Μετράμε πλέον αντίστροφα τις ημέρες για την έναρξη του κορυφαίου ελληνικού κινηματογραφικού φεστιβάλ. Ο λόγος βέβαια για το 56ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, το οποίο θα διεξαχθεί από την Παρασκευή 6 Νοεμβρίου, μέχρι και την Κυριακή 15 Νοεμβρίου. Το Tvxs.gr θα δώσει και φέτος το παρών σ’ ένα από τα σημαντικότερο φεστιβάλ στον ευρωπαϊκό χώρο και αρχή γενομένης από σήμερα, ξεκινάμε μία αναλυτική παρουσίαση των τμημάτων της διοργάνωσης. Για αρχή επιλέξαμε ένα από σημαντικότερα και πιο ιστορικά τμήματα του Φεστιβάλ, το «Ματιές στα Βαλκάνια» και συγκεκριμένα το Αφιέρωμα στον σπουδαίο Ρουμάνο σκηνοθέτη, Μίρτσεα Ντανελιούκ.

Το «Ματιές στα Βαλκάνια», συμπληρώνει φέτος είκοσι δύο (22) χρόνια συνεχής και αξιόλογης παρουσίας, προβάλλοντας στο κοινό τις σημαντικότερες ταινίες απ’ την ετήσια βαλκανική κινηματογραφική παραγωγή, συνεισφέροντας έτσι στην εδραίωση ενός σινεμά που για πολλά χρόνια ήταν στην Ελλάδα άγνωστο. Πλέον ο Βαλκανικός Κινηματόγραφος, φαντάζει όχι μόνο οικείος αλλά έχει δικαίως εξελιχθεί σ’ ένα από τα πλέον αγαπημένα τμήματα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Μέσα από τις «Ματιές στα Βαλκάνια», γνωρίσαμε νέους και ταλαντούχους σκηνοθέτες, ενώ παράλληλα είχαμε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε το έργο των εθνικών κινηματογραφιών των χωρών τους. Επίσης, μέσα από σχετικά αφιερώματα και ειδικές προβολές, ταινίες μεγάλου, αλλά και μικρού μήκους, που παρουσιάστηκαν στο κοινό, γίναμε κοινωνοί του “Σινεμά της Γειτονιάς” μας.

Το τμήμα του 56ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, «Ματιές στα Βαλκάνια», παρουσιάζει και φέτος τις σημαντικότερες βαλκανικές ταινίες της χρονιάς, ενώ διοργανώνεται κι ένα ξεχωριστό αφιέρωμα στον Ρουμάνο σκηνοθέτη, Μίρτσεα Ντανελιούκ.

Πρόκειται για έναν απ’ τους σημαντικότερους Ρουμάνους σκηνοθέτες της δεκαετίας του ’80, αλλά και της μετά-κομμουνιστικής περιόδου στη χώρα, με έργο που επηρέασε σημαντικά τις νεότερες γενιές κινηματογραφιστών, ενώ την ίδια στιγμή παραμένει σχετικά άγνωστος εκτός των συνόρων της χώρας του. Ο Μίρτσεα Ντανελιούκ θα δώσει το παρών στο 56ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, για να παρουσιάσει τις ταινίες του στο κοινό.

Ο Μίρτσεα Ντανελιούκ, γεννήθηκε στις 7 Απριλίου του 1943, στην περιοχή Χοτίν της Ρουμανίας. Πραγματοποίησε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο το 1978, με το φιλμ «Cursa». Μέχρι σήμερα έχει σκηνοθετήσει δεκαεφτά (17) μεγάλου μήκους ταινίες – στις περισσότερες εκ των οποίων υπογράφει και το σενάριο – με την τελευταία του δημιουργία να κυκλοφορεί το 2009, με τον τίτλο «Floating Things» (Cele ce plutesc).

