Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ήθελε να πιστεύει ότι ήταν τόσο καλός στη μηχανική όσο και στη ζωγραφική και παρόλο που αυτό δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα, η πηγή της δημιουργικότητάς του ήταν ο ενθουσιώδης συνδυασμός πολλών επιστημών και τεχνών. Με πάθος και εμμονή, ασχολήθηκε με καινοτόμες μελέτες της ανατομίας, της μηχανικής, της τέχνης, της μουσικής, της οπτικής, των ιπτάμενων μηχανών, της γεωλογίας, των όπλων. Με το να στέκεται στη διασταύρωση των τεχνών και των επιστημών, έγινε η πιο δημιουργική ιδιοφυΐα της ιστορίας.

Ο μεγαλύτερος θρίαμβος του συνδυασμού της τέχνης, της επιστήμης, της οπτικής και της ψευδαίσθησης ήταν το χαμόγελο της Μόνα Λίζα, ένα αριστούργημα που κατέστησε τον Ντα Βίντσι πρωτοπόρο της εικονικής πραγματικότητας.

Το χαμόγελο της Μόνα Λίζα στον πιο γνωστό πίνακα της ιστορίας έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας πολλών αναλυτών της τέχνης. Πώς κατάφερε ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι -αιώνες πριν- να δημιουργήσει ένα τρισδιάστατο χαμόγελο στον πίνακά του;

Όταν άρχισε να ζωγραφίζει το πορτρέτο της νεαρής συζύγου του Φλωρεντινού εμπόρου μεταξιού, Lisa del Giocondo, το 1503, ο Ντα Βίντσι ήθελε να δημιουργήσει έναν πίνακα στον οποίο το χαμόγελο θα ήταν -όπως λέμε σήμερα- διαδραστικό.

Σύμφωνα με τον σύγχρονό του ζωγράφο Giorgio Vasari, ο Ντα Βίντσι προσέλαβε διασκεδαστές για το μοντέλο του με σκοπό να την κρατά ευδιάθετη όσο ζωγράφιζε. Το χαμόγελο της Μόνα Λίζα, όμως, δεν ήταν τόσο απλή υπόθεση.

Μπορείτε να διαβάσετε σχετικά: «Λεονάρντο Ντα Βίντσι: ο πρώτος επιστήμονας» του Μαίκλ Γουάιτ

Περνούσε τις νύχτες του στο νεκροτομείο νοσοκομείου

Όπως αναφέρεται κι στο δημοσίευμα του Αtlantic, από το πρώτο βήμα της δημιουργίας του πίνακά του, ο Ντα Βίντσι χρησιμοποίησε μία πρωτοπόρα τεχνική ώστε να ενισχύσει την τρισδιάστατη όψη του πίνακα. Αντί της κλασικής μίξης κιμωλίας και χρώματος που χρησιμοποιούσαν όλοι οι ζωγράφοι της εποχής του ως βάση, εκείνος επέλεξε το βασικό λευκό. Ήξερε ότι αυτή η βάση θα αντανακλούσε καλύτερα το φως.

Πράγματι, το φως που διεισδύει μέσα από τις στρώσεις μπογιάς φτάνοντας στη λευκή βάση του πίνακα ανακλάται μέσα από τις ίδιες στρώσεις. Το παιχνίδισμα του φωτός και των χρωμάτων προκαλούν ανεπαίσθητες αλλαγές στους χρωματικούς τόνους, κάνοντας τον πίνακα να ζωντανεύει.

Ο Ντα Βίντσι είχε μία μοναδική τεχνική για να δημιουργεί αυτό που σήμερα ονομάζουμε «τρισδιάστατο αποτέλεσμα». Εφάρμοζε το χρώμα με εξαιρετικά μικρές και λεπτές πινελιές και επαναλάμβανε τη διαδικασία μετά από μήνες για πολλά χρόνια. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Ντα Βίντσι ολοκλήρωσε τη Μόνα Λίζα 16 χρόνια αργότερα.

Για τις σκιές που σχηματίζουν το περίγραμμα του προσώπου και του χαμόγελου της, πρώτος δημιούργησε ένα γήινο καφέ χρώμα αναμιγνύοντας σίδηρο και μαγγάνιο και εφάρμοσε ακανόνιστες πινελιές ώστε να φαίνεται πιο ζωντανός ο τόνος του δέρματος.

Με σκοπό να τελειοποιήσει το χαμόγελο της Μόνα Λίζα, ο Ντα Βίντσι περνούσε τις νύχτες του στο νεκροτομείο νοσοκομείου και αφαιρούσε το δέρμα από τα πτώματα για να μελετήσει τους μύες και τα νεύρα που προκαλούσαν τις κινήσεις σε κάθε μέρος του προσώπου. Εν συνεχεία, ζωγράφιζε με απόλυτη ανατομική ακρίβεια όλους τους μύες και τα νεύρα, καθώς και την πρώτη ζωγραφιά ανατομίας του ανθρώπινου χαμόγελου.

Ο Ντα Βίντσι ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για το πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα μεταφράζουν τα συναισθήματα σε κινήσεις του σώματος. Σε ένα σχέδιο, έδειξε το νωτιαίο μυελό πριονισμένο στο μισό και περιγράφει όλα τα νεύρα που έτρεχαν προς τα κάτω από τον εγκέφαλο. «Ο νωτιαίος μυελός είναι η πηγή των νεύρων που δίνουν κίνηση στα άκρα», έγραψε.

