο πιο απλά μπορούσα.» – Νίκος Τζίμας