Δύο χρόνια συμπληρώθηκαν χωρίς τον Θόδωρο Αγγελόπουλο και η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, τιμώντας τον μεγάλο Έλληνα δημιουργό, παρουσιάζει ολόκληρο το έργο του, μέχρι και την Τετάρτη 29 Ιανουαρίου. Σήμερα προβάλλεται η «Αναπαράσταση» του 1970, δίνοντας μας την ευκαιρία να ξαναδούμε μία από τις καλύτερες ταινίες του σπουδαίου σκηνοθέτη. Του Γιώργου Ρούσσου.
 
«Αργά ή γρήγορα, επειδή μεγαλώνουμε, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ιδέα του θανάτου. Έπειτα, μεγαλώνοντας πολλαπλασιάζονται οι θάνατοι, οι απώλειες των φίλων. Ήμουν ανάμεσα σ’ αυτούς που βρήκαν πεθαμένο το πρωί στο ξενοδοχείο, τον Gian-Maria Volonte. Όταν στο ξενοδοχείο της Φλώρινας τον άγγιξα, η κρυάδα του θανάτου έγινε ταραχή. Έγινε ερώτημα για μένα και για την ανθρώπινη ύπαρξη. Το όριο, το τέλος ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, τα σύνορα ζωής και θανάτου. Τα όρια ανάμεσα στον έρωτα, στις ανθρώπινες σχέσεις, στην επικοινωνία. Αυτή η έννοια του ορίου, του τέλος ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, μπαίνει σαν θέμα των συνόρων με την ευρύτερη έννοια, όχι μόνο τη γεωγραφική αλλά και της ζωής και του θανάτου.» Θόδωρος Αγγελόπουλος

image
 
Με αφορμή το Αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, «Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος με τα μάτια των νέων», προβάλλεται σήμερα Σάββατο 25 Ιανουαρίου, στις 21:45 η «Αναπαράσταση», παραγωγής του 1970. Την ταινία θα προλογίσει η Εύα Στεφανή, σκηνοθέτιδα και επίκουρη καθηγήτρια, στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, ΕΚΠΑ.


 
Γεννημένος στην Αθήνα, στις 27 Απριλίου του 1935, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος σπουδάζει στη Νομική Σχολή Αθηνών, την οποία όμως, εγκατέλειψε στο πτυχίο. Το 1961 φεύγει στη Γαλλία και γράφεται στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης με καθηγητές τον Ζωρζ Σαντούλ και τον Ζαν Μιτρί, ενώ την επόμενη χρονιά δίνει εξετάσεις και γίνεται δεκτός στην περίφημη σχολή κινηματογράφου IDHEC. Στη συνέχεια θα φοιτήσει κοντά στον εθνολόγο-σκηνοθέτη Ζαν Ρους στο Musee d l’homme όπου θα διδαχθεί το σινεμά-ντιρέκτ.

image
 
Με την επάνοδο του στην Ελλάδα το 1964 θα εργαστεί στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» ως κριτικός κινηματογράφου, μαζί με τους καλούς του φίλους, την Τώνια Μαρκετάκη και τον Βασίλη Ραφαηλίδη. Το 1965 του προτείνεται από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και το συγκρότημα Φόρμινξ να γυρίσει μια ταινία για το μουσικό συγκρότημα, η οποία όμως, δεν έμελλε να ολοκληρωθεί ποτέ. Η πρώτη του ταινία παρουσιάζεται το 1968 και είναι η μικρού μήκους «Εκπομπή» που θα προκαλέσει αίσθηση στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενώ δύο χρόνια αργότερα η μεγάλου μήκους «Αναπαράσταση», όντας η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του σκηνοθέτη, θα σημαδέψει τη νέα εποχή του Ελληνικού Κινηματογράφου.