Το χαμόγελο της Μόνα Λίζα είναι αποτέλεσμα άλλης μίας επιστήμης: της οπτικής. Όταν ο Ντα Βίντσι ανέλυσε τον αμφιβληστροειδή, συνειδητοποίησε ότι η κόρη του ματιού βλέπει καλύτερα τις μικρές λεπτομέρειες και η ίριδα αντιλαμβάνεται καλύτερα τις σκιές. Με αυτήν τη γνώση, ο Ντα Βίντσι κατάφερε να ζωγραφίσει ένα διαδραστικό χαμόγελο: Οι λεπτές γραμμές στις άκρες των χειλιών έχουν ελαφρά καθοδική φορά. Κοιτάζοντας απευθείας το στόμα, η κόρη του ματιού παρατηρεί αυτές τις μικρές γραμμές με αποτέλεσμα να δημιουργείται η αμφιβολία για το αν χαμογελά ή όχι. Ωστόσο, αν στρέψεις το βλέμμα σου σε άλλο σημείο του προσώπου της, οι λεπτές γραμμές εξαφανίζονται. Η ίριδα του ματιού βλέπει τώρα τις σκιές στο περίγραμμα του στόματος που έχουν ανοδική φορά κάνοντάς την να χαμογελά. Όσο περισσότερο απομακρύνεται το βλέμμα από το στόμα, τόσο πιο χαμογελαστό φαίνεται.

«Πράγματα που η φύση ποτέ δεν δημιούργησε»

Ο Λεονάρντο έγραψε κάποτε γιατί η ζωγραφική πρέπει να θεωρείται η πιο υψηλή από όλες τις μορφές τέχνης. Ένα από τα επιχειρήματά του ήταν ότι οι ζωγράφοι συνδυάζουν την παρατήρηση με τη φαντασία. Απεικονίζουν την πραγματικότητα και παράλληλα χρησιμοποιούν τεχνάσματα και ψευδαισθήσεις, έτσι ενισχύουν την πραγματικότητα. «Η ζωγραφική» έγραψε, «αγκαλιάζει όχι μόνο τα έργα της φύσης αλλά και άπειρα πράγματα που η φύση ποτέ δεν δημιούργησε».

Πίστευε στη βασισμένη στη γνώση εμπειρία, αλλά και στην αγάπη για τη φαντασία. Απολάμβανε τα θαύματα που μπορούσαν να δουν τα μάτια αλλά και εκείνα που φαίνονται μόνο από τη φαντασία. Ως αποτέλεσμα, το μυαλό του θα μπορούσε να χορεύει μαγικά μπρος και πίσω από τη σαθρή γραμμή που χωρίζει την πραγματικότητα από τη φαντασία.

Η Μόνα Λίζα, ήταν το προϊόν χρόνων επίπονης μελέτης που περιλαμβάνει εφαρμοσμένη επιστήμη, καθώς και καλλιτεχνικές δεξιότητες. Χρησιμοποιώντας τις τεχνικές και ανατομικές του γνώσεις, ο Ντα Βίντσι δημιούργησε τις οπτικές εντυπώσεις που κατέστησαν δυνατή αυτή τη λαμπρή εμφάνιση της δεξιοτεχνίας. Με αυτόν τον τρόπο, έδειξε πως τα πιο βαθιά παραδείγματα δημιουργικότητας προέρχονται από την αγκαλιά της επιστήμης με την τέχνη.

Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος

Σύμφωνα με αναλυτές, ο λόγος που η Μόνα Λίζα έγινε ο πιο γνωστός πίνακας στην ιστορία δεν είναι τόσο η μοναδική τεχνική του πίνακα, αλλά το γεγονός ότι όσοι τον βλέπουν νιώθουν μία συναισθηματική εμπλοκή μαζί της.

Προκαλεί μια πολύπλοκη σειρά ψυχολογικών αντιδράσεων, τέτοιες που κι αυτή φαίνεται να εκδηλώνει επίσης. Σαν από θαύμα, φαίνεται να έχει συνείδηση ​​- τόσο των δικών μας σύνθετων αισθημάτων όσο και των δικών της. Αυτό το κάνει να φαίνεται ζωντανό, πιο ζωντανό από οποιοδήποτε άλλο πορτρέτο που ζωγραφίστηκε ποτέ.

Το πιο διάσημο χαμόγελο του κόσμου είναι εγγενώς και ουσιαστικά αόριστο και εκεί βρίσκεται η βαθιά κατανόηση του Ντα Βίντσι για την ανθρώπινη φύση. Η εμπειρία του και η γνώση του ήταν πάνω στην απεικόνιση της εξωτερικής εκδήλωσης των εσωτερικών συναισθημάτων, αλλά εδώ στη Μόνα Λίζα δείχνει κάτι πιο σημαντικό: ότι δεν μπορούμε ποτέ να γνωρίσουμε πλήρως τα αληθινά συναισθήματα ενός ανθρώπου. Έχουν πάντα ένα πέπλο μυστηρίου.

Μπροστά στη Μόνα Λίζα η επιστήμη, η μαγεία και η τέχνη θολώνουν και συγκλίνουν μαζί σε μια επαυξημένη πραγματικότητα. Γι αυτό και η Μόνα Λίζα έγινε περισσότερο από το πορτρέτο ενός ατόμου. Έγινε η απόσταξη της συσσωρευμένης σοφίας του Ντα Βίντσι για τις εξωτερικές εκδηλώσεις της εσωτερικής ζωής μας και για τις σχέσεις μεταξύ εμάς και του κόσμου. Η Μόνα Λίζα είναι ο βαθύτατος διαλογισμός του Λεονάρντο για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.