Συνέντευξη του Σήφη Ζαχαριάδη στην εφημερίδα «Η Ελλάδα Αύριο» και στον Περικλή Καπετανόπουλο. Ο Νίκος Ζαχαριάδης υπήρξε για 25 χρόνια (1931- 1956) Γ.Γ. της ΚΕ του ΚΚΕ. Ήταν στο τιμόνι του κόμματος του για μια περίοδο (μεσοπόλεμος- κατοχή- εμφύλιος- πρώτη μετεμφυλιακή περίοδος) που είναι κοινώς παραδεκτό ότι σφράγισε την ιστορία του ΚΚΕ και όλης της ελληνικής Αριστεράς. 

Ads

Ποτέ άλλοτε το ΚΚΕ και ευρύτερα η Αριστερά δεν διαδραμάτισαν τέτοιο ρόλο στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Αν και την κατοχή, ο Ζαχαριάδης την πέρασε μακριά από τη χώρα, καθώς ήταν έγκλειστος στο ναζιστικό στρατόπεδο Νταχάου, η πολιτική του ήταν παρούσα στην Ελλάδα λόγω του περίφημου γράμματός στον ελληνοϊταλικό πόλεμο που αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης του ΚΚΕ για να δημιουργηθεί το ΕΑΜ.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης λατρεύτηκε και μισήθηκε όσο κανείς άλλος στο κόμμα του ενώ θεωρείται η μεγαλύτερη ηγετική φυσιογνωμία που γέννησε ποτέ ο ελληνικός αριστερός χώρος. Η τελευταία περίοδο της ζωής του ήταν και η πιο τραγική καθώς καθαιρέθηκε, διαγράφηκε και κατηγορήθηκε ως ύποπτος από το ίδιο του το κόμμα. Κατόπιν, εξορίστηκε από τους σοβιετικούς, αρχικά στο Μποροβιτσί (σχετικά κοντά στη Μόσχα) και στη συνέχεια στο Σουργκούτ της Σιβηρίας. Εκεί τερμάτισε ο ίδιος την ζωή του, την 1η Αυγούστου του 1973, καθώς οι Σοβιετικές αρχές δεν ικανοποίησαν τα αιτήματά του: να του αναγνωρίσουν ότι ζούσε στην ΕΣΣΔ ως πολιτικός πρόσφυγας, να του εκδώσουν διαβατήριο και να του επιτρέψουν την ελεύθερη μετακίνηση εντός κι εκτός ΕΣΣΔ. Αξίζει δε, να σημειωθεί ότι αποκαταστάθηκε πλήρως από το ΚΚΕ το Καλοκαίρι του 2011.

Ο Σήφης Ζαχαριάδης, γιος του Νίκου Ζαχαριάδη, από τον δεύτερο γάμο του με την Ρούλα Κουκούλου, σε μια συνέντευξη- Ντοκουμέντο, μιλά για πρώτη φορά από καρδιάς και αναλυτικά για τον πατέρα του, παρουσιάζοντας τον άνθρωπο Ζαχαριάδη, όπως τον έζησε εκείνος.
 
Ολόκληρη η συνέντευξη:

*Ποιες είναι οι πρώτες αναμνήσεις που έχετε από τον πατέρα σας; Πως τον θυμάστε στα πρώτα βήματα της ζωής σας;

Έχω πολλές αναμνήσεις από τον πατέρα μου αλλά εκείνες που μου έχουν μείνει περισσότερο είναι αυτές που με σφράγισαν. Όταν τις φέρνω στο μυαλό μου είναι σα να τον έχω δίπλα μου. Όταν έκανα τα πρώτα βήματα σαν παιδί- μωρό δηλαδή-, μου είπαν ότι με κράτησε από το πίσω μέρος του γιακά για να σταθώ όρθιος, να μην φοβηθώ και να περπατήσω. Εγώ έχω την αίσθηση ότι αυτό το θυμάμαι σαν πρώτη ανάμνηση. Μάλλον είναι περισσότερο το αίσθημα της υποστήριξή του. Μέχρι τώρα νιώθω αυτή του την υποστήριξή. Τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής μου τα ζήσαμε στη Ρουμανία. Πώς τα ζήσαμε, το έμαθα από την μητέρα μου, από το ημερολόγιο που κρατούσε, το οποίο- όταν εκείνη έφυγε για παράνομη δουλειά του κόμματος στην Ελλάδα- συνέχισε να το γράφει ο πατέρας μου για να το διαβάσει η Ρούλα όταν θα γύριζε πίσω.