Οι πιο δημοφιλείς εξ αυτών, είναι η ταινία «The Conjugal Bed» (Patul Conjugal) του 1993, η οποία προβλήθηκε στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ του Βερολίνου και η ταινία «The Snail’s Senator» (Senatorul melcilor) του 1995, η οποία προβλήθηκε στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ των Καννών.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι και οι δύο αυτές δημιουργίες του Ντανελιούκ, απέσπασαν το Βραβείο Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας για τους πρωταγωνιστές Gheorghe Dinica και Dorel Visan αντίστοιχα, στα Βραβεία της Ένωσης Κινηματογραφιστών Ρουμανίας.

Ο Μίρτσεα Ντανελιούκ χρησιμοποιεί το σινεμά διαχρονικά σαν όπλο απέναντι σε δυσλειτουργικές κοινωνίες, επιστρατεύοντας άλλοτε τον ρεαλισμό κι άλλοτε τη σάτιρα και τον σουρεαλισμό για να σχολιάσει την κοινωνική πραγματικότητα και να αφουγκραστεί τις πολιτικές αλλαγές. Οι ταινίες του, ανατρεπτικές και υπαινικτικές, απέφυγαν τον σκόπελο της λογοκρισίας και λειτούργησαν ως καθρέφτης ενός ολόκληρου λαού.

Ο Ντανελιούκ σπούδασε γαλλική φιλολογία και στη συνέχεια σκηνοθεσία στην Ακαδημία Κινηματογράφου και Θεάτρου στο Βουκουρέστι. Μέχρι σήμερα, η ανάγκη του για έκφραση δεν περιορίστηκε στον κινηματογράφο. Είναι επιτυχημένος συγγραφέας, ηθοποιός, ενώ γράφει και σκηνοθετεί και για το θέατρο.

Με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, o Ντανελιούκ εισαγάγει στοιχεία που καθορίζουν και ξεχωρίζουν στο έργο του. Στο φιλμ «Η Μεγάλη Διαδρομή» (The Ride – 1975, φωτογραφία), καταλύει την κλασσική αφήγηση του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, σε μια βαθιά ανθρώπινη ταινία που υμνεί την φιλία και τη συντροφικότητα.

Το 1980 υπογράφει ένα φιλμ-προπομπό του νέου ρουμάνικου κινηματογράφου, το «Πρόβα με Μικρόφωνο» (Microphone Test – φωτογραφία), στο οποίο ο ίδιος υποδύεται τον κεντρικό ήρωα. Εξαιρετικοί διάλογοι (που ζωντανεύουν με τη σύγχρονη λήψη ήχου) και στοιχεία ντοκιμαντέρ ενισχύουν την αφήγηση μέσα απ’ τη οποία ο Ντανελιούκ καυτηριάζει το γραφειοκρατικό παραλογισμό και σχολιάζει την υποκρισία του συστήματος και εκείνων που το τροφοδοτούν.

Το «Κυνήγι Αλεπούδων» (Foxhunting – 1980) μας μεταφέρει σ’ ένα ρουμανικό χωριό της δεκαετίας του ’50, όπου ένας αγρότης αρνείται πεισματικά να παραδώσει τη μικρή γη του στο κράτος. Ο Ντανελιούκ καταπιάνεται μ’ ένα θέμα ταμπού, καταγράφοντας την καταστροφή μιας ολόκληρης κοινωνικής τάξης.

Στην «Κρουαζιέρα» (The Cruise – 1981), το αντικαθεστωτικό μήνυμα είναι ηχηρό και μεταφέρεται μέσα από τον αντι-ήρωα που επιλέγει ο σκηνοθέτης: ο σύντροφος Πρόκα, είναι το ακριβώς αντίθετο από όσα υπαγορεύει η ιδεολογία του κόμματος. Θρασύδειλος, απατεώνας, κυνικός, κυνηγά μόνο το προσωπικό του συμφέρον. Ο Ντανελιούκ αποδεικνύεται εξαιρετικά τολμηρός χτίζοντας μια ιστορία που στηλιτεύει το καθεστώς, σε μια περίοδο λογοκρισίας και καταστολής της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης. 

