To Μαρόκο είναι πλέον πασίγνωστο για τις τεράστιες εκτάσεις με φωτοβολταϊκά που είναι από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως. Αυτά τα μεγαλεπήβολα έργα είναι μόνο η αρχή του σχεδίου δράσης της χώρας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Το Μαρόκο θεωρείτε πρωτοπόρο στον τομέα αυτό, με την ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές να καλύπτει τα 2/5 των αναγκών της χώρας. Ταυτόχρονα, κάποιες από τις επιχορηγήσεις για την παραγωγή ενέργειας μέσω ορυκτών καυσίμων έχουν σταματήσει.

Παρά την καλή φήμη που έχει αποκτήσει η χώρα, οι προκλήσεις παραμένουν. Η γεωγραφική θέση του Μαρόκου, σε μια ιδιαίτερα ζεστή περιοχή, την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή. Ταυτόχρονα δε με την προσπάθεια για απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, οι ενεργειακές ανάγκες της χώρας αυξάνονται ραγδαία.

Προσπερνώντας αυτές τις δυσκολίες η χώρα κάνει μεγάλα βήματα προς τα μπρος στην εκμετάλλευση της ηλιακής, αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας.  Από το 2000 διακηρυγμένος στόχος του Μαρόκου είναι να γίνει πρωτοπόρος σε σύγκριση με τις άλλες χώρες τις περιοχής στην χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με την προώθηση των κατάλληλων μεγαλεπήβολων έργων. Στόχος των ηγετών της χώρας είναι η οικονομία του Μαρόκου να γίνει οικονομικά ανταγωνιστική, να μειωθεί η εξάρτηση της από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και να εξασφαλίσει την ασφάλεια της παροχής ενέργειας, όπως δηλώνει ο Mohamed Alaui, διευθύνων σύμβουλος της συμβουλευτικής εταιρείας Africa Climate Solutions που εδρεύει στην Καζαμπλάνκα.

Ενα λαμπρό μέλλον

Το 2009 το Μαρόκο ξεκίνησε ένα φιλόδοξο σχέδιο με στόχο έως το 2020 το 42% της συνολικής εγκατεστημένη ισχύς της χώρας να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Το σχέδιο αυτό οδήγησε στην επέκταση μέσα στην επόμενη δεκαετία της εκμετάλλευσης της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας. Το ποσοστό της ενέργειας που παράγονταν από φωτοβολταϊκά πάνελ αυξήθηκε κατά 16 φορές, ενώ το ποσοστό της αιολικής κατά 6 φορές μέχρι το 2020.

Το Μαρόκο προχώρησε στην κατασκευή της εγκατάστασης Noor-Ouarzate, μίας έκτασης 11,6 τετραγωνικών μιλίων που περιλαμβάνει χιλιάδες ειδικούς καθρέφτες, οι οποίοι επικεντρώνουν το φως του ήλιου σε πύργους γεμάτους υγρό, το οποίο θερμαίνεται και παράγει ηλεκτρισμό. Η εγκατάσταση αυτή είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο.

Αν και το Μαρόκο δεν κατάφερε να πιάσει τον τελικό στόχο του σχεδίου, μία και μόλις το 37% της εγκατεστημένης ισχύς παράγεται από ανανεώσιμες πηγές, σίγουρα έχει κάνει άλματα προς την σωστή κατεύθυνση.  Το νέο σχέδιο τις κυβέρνησης προβλέπει αύξηση του ποσοστού αυτού μέχρι το 2030 στο 52%, με 20% ηλιακή, 20 % αιολική και το υπόλοιπο 12% να παράγεται από υδροηλεκτρικά εργοστάσια.

Σε σύγκριση με άλλες χώρες το Μαρόκο μοιάζει να μπορεί να πετύχει τον στόχο, ώστε να αποφευχθεί η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1.5 βαθμούς Κελσίου, σύμφωνα με την ανάλυση του ερευνητικού γκρούπ Climate Action Tracker. Την ίδια ώρα το 2011 προώθησε συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που αμβλύνουν τις ανισότητες μεταξύ των φύλων, οι οποίες ανισότητες είναι γνωστό ότι συμβάλουν στην κλιματική αλλαγή.

