Η νοσταλγία, η συνθήκη της επιθυμίας του να ξαναζήσουμε όμορφες στιγμές του παρελθόντος, ήταν ανέκαθεν ένα αίσθημα που χαρακτήριζε την ανθρωπότητα. Το 1888, η έννοια της νοσταλγίας πήρε μια νέα διάσταση, όταν η εταιρία  Kodak κυκλοφόρησε την πρώτη της επιτυχημένη εμπορικά φωτογραφική μηχανή για αρχάριους. Οι διαφημίσεις της εποχής έκαναν λόγο τότε για ένα “απαραίτητο εργαλείο για τη διατήρηση της μνήμης των παιδιών και των οικογενειακών εορτασμών” ενώ οι άνθρωποι που έσπευσαν να την αγοράσουν μπορούσαν να οργανώσουν τη ζωή τους με τέτοιο τρόπο, ώστε στο μέλλον να θυμούνται μόνο τις όμορφες στιγμές τους.

Ads

Στη σημερινή εποχή, η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι τόσο μεγάλη, που η ανθρωπότητα είναι πλέον σε θέση να βιώνει τη νοσταλγία κατά παραγγελία. Ανά πάσα στιγμή έχουμε τη δυνατότητα να ανατρέξουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να δούμε τι φωτογραφίες ανεβάζαμε 5 χρόνια πριν, ή να ακούσουμε το ραδιοφωνικό τοπ 100 που ακούγαμε στην εφηβεία μας, μέσω αντίστοιχων διαδικτυακών εφαρμογών. Όμως αυτού του είδους οι λειτουργίες είναι ένα μικρό μόλις δείγμα του τι πραγματικά μπορούμε πια να κάνουμε, αφού άλλου είδους τεχνολογίες μπορούν να τοποθετήσουν τον εαυτό μας πραγματικά στο παρελθόν.

Πιο αναλυτικά, η σύγχρονη τεχνολογία είναι σε θέση να μετατρέψει παλιές μας φωτογραφίες σε τρισδιάστατα γραφικά που παρέχουν στο χρήστη την εντύπωση της κίνησης μέσα στο χρόνο. Η Σούζαν Σόνταγκ, το 1977 έγραφε πως η φωτογραφία προωθεί το αίσθημα της νοσταλγίας παίρνοντας μία στιγμή του παρελθόντος και παγώνοντας την για πάντα. Έτσι, από την εποχή της Σόνταγκ, περνάμε στη σύγχρονη ενσάρκωση του Matrix, όπου η κάμερα φαίνεται να περιδιαβαίνει στο απεικονιζόμενο χώρο μιας παλιάς οικογενειακής φωτογραφίας. Η τεχνολογία αυτή έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής στην παραγωγή του “Καρυοθραύστη” από το Neos Dance Theatre του Ohio, όπου για τα σκηνικά χρησιμοποιήθηκαν τρισδιάστατες φωτογραφίες της πόλης  του Mansfield από το 1940, δίνοντας στο κοινό την αίσθηση ότι η παράσταση λαμβάνει χώρα εκεί και προκαλώντας τη συγκίνηση των μεγαλύτερων ανθρώπων που είχαν μνήμες από την εποχή εκείνη. Πειράματα γίνονται δε και για την εφαρμογή της τεχνολογίας στο σπίτι μας, αφού το BBC ήδη από τον προηγούμενο χρόνο τέσταρε την πρώτη ολογραφική τηλεόραση, ενώ η Samsung φαίνεται να ασχολείται αντίστοιχα με τέτοιες πατέντες.

Στα ίδια πλαίσια, παρατηρείται επίσης η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας VR (virtual reality), όπου οι χρήστες θα είναι σε θέση όχι μόνο να βλέπουν το παρελθόν τους να ζωντανεύει, αλλά θα έχουν και την ευκαιρία να κινούνται στο χώρο, να μιλούν ή να βλέπουν μια σκηνή υπό όποια γωνία και προοπτική επιθυμούν. Με τον εξοπλισμό του VR μάλιστα να γίνεται με το πέρασμα του χρόνου όλο και φθηνότερος, όλο και περισσότερος κόσμος θα είναι σε θέση να επαναδημιουργήσει σκηνές από το παρελθόν του, σαν να παίζει το διάσημο παιχνίδι των Sims.

Ads

Για να λειτουργήσουν όμως όλες οι προαναφερθείσες ρέπλικες του παρελθόντος, είναι απαραίτητο να διαθέτει κανείς αρκετά μεγάλη και λεπτομερή μνήμη, κάτι που όμως με το πέρασμα του χρόνου καθίσταται όλο και δυσκολότερο. Στα πλαίσια αυτά, ο επιστήμονας Theodore Berger από το University of Southern California έχει ανακαλύψει και τεστάρει αυτή τη στιγμή έναν τρόπο ώστε οι νευρώνες του εγκεφάλου μας που χρησιμοποιούνται για την βραχυπρόθεσμη μνήμη να μετατρέπονται σε νευρώνες για τη μακροπρόθεσμη μνήμη, συγκρατώντας και κωδικοποιώντας έτσι εκατομμύρια πληροφορίες που υπό άλλες συνθήκες ο εγκέφαλος θα απέβαλε. Στα ίδια πλαίσια, το Πανεπιστήμιο Berkeley διεξάγει ένα πρόγραμμα ώστε να εξεταστεί το ενδεχόμενο να μπορούμε να κρατάμε ακόμη και back-up των αναμνήσεών μας στο μέλλον.

Είναι όμως υγιές να επιζητούμε τη νοσταλγία σε τόσο έντονο βαθμό στην καθημερινότητά μας; Η ψυχιατρική κοινότητα αποφαίνεται πως το αίσθημα της νοσταλγίας είναι απαραίτητο για τον άνθρωπο ώστε να αντέχει το αίσθημα της μοναξιάς και να βρίσκει νόημα στη ζωή και τη δημιουργία νέων αναμνήσεων. Η υπερέκθεση ωστόσο σε τέτοιες μνήμες μπορεί να διαταράξει την ψυχολογία μας και να οδηγήσει σε μια δυστοπική συνθήκη όπου θα επιλέγουμε να ζούμε στο παρελθόν, ενώ η νοσταλγίας μας πια δεν θα είναι τόσο γλυκιά αν στο μέλλον δεν έχουμε να θυμόμαστε τίποτα άλλο από το να ανατρέχουμε μέσω της τεχνολογίας στο ένδοξο παρελθόν.

Πληροφορίες από το Atlantic.