Είναι 14 Ιουλίου 1899, ημέρα που συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την πτώση της Βαστίλης, όταν πραγματοποιείται στο Παρίσι το ιδρυτικό συνέδριο της Β` Σοσιαλιστικής Διεθνούς, το οποίο υιοθετεί την Πρωτομαγιά ως παγκόσμια ημέρα εργατικών διεκδικήσεων: “Οι εργαζόμενοι όλων των εθνών θα πραγματοποιούν αυτήν την εκδήλωση στις συνθήκες που τους επιβάλλονται από την ειδική κατάσταση της χώρας τους”.

Η ίδια ημέρα ορίζεται έξι χρόνια πριν το 1894 στο συνέδριο της Αμερικής Ομοσπονδίας Εργατών, ενώ την Πρωτομαγιά του 1886 στο Σικάγο έχουμε τους πρώτους νεκρούς εργάτες-διαδηλωτές  από πυροβολισμούς αστυνομικών.  

Στην Ελλάδα η πρώτη αναφορά στην προοπτική ακόμα εορτασμού της Εργατικής Πρωτομαγιάς εμφανίζεται στις 19 Απριλίου 1890 με κείμενο στη “Νέα Εφημερίς”, όπου κάτω από τον τίτλο “Η μεγάλη απεργία” η εφημερίδα ενημερώνει για αντίστοιχες επεισοδιακές εκδηλώσεις σε Γαλλία, Αυστρία, Γερμανία και Βέλγιο :“…αι απεργίαι προσέλαβον ήδη ενιαχού στασιαστικόν χαρακτήρα, αι αρχαί εξέδωσαν προκηρύξεις αποτρέπουσας τους εργάτας από αιθαιρέτους εγκαταλείψεως της εργασίας τη πρώτη Μαΐου και συνιστώσας ησυχίαν και τάξιν”.

Η πρώτη εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα το 1891 έχει περισσότερο χαρακτήρα φιλικής ειρηνικής συνάντησης παρά συγκέντρωσης. Μόλις 12 άτομα, με επικεφαλής τον πρωτοπόρο του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα Σταύρο Καλλέργη, συμμετέχουν συμβολικά στην επέτειο με μάζωξη στο χώρο του αρχαίου Σταδίου που επισφραγίζεται με αναμνηστική φωτογραφία.

Την επόμενη χρονιά η παρέα που συναντιέται στο καφενείο που βρίσκεται στον ίδιο χώρο φτάνει στα 30 άτομα και διαμαρτύρεται “κατά του πλουτοκρατικού αθλίου συστήματος”. Μέχρι τότε οι εφημερίδες της περιόδου αντιμετωπίζουν αυτές τις συναθροίσεις με απάθεια και αδιαφορία, αλλά από την επόμενη χρονιά τα πράγματα αλλάζουν.

Η οικονομική ύφεση που οδηγεί στο τέλος του 1893 στην χρεωκοπία της χώρας, η εξάπλωση των σοσιαλιστικών ιδεών, η έκδοση αντίστοιχης θεματολογίας βιβλίων, καθώς και η δημιουργία από το 1890 του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Ομίλου, αλλάζουν καθοριστικά τον όγκο, τις διεκδικήσεις, αλλά και την αντιμετώπισή της συγκέντρωσης από τον Τύπο.

Την Κυριακή 2 Μαΐου, πάλι στο χώρο του αρχαίου Σταδίου, συγκεντρώνονται πάνω από 500 άτομα “υπό μισθόν πάσχοντες” κατά την εφημερίδα “Σοσιαλιστής”, που φορώντας κόκκινες κονκάρδες στο αριστερό πέτο του σακακιού ακούν την ομιλία του Σταύρου Καλλέργη για τα δικαιώματα των εργαζομένων, και εν συνεχεία υπογράφουν ψήφισμα προς την Βουλή.

Η κατάθεση του επιχειρείται την 1η Δεκεμβρίου 1893 και έχει άδοξο αποτέλεσμα. Το παραδίδει ο Σταύρος Καλλέργης αλλά όταν δεν ακούει τον πρόεδρο της βουλής να το διαβάζει διαμαρτύρεται, συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε 12μερη φυλάκιση…

Η περίοδος “αθωότητας” του εορτασμού της εργατικής Πρωτομαγιάς ολοκληρώνεται  το 1894 με τη συγκέντρωση στο Στάδιο να φτάνει αυτή τη φορά τα 2.000 άτομα. Αυτή τη φορά, σε αντίθεση με το πρόσφατο παρελθόν το κλίμα είναι τεταμένο, με τις εφημερίδες άλλοτε να την προαναγγέλλουν με  ειρωνεία :