image
 
Η “Αναπαράσταση”, είναι απλά η αρχή, από εκεί και πέρα, οι ταινίες του, θα συμμετάσχουν στα σημαντικότερα διεθνή φεστιβάλ, αποσπώντας τα μεγαλύτερα βραβεία: Χρυσός Φοίνικας Καννών, Χρυσός και Αργυρός Λέων Βενετίας, πολυάριθμα βραβεία FIPRESCI, 2 βραβεία Φέλιξ καλύτερης Ευρωπαϊκής ταινίας και αναρίθμητα άλλα βραβεία. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι τουλάχιστον δύο από τις ταινίες του, ο «Θίασος» και το «Βλέμμα του Οδυσσέα» συμπεριλαμβάνονται σχεδόν από όλους, στις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών…

image
 
Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος υπήρξε συνιδρυτής του ιστορικού περιοδικού «Σύγχρονος Κινηματογράφος», μαζί με τον Βασίλη Ραφαηλίδη. Ένα έντυπο που σημάδεψε την ελληνική κινηματογραφική εκδοτική δραστηριότητα. Ο σκηνοθέτης έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις, εντός και εκτός Ελλάδας, καθώς η Τέχνη δεν γνωρίζει σύνορα. Αναγνωρίζεται ως ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους δημιουργούς της έβδομης τέχνης και ήταν μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου.
 
Όμως ο χρόνος, τον οποίο τόσο όμορφα και χαρακτηριστικά, σεβάστηκε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στα έργα του, δεν υπήρξε το ίδιο γενναιόδωρος μαζί του και μας τον στέρησε πρόωρα, θύμα δυστυχώς ενός μοιραίου τροχαίου ατυχήματος. Ήταν 24 Ιανουαρίου του 2012, όταν ο σπουδαίος σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός κινηματογράφου, τραυματίστηκε θανάσιμα στο διάλειμμα των γυρισμάτων της ταινίας του “Η Άλλη Θάλασσα” στη Δραπετσώνα, από διερχόμενη μοτοσυκλέτα.

image
 
Η “Αναπαράσταση”, είναι η πρώτη μεγάλου μήκους δημιουργία του σκηνοθέτη, κι ως εκ τούτου, δυστυχώς δεν είναι από τις πλέον προβεβλημένες ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Ωστόσο, παραμένει μαζί με τον αριστουργηματικό “Θίασο”, του 1975, μία από τις αγαπημένες δημιουργίες του καλλιτέχνη. Εξάλλου, τα δύο αυτά φιλμ έχουν αρκετά κοινά σημεία, καθώς κι εδώ, γίνεται μια έμμεση αναφορά στην τραγωδία Ορέστεια, που συναντάμε αργότερα πολύ πιο άμεσα και στον “Θίασο”.
 
Μετά από χρόνια δουλειάς στη Γερμανία, ένας άντρας επιστρέφει στο χωριό του, Τυμφαία της Ηπείρου. Μια χούφτα πέτρινα σπίτια σε μια έρημη, τραχιά και αποδεκατισμένη περιοχή από τα τόσα χρόνια μετανάστευσης, όπου μετράνε τις μέρες τους οι λιγοστοί εναπομείναντες κάτοικοι – γέροι, γυναίκες και μικρά παιδιά. Κανένας δεν τον περιμένει, ενώ η κόρη του, στο κατώφλι του σπιτιού, δεν τον αναγνωρίζει.

image
 
Λίγες μέρες αργότερα, η σύζυγος, με τη βοήθεια του εραστή της, τον σκοτώνει και τον θάβει στον κήπο, φυτεύοντας κρεμμυδάκια πάνω στον τάφο του. Καίει τα ρούχα και τα λιγοστά υπάρχοντά του, και διαδίδει στο χωριό ότι ο άντρας της ξαναέφυγε για τη Γερμανία. Για να κάνει ακόμα πιο πιστευτή την αναχώρησή του και για να δημιουργήσει ένα άλλοθι, φεύγει με τον εραστή της για τα Γιάννενα. Στο ξενοδοχείο δίνουν το όνομα του συζύγου και μιας άλλης γυναίκας. Στο χωριό όμως η ξαφνική αναχώρηση του μετανάστη δημιουργεί υποψίες και γρήγορα θα φθάσει η αστυνομία.
 
Αυτός είναι ο βασικός πυρήνας του θέματος που θα αναπτυχθεί μέσα από την “Αναπαράσταση”, κάνοντας μας κοινωνούς στις έρευνες που διεξάγονται, προκείμενου να έρθει η αλήθεια στο προσκήνιο. Έχουμε λοιπόν, τη γραφειοκρατική διαδικασία της ανάκρισης, που αναζητά έναν ένοχο για να κλείσει την υπόθεση, αλλά κι εκείνην μίας ομάδας δημοσιογράφων, η οποία, καταγράφοντας τις μαρτυρίες των κατοίκων, αναδεικνύει το κοινωνιολογικό πλαίσιο, που υπέθαλψε αυτή την ιστορία.
 