Τον Ιούνιο του 2021, το Μαρόκο ανανέωσε την κλιματική του δέσμευση απέναντι στα Ηνωμένα Έθνη, δεσμευόμενο ότι θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 17-18% έως το 2030, σύμφωνα με τις τρέχουσες δυνατότητες της χώρας, ενώ αν δεχτεί διεθνή βοήθεια θα μπορούσε να  φτάσει σε μείωση κατά 42-46%.

Οι μειωμένες τιμές του πετρέλαιο την διετία 2014-2015, έδωσαν αφορμή στην κυβέρνηση της χώρας να κόψει τις επιχορηγήσεις στα ορυκτά καύσιμα και να χρησιμοποιήσει αντίθετα τα κονδύλια για την δημόσια εκπαίδευση και την εφαρμογή ενός συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Παρά τις μειώσεις, όμως, το κόστος για την χρήση ορυκτών καυσίμων, που ανέρχεται στα 304 δισεκατομμύρια δολάρια, εξακολουθεί να αποτελεί ένα μεγάλο κομμάτι του δημοσιονομικού ελλείμματος της χώρας.

Παρά τα σχέδια και τις δεσμεύσεις, το Μαρόκο παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από τα ορυκτά καύσιμα για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του. Η χρήση του άνθρακα ειδικά καλύπτει ένα 42% των αναγκών της χώρας σε ηλεκτρισμό. Παρόλα αυτά στην πρόσφατη διάσκεψη για το κλίμα στην Γλασκόβη, το Μαρόκο δεσμεύθηκε ότι δεν θα κατασκευάσει άλλα εργοστάσια καύσης άνθρακα στο μέλλον. 

Για την δραματική μείωση των εκπομπών ρύπων χρειάζονται γρήγορα και ριζοσπαστικά μέτρα που θα περιλαμβάνουν αλλαγές στις βιομηχανίες, καλύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό και βελτίωση των έργων υποδομής, σύμφωνα με την Fatima Driouech, Καθηγήτρια Μετεωρολογίας στο Mohamed VI Πολυτεχνικό Πανεπιστήμιο και αντιπρόεδρο της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή.

«Πρέπει να προχωρήσουμε στην μείωση των ρύπων σήμερα αν θέλουμε να σταματήσουμε την άνοδο της θερμοκρασίας κατά 1.5 βαθμό Κελσίου» δηλώνει η Driouech. Ταυτόχρονα τονίζει ότι οι αρνητικές επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής σε χώρες όπως το Μαρόκο μπορούν να αποφευχθούν αν ληφθούν άμεσα μέτρα.

«Μπορούμε να ελπίζουμε σε εξάλειψη της φτώχειας και μείωση των ανισοτήτων αν αποφύγουμε την άνοδο κατά 1.5 βαθμούς Κελσίου» δηλώνει.

Ξεκινώντας από τα απλά

Πέρα από την απεξάρτηση από την καύση άνθρακα, υπάρχουν φωνές που παροτρύνουν την κυβέρνηση του Μαρόκου να στραφεί σε μικρότερα και λιγότερο φιλόδοξα εγχειρήματα, στοχεύοντας περισσότερο στις ειδικές ανάγκες κάποιων συγκεκριμένων περιοχών τοπικά.

«Σε σύγκριση με την Αίγυπτο η την Τυνησία είμαστε σίγουρα μπροστά όσον αφορά τα μεγάλα έργα. Το πρόβλημα ξεκινά όταν μιλάμε για ενέργεια για τα νοικοκυριά η για μικρές επιχειρήσεις» δηλώνει ο Alaoui του Africa Climate Solutions, «έχουμε έναν κλιματικό νόμο αλλά δεν έχουμε νομοθεσία για τους απλούς ανθρώπους και τις επιχειρήσεις που να τους επιτρέπει να αναλάβουν δράση» προσθέτει.