“Δροσιά, λουλούδια, εκδρομαί και γλέντια πανοικεί (οικογενειακά)
Πατήσια, κόσμος, στρίμωγμα, τσιμπίματα και μόνον,
αγώνες εις το Στάδιον …σοσιαλιστικοί
και θελτικόν τερέτισμα (κελαΐδισμα) μυρίων αηδ…όνων”

και άλλοτε προβοκατόρικα αναφερόμενες ότι ο κόσμος καλείται σε αυτή “ δι’ επαναστατικού ύφους”. Ο φόβος της κυβέρνησης Χαριλάου Τρικούπη για την διάπραξη, αντίστοιχων με το εξωτερικό, επεισοδίων είναι διάχυτος παρότι  λίγους μήνες πριν ο βουλευτής Αντώνιος Ζυγομαλάς διαβεβαιώνει ότι :“Εν Ελλάδι δεν υπάρχουσιν αι αφορμαί εκείναι οίτινες προκαλούσιν εις άλλα μέρη της Ευρώπης τας τοιαύτας ιδέας”.

Σε κάθε περίπτωση, μαζί με τους συγκεντρωμένους που φορούν “ερυθρά σήματα” και κρατούν “σοσιαλιστικάς προκηρύξεις”  υπάρχει πλήθος αστυνομικών, άλλοτε φανερών που διασχίζουν έφιπποι και πεζοί τον χώρο, και άλλοτε μυστικών :“εθεάθησαν αστυφύλακες τινές εκ των διαταχθέντων όπως επιβλέπουσιν την τάξιν, διανέμοντας κρυφίως προκηρύξεις εις το πλήθος των θεατών”.

Ομιλητές στην ιστορική αυτή συγκέντρωση είναι ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και πρωτοπόρος του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα Πλάτων Δρακούλης, ο Σταύρος Καλλέργης και οι σοσιαλιστές Ευάγγελος Μαρκαντωνάτος και Δημήτρης Γραμματικός.

Το κλίμα των ομιλιών περιγράφει την επόμενη ημέρα η “Εφημερίς” του Δημητρίου Κορομηλά : “Πρώτος μίλησε ο Πλάτων Δρακούλης. Ο λόγος του ήταν συνετός. Έκανε μάλλον διάλεξη επάνω στο ιστορικό της εργατικής πρωτομαγιάς. Δεύτερος μίλησε ο Σταύρος Καλλέργης. Ο λόγος του ήταν πολεμικός και γεμάτος μίσος κατά της πλουτοκρατίας. Με τη δυνατή φωνή του ανέπτυξε το σοσιαλιστικό πρόγραμμα, που για πρώτη φορά ακούστηκε σε δημόσιο λόγο”.
   
Μετά τις ομιλίες εγκρίνεται ψήφισμα το οποίο μέλει να αποτελέσει για πολλά χρόνια τον βασικό πυλώνα των αυτονόητων διεκδικήσεων του συνδικαλιστικού κινήματος στη χώρα.

“Την Κυριακή να κλείωνται τα καταστήματα καθ’ όλην την ημέραν και οι εργάται  ν’  αναπαύονται.

Οι εργάται να εργάζονται επί 8 ώρας την ημέραν και ν’  απαγορευθή η εργασία εις τους ανηλίκους.

Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρησιν  εαυτών και της οικογενείας των.

Να καταργηθώσιν οι θανατικοί εκτελέσεις.

Να καταργηθεί η δια χρέη προσωπική κράτησις.  

Ανατίθεται εις τους διευθυντάς των σοσιαλιστικών εφημερίδων η επίδοσις του παρόντος ψηφίσματος εις την κυβέρνησιν, επί τη βάσει του οποίου παρακαλείται αυτή να συντάξει νομοσχέδιο και υποβάλη τούτο εις την Βουλήν προς ψήφισιν κατά την αμέσως συγκληθησομένην αυτής σύνοδον”.

 
Η πρώτη αναφορά για τις μαχητικές εργατικές Πρωτομαγιές στην Ευρώπη όπως παρουσιάζεται σε δημοσίευμα του 1890. 

Σταύρος Καλλέργης και Πλάτων Δρακούλης εκ των πρωτοπόρων του σοσιαλιστικού κινήματος στη χώρα και ομιλητές στις πρώτες εργατικές Πρωτομαγιές στα τέλη του 19ου αιώνα. 

 
Δημοσίευμα της επόμενης ημέρας του τελευταίου   εορτασμού της περιόδου.  Στους συγκεντρωμένους η εφημερίδα αναφέρει “…γυναίκες πολλαί και έφηβοι και παιδία μετ’ ακμαίων ανδρών  των λαϊκών  τάξεων  φερόντων ως διακριτικά  σημεία  ερυθράς ταινίας επί της κομβιοδόχης”.  

 
Πρωτοσέλιδο της εμβληματικής πρωτοποριακής εφημερίδας της περιόδου “Σοσιαλιστής” που εκδίδει για λίγα τεύχη ο Σταύρος Καλλέργης.