Τον τελευταίο αιώνα, η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει αναμορφώσει πλήρως τον κόσμο και το οικονομικό σύστημα. Όμως αυτή η τεχνολογική έκρηξη δεν αναμορφώνει μόνο τους τρόπους των συναλλαγών αλλά και το ίδιο το χρήμα. Καθώς τα ζητήματα σχετικά με τη φύση του χρήματος και της επιρροής που ασκεί στη ρύθμιση της κοινωνίας εξακολουθούν να εγείρουν έντονες συζητήσεις και ερωτήματα, μια νέα μορφή χρήματος, που δημιουργήθηκε στα πλαίσια της ψηφιακής ανάπτυξης, έρχεται να ταράξει τα νερά της σύγχρονης οικονομίας. Της Μικαέλας Κόλια.

Τι είναι το Bitcoin;

Η προσπάθεια δημιουργίας ενός ανεξάρτητου ψηφιακού νομίσματος  ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και εδραιώθηκε το 2008 από ένα άτομο (ή ομάδα ατόμων) που είναι γνωστό μόνο με το ψευδώνυμο Σατόσι Νακαμότο. Ο Νακαμότο πρότεινε το bitcoin ως ένα σύστημα ηλεκτρονικών πληρωμών, βασιζόμενος σε μια μαθηματική απόδειξη. Η ιδέα ήταν να παράγει ένα νόμισμα, ανεξάρτητο από κάθε κεντρική εξουσία, μεταβιβάσιμο σε ηλεκτρονική μορφή, και με πολύ χαμηλά έξοδα συναλλαγής.

To bitcoin είναι μια μορφή ψηφιακού χρήματος, το οποίο δημιουργήθηκε και διατηρείται ηλεκτρονικά, χωρίς να το ελέγχει κανείς. Τα bitcoins δεν εκτυπώνονται, όπως συμβαίνει με τα δολάρια ή τα ευρώ, και παράγονται από ανθρώπους από όλο τον κόσμο μέσω ενός λογισμικού. Είναι το πρώτο παράδειγμα μιας αναπτυσσόμενης κατηγορίας χρημάτων που είναι γνωστή ως «κρυφό νόμισμα».

Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό του bitcoin, αυτό που το καθιστά διαφορετικό από τα συμβατικά χρήματα, είναι ότι είναι αποκεντρωμένο. Το δίκτυο των bitcoins δεν ελέγχεται από κάποιο συγκεκριμένο φορέα, γεγονός που δίνει σε όσους το χρησιμοποιούν την ευκαιρία να απομακρυνθούν από τον έλεγχο των τραπεζών και ( σε κάποιο βαθμό) από τον κρατικό παρεμβατισμό. Αντίθετα με τα συμβατικά χρήματα, το bitcoin δεν τυπώνεται από κάποια κεντρική εξουσία που ελέγχει την έκδοση του και θέτει τους κανόνες συναλλαγής. Το bitcoin δημιουργείται ψηφιακά, από ένα δίκτυο ανθρώπων,  από μια κοινότητα στην οποία μπορεί να συμμετέχει ο καθένας. Οι συναλλαγές είναι που ορίζουν την ίδια τη ροή ολόκληρου του δικτύου του bitcoin,  γεγονός που δεν αφήνει σε κανένα τη δυνατότητα ελέγχου ή πειραματισμού της νομισματικής ροής και πολιτικής.

Το συμβατικό νόμισμα έχει βασιστεί στο χρυσό ή το ασήμι. Ωστόσο, το bitcoin είναι βασισμένο στα μαθηματικά. Σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν προγράμματα λογισμικού που ακολουθούν έναν μαθηματικό τύπο, και έτσι παράγουν bitcoins. Ο μαθηματικός τύπος είναι ελεύθερα διαθέσιμος, έτσι ώστε ο καθένας να μπορεί να τον ελέγξει. Το λογισμικό είναι επίσης open source, πράγμα που σημαίνει ότι όλοι μπορούν να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία του.

Επιπλέον, οι χρήστες συμμετέχουν ανώνυμα σε αυτό το δίκτυο συναλλαγών, χρησιμοποιώντας ένα ψηφιακό «πορτοφόλι». Οι συναλλαγές αυτές,  μεταξύ των ψηφιακών πορτοφολιών, ελέγχονται από όλους τους χρήστες και καθεμιά προστίθεται σε ένα κοινό, δημόσιο λογαριασμό. Αυτή η διαδικασία επαλήθευσης των συναλλαγών και η προσθήκη τους σε ένα καθολικό δίκτυο ονομάζεται «εξόρυξη». Η δραστηριότητα της «εξόρυξης» είναι που δημιουργεί περισσότερα bitcoins.

Ψηφιακή και συμβατική οικονομία

Η άφιξη του δημοφιλούς ηλεκτρονικού νομίσματος με τη μορφή του bitcoin ήταν ένα τεράστιο βήμα, που προκάλεσε το φόβο και τη σύγχυση των κρατικών τομέων.  Δημιουργώντας ένα εντελώς νέο νόμισμα,  θα ήταν δύσκολο να προβλέψει κανείς που οδηγεί το μονοπάτι που άνοιξε το bitcoin.