Στο «Ιάκομπ» (Iacob – 1988), απ’ τις ωραιότερες ταινίες του σκηνοθέτη, ο Ιάκομπ του τίτλου, εργάζεται σε χρυσωρυχείο, τον κατηγορούν για κλοπή χρυσού και ως τιμωρία τον στέλνουν σε ένα μακρινό ορυχείο. Τα Χριστούγεννα, απ’ τη λαχτάρα του να επιστρέψει σπίτι του νωρίτερα, καταδικάζεται απ’ την μοίρα σε ένα τραγικό τέλος. Πρωταγωνιστής της ταινίας είναι στην πραγματικότητα ο αγώνας για αξιοπρέπεια σε συνθήκες εξευτελισμού. Μέσα απ’ την πάλη του Ιάκομπ, η πλοκή ισορροπεί σ’ ένα εύθραυστο σκοινί χωρίς δίχτυ ασφαλείας, καθηλώνοντας με τον άγριο ρεαλισμό του τον θεατή μέχρι το τελευταίο λεπτό. 

Μετά την πτώση του Τσαουσέσκου, ο Ντανελιούκ καταγράφει με αμεσότητα και κυνισμό τα προβλήματα μιας κοινωνίας σε μετάβαση. Στη «Συζυγική Kλίνη» (The Conjugal Bed – 1993), ο ήρωάς του Βασίλε, ιδιοκτήτης ενός κινηματογράφου στο Βουκουρέστι, γίνεται ο άξονας μιας ξέφρενης πορείας προς την τρέλα. Το μαύρο χιούμορ και το γκροτέσκο εναλλάσσονται με τη σοκαριστική βιαιότητα σ’ ένα φιλμ-αναφορά που αποδίδει το πνεύμα μιας ολόκληρης εποχής.

Αυτή η περίοδος μετάβασης της χώρας κυριαρχεί και στις επόμενες ταινίες του. Η «Αγανάκτηση» (Fed Up – 1994, φωτογραφία), σατιρίζει την κατάσταση στα νοσοκομεία της χώρας και κατ’ επέκταση στην ψυχοσύνθεση ενός κουρασμένου λαού ύστερα από μια παρατεταμένη περίοδο στέρησης και ανελευθερίας.

Τα κέντρα εξουσίας βρίσκονται στο στόχαστρο του σκηνοθέτη στο φολμ «Ο Γερουσιαστής των Σαλιγκαριών» (The Snails’ Senator – 1995). Ο ήρωάς του πρώην στέλεχος του κομμουνιστικού κόμματος και νυν μέλος της δημοκρατικής παράταξης ταξιδεύει στην επαρχία για τα εγκαίνια ενός έργου. Το χαλαρό διήμερό του διαταράσσεται από ένα ελβετικό τηλεοπτικό συνεργείο που σκαλίζει το παρελθόν, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με τη διαφθορά που ο ίδιος υπηρέτησε. 

Είναι ξεχωριστή η φετινή χρονιά στο τμήμα του Φεστιβάλ, «Ματιές στα Βαλκάνια». Στο πρόγραμμα – που επιμελείται ο Δημήτρης Κερκινός – πλάι σε έμπειρους δημιουργούς, πραγματοποιούν εκρηκτικά ντεμπούτα νέοι σκηνοθέτες, κυρίως γυναίκες, που με τόλμη αναμοχλεύουν δύσκολα κοινωνικά ζητήματα.

Το 56ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, θα διεξαχθεί από την Παρασκευή 6 Νοεμβρίου, μέχρι και την Κυριακή 15 Νοεμβρίου. Το Tvxs.gr θα δώσει και φέτος το παρών και στην Κινηματογραφική του Στήλη, θα σας ενημερώνουμε αναλυτικά με τα νέα, αλλά και τις προτάσεις μας, για ένα από τα σημαντικότερα κινηματογραφικά φεστιβάλ στον ευρωπαϊκό χώρο.