Θυμάμαι καλά την πρώτη φορά, όταν έμεινα για λίγο καιρό χωρίς τον πατέρα μου. Έμεινα μόνος μου με συντροφιά μιας γυναίκας για 3-4 ημέρες. Ήταν τόσες λίγες ημέρες αλλά μου φάνηκε ότι πέρασε χρόνος. Όπως μαθεύτηκε αργότερα, εκείνος πήγε στο Μποροβιτσί, στον τόπο της πρώτης εξορίας του στην Σοβιετική Ένωση, να κάνει ετοιμασίες ώστε να πάμε να ζήσουμε εκεί. Θυμάμαι ακόμη όταν έμαθα για πρώτη φορά ποδήλατο. Με κράτησε πάλι από τον γιακά για να αποκτήσω ισορροπία. Όπως είχε κάνει και τότε που ήταν να περπατήσω. Αργότερα, όταν είχα αποκτήσει κάποια ισορροπία στο ποδήλατο μου έβαζε ψωμί στο γιακά για να νομίζω ότι με κρατάει. Έτσι ένιωθα τη σιγουριά της στήριξής του. Πήρα θάρρος κι έμαθα ποδήλατο.

*Όταν η μητέρα σας ήρθε παράνομα στην Ελλάδα εσείς μείνατε με τον πατέρα σας έως το 1962 που τον εξόρισαν στη Σιβηρία. Δηλαδή ο Νίκος Ζαχαριάδης γι’ αυτό το διάστημα ήταν και πατέρας και μητέρα μαζί. Πως ήταν σ’ αυτό το ρόλο; Πως σας φρόντιζε, τι σας μάθαινε; Ήταν αυστηρός μαζί σας;

Η ζωή μου ήταν εύκολη μαζί του. Ήμουν σίγουρος- όπως όλα τα παιδιά, πιστεύω, που έχουν ισχυρή σχέση με τον γονιό του- ότι ο πατέρας μου τα ξέρει όλα και μπορεί να τα κάνει όλα. Αυτό που ήθελα περισσότερο ήταν να μην τον πικραίνω. Η χειρότερη τιμωρία για μένα ήταν το βλέμμα του πάνω μου όταν έδειχνε πως δεν είναι ευχαριστημένος. Να με κοιτάει δηλαδή δυσαρεστημένος για κάτι που έκανα. Μια φορά έκανα ένα λάθος που τον πείραξε και δεν μου μίλησε ολόκληρο το βράδυ. Μέχρι τώρα, είναι το χειρότερο βράδυ που πέρασα στη ζωή μου. Έκανε ότι μπορούσε για να μην νιώσω την έλλειψη της μητρικής ζεστασιάς.

Τα γράμματα της μητέρας μου, μου τα διάβαζε μεταφράζοντάς τα στα ρωσικά- γιατί εγώ είχα ξεχάσει τα ελληνικά- και τα δικά μου γράμματα τα έγραφε αυτός, με ελληνικά καλλιγραφικά, για να μην καταλάβει η μητέρα μου ότι ξέχασα τα ελληνικά. Μετά με έβαζε και ζωγράφιζα πάνω στα γράμματα ζωγραφιές για την μητέρα μου.

Μου έμαθε να είμαι σεμνός, τίμιος, να μην λέω ψέματα, να μην παινεύομαι. Θυμάμαι, όταν ρωτούσαν οι δάσκαλοι στο σχολείο, πόσο δύσκολο ήταν να μην σηκώνω το χέρι για να δείξω ότι ξέρω. Δεν ήθελε να σηκώνω το χέρι γιατί δεν ήθελε να ξεχωρίσω ανταγωνιστικά από τους άλλους συμμαθητές μου. Γι’ αυτόν έπρεπε πάντα να είμαι διαβασμένος, όταν με ρωτούσαν οι δάσκαλοι να απαντάω έχοντας καλή γνώση του μαθήματος αλλά ποτέ να μην ανταγωνίζομαι τους συμμαθητές μου.

Ήταν και πατέρας και μητέρα και δάσκαλος και φίλος. Είναι και τώρα. Είμαι 63 χρονών και σε δύσκολες στιγμές κοιτάω την φωτογραφία του και ζητάω συμβουλές. Όταν κάνω κάτι που δεν είναι σωστό μου φαίνεται ότι και τώρα βλέπω το μη ευχαριστημένο βλέμμα του στη φωτογραφία. Ένιωθα την αγάπη του αλλά ποτέ δεν με χάιδευε. Ποτέ δεν μου είπε ότι με αγαπάει. Ενδεχομένως αυτό το θεωρούσε αδυναμία. Νομίζω όμως ότι ο Νίκος περισσότερη σημασία έδινε στην ουσία των πραγμάτων. Να νιώθεις δηλαδή το αίσθημα του άλλου χωρίς να χρειάζεται να σου πει τι αισθάνεται και πως νιώθει.

Με μάθαινε να είμαι άνδρας από τότε που ήμουν 5,5 ετών. Να αντέχω δηλαδή στις δυσκολίες είτε ήταν συναισθηματικές είτε σωματικές. Πήγα στην Μόσχα μόνος μου. Όταν ήταν να πάω να τον δω ποτέ δεν με περίμενε στο αεροδρόμιο και ποτέ δεν με χαιρέτησε έξω από το σπίτι. Χαιρετιόμασταν πάντα μέσα στο σπίτι. Πρώτη και τελευταία φορά που με χαιρέτησε από το κατώφλι του σπιτιού, δηλαδή έξω από το σπίτι, ήταν την τελευταία φορά που τον είδα ζωντανό. Ήξερε ότι με βλέπει για τελευταία φορά. Πόσο αγαπητός ήμουν γι’ αυτόν το έμαθα αργά- από το ημερολόγιο που κρατούσαν οι γονείς μου κι από τα τελευταία γράμματά του.