Υπάρχει και η άποψη ότι τα μεγαλεπήβολα έργα, όπως ο σταθμός Noor βοηθούν περισσότερο τις γειτονικές χώρες και όχι την ίδια την χώρα. Το ίδιο το Μαρόκο προωθεί τον εαυτό του σαν ένα κομβικό σημείο εξαγωγής προς την Ευρώπη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Έχουν ήδη υλοποιηθεί δυο καλώδια μεταφοράς ρεύματος προς την Ισπανία, ενώ προγραμματίζει την δημιουργία ενός υποθαλάσσιου καλωδίου που θα τροφοδοτεί την Μεγάλη Βρετανία.

Τα μεγαλεπήβολα όμως αυτά έργα έχουν και ένα άλλο κρυμμένο κόστος. Σταθμοί παραγωγής ενέργειας, όπως ο Noor, χρειάζονται για την λειτουργία τους μεγάλες ποσότητες νερού, ενός δυσεύρετου αγαθού σε μία άνυδρη χώρα όπως το Μαρόκο.

“Όταν εξάγεις ηλεκτρισμό εξάγεις ουσιαστικά νερό, με αποτέλεσμα να αποκλείεις διάφορες κοινότητες από την πρόσβαση στο νερό” δήλωσε ο Mohamed Tazrouti, ακτιβιστής της Greenpeace στην Αφρική και την Μέση Ανατολή.

H Greenpeace πιέζει την κυβέρνηση του Μαρόκου, ώστε να αλλάξει την υπάρχουσα νομοθεσία, για να διευκολύνει την πρόσβαση ιδιωτών στις ανανεώσιμες πηγές, χωρίς τις συνήθεις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Ταυτόχρονα, προωθεί την ψήφιση ενός νόμου που θα επιτρέπει την σύνδεση μικρών μονάδων παραγωγής ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές στο εθνικό δίκτυο ηλεκτροδότησης.

Τα προβλήματα με το Νερό

Το Μαρόκο έρχεται ήδη αντιμέτωπο με τις συνέπειες τις κλιματικής αλλαγής με τους ειδικούς να προβλέπουν ότι η μέση θερμοκρασία στην χώρα θα ανέβει 1.5 έως 3.5 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2060. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Χημείας Μαξ Πλάνκ οι περιοχές της Βορείου Αφρικής και της Ασίας θα έρθουν αντιμέτωπες, με ανόδους τις θερμοκρασίας σε διπλάσιο ρυθμό από ότι ο υπόλοιπος πλανήτης.

Σύμφωνα με τον Tazrouti της Greenpeace, ο ανεπτυγμένος Βοράς οφείλει να επενδύσει στις χώρες του Νότου, μεταξύ αυτών και στο Μαρόκο. Θεωρεί ότι  χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή απέναντι στην κλιματική αλλαγή και αντιμετωπίζουν την φτώχεια και την υποανάπτυξη, θα πρέπει να δεχτούν την στήριξη του αναπτυγμένου κόσμου. Το Μαρόκο έχει δεχτεί για αυτό το σκοπό οικονομική βοήθεια ύψους 600 εκατομμυρίων δολαρίων τα έτη 2018 και 2019.

Το Διεθνές Ινστιτούτο Πόρων προειδοποιεί ότι τα αποθέματα νερού του Μαρόκο βρίσκονται σε κίνδυνο, καθώς αυξάνεται η χρήση τους για καλλιέργεια και στην βιομηχανία. Την ίδια στιγμή η ετήσια βροχόπτωση θα μειωθεί κατά ένα ποσοστό 20 με 30% μέχρι το τέλος του αιώνα.

Η επιπτώσεις της έλλειψης νερού που χτύπησαν άσχημα την κοινωνία σε μια χώρα που βασίζεται στις καλλιέργειες, οδήγησε σε διαδηλώσεις σαν και αυτή που έλαβε χώρα στην πόλη της Ζαγόρα στο Νότιο Μαρόκο πρόσφατα. Η πορεία που χαράζει το Μαρόκο στην αντιμετώπιση της Κλιματικής αλλαγής είναι σωστή, αλλά χρειάζονται περαιτέρω μεταρρυθμίσεις και εξειδικεύσεις ώστε να ανταποκριθεί στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες και ανάγκες.