Το χρονικό του φόνου σηματοδοτείται με τη σύλληψη της γυναίκας, αλλά η δραματική κοινωνική πραγματικότητα του χωριού παραμένει ανοιχτή πληγή. Η ταινία ολοκληρώνεται σκόπιμα, με την επανάληψη της σκηνής του φόνου, θέλοντας να μας θυμίσει, πως η αμετάβλητη πραγματικότητα πάνω στην οποία ωρίμασε ο φόνος, παραμένει εκεί…

image
 
Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, στην “Αναπαράσταση” μας παρουσίαζε μια άλλη Ελλάδα. Θα το πετύχει ίσως καλύτερα, πέντε χρόνια μετά στον “Θίασο” αλλά όπως εκεί, έτσι κι εδώ, βλέπουμε μια Ελλάδα αληθινή, μακριά από καρτ ποστάλ, ηλιόλουστες παραλίες και τουριστικά αξιοθέατα. Μια γκρίζα Ελλάδα, ματωμένη από τον Εμφύλιο, με συννεφιασμένους ουρανούς, εγκαταλειμμένα χωριά και τους ατελείωτους ερειπωμένους δρόμους της φτωχικής επαρχίας.
 
Μια Ελλάδα που ποδοπατήθηκε στην Κατοχή, που αναγκάστηκε σε μαζική μετανάστευση, που επέστρεψε απογοητευμένη, για να διαπιστώσει ότι είναι πιο μπερδεμένη παρά ποτέ. Ίσως για όλους αυτούς τους λόγους, το Σινεμά του Θόδωρου Αγγελόπουλου, ειλικρινές και χωρίς φτιασίδια, αγαπήθηκε περισσότερο στο εξωτερικό, παρά στο εσωτερικό…
 
«Την Ελλάδα, την έμαθα σχεδόν χωριό-χωριό κάνοντας ρεπορτάζ για τις ταινίες μου. Μέχρι τότε δεν τη γνώριζα καθόλου. Ήμουν παιδί του άστεως και των καυσαερίων. Ξεκίνησα τα ταξίδια μου στην “μέσα” Ελλάδα με την “Αναπαράσταση”, μια ταινία που μιλάει για μια χώρα όπου οι άντρες έχουν φύγει στη Γερμανία και στα ερείπια των χωριών κυκλοφορούσαν μόνο γυναίκες. Πήγα στην Κέρκυρα για να διαβάσω τη δικογραφία. Μετά πήγα στο χωριό όπου είχε γίνει το έγκλημα. Κάθισα στο καφενείο. Οι ντόπιοι που ντρέπονταν γι’ αυτό που είχε συμβεί στο χωριό τους μαζεύτηκαν και με κοίταζαν ακίνητοι. Κατάλαβα ότι έπρεπε να φύγω όσο το δυνατόν γρηγορότερα και να ψάξω άλλο μέρος. Έφτασα απόγευμα και με ψιλόβροχο στη Ζίτσα, στα Ζαγόρια. Κανείς στους δρόμους. Μόνο κάτι μαυροφορεμένες γυναίκες χάνονταν σαν οπτασίες μέσα στους τοίχους των σπιτιών που από την υγρασία ήταν κατάμαυροι. Το μαύρο πάνω στο μαύρο. Εκπληκτικό πράγμα. Στο καφενείο, ένας γέρος μόνος του τραγουδούσε – “Μωρή κοντούλα λεϊμονιά, με τα πολλά λεμόνια…” Αυτό το ταξίδι μου στην Ελλάδα συνεχίζεται ακόμα…» Θόδωρος Αγγελόπουλος (27 Απριλίου 1935 – 24 Ιανουαρίου 2012)


 
Σήμερα, Σάββατο 25 Ιανουαρίου στις 21:45, προβάλλεται η «Αναπαράσταση», παραγωγής του 1970, με αφορμή το Αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, «Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος με τα μάτια των νέων». Την ταινία θα προλογίσει η Εύα Στεφανή, σκηνοθέτιδα και επίκουρη καθηγήτρια, στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, ΕΚΠΑ. Η είσοδος είναι 5 ευρώ ανά προβολή ταινίας, και 10 ευρώ ενιαία κάρτα εισόδου σε όλες τις προβολές για μαθητές, φοιτητές, ανέργους και νέους 18 έως 26 ετών.