Μια από τις καινοτιμίες που εισάγει το νέο αυτό ψηφιακό νόμισμα είναι το λεγόμενο Bitpesa, που σχετίζεται με τις διεθνείς μεταφορές χρημάτων. Όπως εκτιμούν αρκετοί αναλυτές, το Bitpesa απειλεί να μετατρέψει το τρόπο πληρωμών στον αναδυόμενο κόσμο, δημιουργώντας δυνατότητες τεράστιας εξοικονόμησης για όσους μέχρι πρόσφατα ήταν υπόδουλοι των δυτικών τραπεζικών συστημάτων. Το bitcoin μπορεί να προσφέρει ένα τεράστιο πλεονέκτημα για τους αλλοδαπούς εργαζόμενους, καθώς επιτρέπει την αποστολή εμβασμάτων χωρίς να χρειάζεται να πληρώσουν τέλη ή έξοδα παροχής υπηρεσιών. Σύμφωνα με αναλυτές,  κάθε δολάριο/ευρώ που εξοικονομείται σε μεταβιβάσεις χρημάτων, από μια χώρα σε άλλη, σημαίνει περισσότερα χρήματα και καλύτερο βιοτικό επίπεδο για τους συγγενείς των μεταναστών-εργατών στον αναδυόμενο κόσμο.

Με τις κυβερνήσεις και τις κεντρικές τράπεζες της Ιαπωνίας και της Ρωσίας να εξετάζουν τη σημασία και τις επιπτώσεις του ψηφιακού νομίσματος, γίνεται πλέον φανερό ότι το bitcoin έχει αρχίσει να εδραιώνεται ως σύστημα συναλλαγών. Πράγματι, όταν, πρόσφατα, πτώχευσε μια εταιρία,  η Silk Road, αγοράστηκε εξ ολοκλήρου από τη μεγαλύτερη, Silicon Valley VC, μέσω δημοπρασίας με  bitcoin. Σύμφωνα με το RT, η Silicon Valley VC σκοπεύει να χρησιμοποιήσει το ψηφιακό  νόμισμα για να παρέχει μια εναλλακτική λύση σε μικρότερες, αναδυόμενες αγορές νομισμάτων.

Πέρα από τις δυνατότητες εξοικονόμησης στα έξοδα μεταφοράς, πολλοί εντοπίζουν και ένα ιδεολογικό πλεονέκτημα της ανωνυμίας του συστήματος Bitcoin και της ύπαρξής του εκτός κυβερνητικής εποπτείας. Προς απογοήτευση των κυβερνητικών παραγόντων, η ανωνυμία των ψηφιακών νομισμάτων ελαχιστοποιεί τις πολιτικές ελέγχου, τον κρατικό παρεμβατισμό και την άσκηση βιοπολιτικής. 

Ωστόσο, αυτή η ανωνυμία έχει προκαλέσει κάποιες αρνητικές αντιδράσεις. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στο RT, η αμερικανική κυβέρνηση και πολλά δυτικά μέσα ενημέρωσης συνδέουν το bitcoin με την αύξηση του παραεμπορίου. Επιπλέον, δεν είναι λίγοι και εκείνοι που προειδοποιούν ότι τέτοιου είδους συναλλαγές ενέχουν τον κίνδυνο ανάπτυξης μια παγκοσμιοποιημένης παραοικονομίας. Δεδομένου ότι ο χρήστης εκτελεί τις συναλλαγές ανώνυμα, το bitcoin θα μπορούσε να αποτελέσει ελκυστική επιλογή για παράνομες συναλλαγές. Έτσι, ανεξάρτητα από τα πλεονεκτήματά του για λιγότερο άνομες επιχειρηματικές δραστηριότητες, πολλοί εκφράζουν τη δυσπιστία τους ως προς τις χρήσεις του «κρυφού νομίσματος».

Αν και τα συμβατικά χρήματα έχουν αρκετά γερά θεμέλια και είναι δύσκολο να αντικατασταθούν από εναλλακτικά μέσα, οι ψηφιακές συναλλαγές φαίνεται να κερδίζουν γρήγορα έδαφος. Επιπλέον, το γεγονός ότι οι πολίτες μπορούν να διαχειρίζονται ένα μέσο συναλλαγής ανεξάρτητα από κεντρικές εξουσίες και ελέγχους, ανοίγει νέες προοπτικές για το γενικότερο μέλλον των συναλλαγών, των οικονομικών ρυθμίσεων αλλά και σχέσεων.

Η επανάσταση του bitcoin πλησιάζει πλέον σε ένα συναρπαστικό σημείο, με τη διάδοσή του να ξεπερνά τα στενά όρια μιας μικρής κοινότητας χρηστών. Αυτή η ευρύτερη  αποδοχή  θα έχει και ως αποτέλεσμα την βελτιστοποίηση των νέων ψηφιακών οικονομικών συστημάτων, με καλύτερα δίκτυα διασυνδέσεων, καθώς και με πιο δημοφιλή και εύκολη πρόσβαση και χρήση. 

Σε αντίθεση με ένα άλλο εναλλακτικό ψηφιακό σύστημα συναλλαγών, το AuroraCoin, που δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια σταθερή υποδομή, το bitcoin αναδύεται σε ένα όργανο παγκόσμιου εμπορίου, ξεπερνώντας κάθε δυσκολία και προσαρμόζοντας τα χαρακτηριστικά του στις ανάγκες της εποχής και των χρηστών, καταφέρνοντας, παράλληλα, να ανοίξει το δρόμο προς μια αδιαμεσολάβητη, διαφανή και ανώνυμη οικονομία.

Ωστόσο, όπως συμβαίνει και με κάθε καινοτομία, είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς την εξέλιξή του. Καθώς βρισκόμαστε ακόμα σε εμβρυακό στάδιο, ως προς την ψηφιακή οικονομία, κάθε προσπάθεια και πρωτοπορία θα πρέπει να ακολουθεί σταθερά βήματα ανάπτυξης ώστε να μη χάσει τον οποιοδήποτε ανθρωπιστικό χαρακτήρα του, να μη γίνει μέσο κερδοσκοπίας και «εγκληματικότητας», ή ακόμα και όπλο στα χέρια εξουσιαστικών θεσμών και παραγόντων.