*Πότε μάθατε ότι ο πατέρας σας ήταν ο Νίκος Ζαχαριάδης και μάλιστα ότι υπήρξε Γ.Γ. του ΚΚΕ; Κι όταν το μάθατε πως αντιδράσατε; Ο ίδιος τι σας είπε;

Πριν τα 15 μου χρόνια δεν ήξερα ποιος είναι πατέρας μου. Πρώτη φορά μου το είπαν στη Μόσχα η Κατίνα Ζορμπαλά και η Γιάννα Τρικαλινού. Σοκαρίστηκα. Την άλλη μέρα πήγα στο Σουργκούτ να τον δω κι αμέσως τον ρώτησα: «Γιατί δεν μου είπες τίποτα; Γιατί δεν μου είπες ποιος είσαι;». Μου απάντησε: «Ήθελα να το μάθεις πρώτα από τους άλλους. Τώρα μπορούμε να συζητήσουμε».

Τότε μου μίλησε για το 1956 και την 6η Ολομέλεια της ΚΕ που τον καθαίρεσαν από ΓΓ του ΚΚΕ, για την διαγραφή του από το ΚΚΕ το 1957, για την κατηγορία σε βάρος του ότι ήταν ύποπτος για συνεργασία με τον εχθρό κ.λπ. Ακούγοντας τον σοκαρίστηκα δέκα φορές περισσότερο. Κι αυτό γιατί από μικρό παιδί θεωρούσα τον πατέρα μου τον καλύτερο άνθρωπο του κόσμου. Μου ήταν αδιανόητο ότι σ’ αυτόν τον άνθρωπο συνέβησαν τόσο θλιβερά πράγματα, ότι είχαν ειπωθεί σε βάρος του τόσο σκληρές κατηγορίες

*Όταν μάθατε πρώτη φορά ποιος ήταν ο πατέρας σας ακούσατε καλά λόγια ή κατηγορίες σε βάρος του;

Όλοι όσοι μου μίλησαν για τον πατέρα μου, μου είπαν καλά λόγια,. Τα άσχημα που λέγονταν γι’ αυτόν τα διάβασα αργότερα. Για τις κατηγορίες σε βάρος του, όπως σας είπα, μου μίλησε πρώτος εκείνος.

*Οι πολιτικοί πρόσφυγες με τους οποίους συναντιόσασταν τι σας έλεγαν για τον πατέρα σας; Το κατηγορούσαν ή απέφευγαν να μιλήσουν γι’ αυτόν;

Όταν μιλούσαμε τετ- α- τετ όλοι μου έλεγαν καλά λόγια. Στις παρέες όμως είχα προσέξει πως όταν ερχόταν η συζήτηση στον πατέρα μου ορισμένοι έστρεφαν τα μάτια τους αλλού. Αυτό στην αρχή δεν μπορούσα να το εξηγήσω. Αργότερα, όμως, κατάλαβα όταν διάβασα πόση λάσπη έριξαν στον πατέρα μου στις ολομέλειες της ΚΕ του ΚΚΕ το 1956 και 1957. Έστρεφαν τα μάτια αλλού γιατί ντρέπονταν για όσα είχαν πει και όσα είχαν κάνει ή για όσα είχαν αποδεχτεί.

Οι νέοι άνθρωποι τα νιώθουν όλα με υπερβολικό τρόπο. Το ίδιο και το αίσθημα της αδικίας. Όταν έμαθα τι είχαν κάνει στον πιο αγαπητό μου άνθρωπο- δηλαδή στον πατέρα μου- έκανα προσπάθειες να μάθω γι’ αυτόν όσα περισσότερα μπορούσα. Και με εφηβικό μαξιμαλισμό πήρα απόφαση να εξηγήσω στους ανθρώπους ότι δεν έχουν δίκαιο.

Εντελώς διαφορετικά βλέμματα συνάντησα όταν για πρώτη φορά πήγα στην Τασκένδη- 19χρονος φοιτητής. Έμεινα τότε σε μια θαυμάσια οικογένεια- του Αλέκου και της Αργυρώς Ζερβού. Ποτέ στη ζωή μου δεν ήμουν περικυκλωμένος με τόση αγάπη. Κάθε βράδυ μαζεύονταν οι Ζαχαριαδικοί, αυτοί που είχαν μείνει πιστοί στις πολιτικές αντιλήψεις του πατέρα μου και, μάλιστα, είχαν υποστεί διωγμούς από τις σοβιετικές αρχές για την αφοσίωση στον αρχηγό τους. Τους έλεγα πως ζούσε στο Σουργκούτ και άκουγαν διψασμένα κάθε λέξη μου. Πιο διψασμένα, όμως, άκουγα εγώ τις ιστορίες που λέγαν εκείνοι για την ζωή και τη δράση του πατέρα μου. Και πρώτη φορά ένιωσα υπερήφανος που ήμουν Έλληνας.

Θυμάμαι ακόμη τι μου είπε στη Μόσχα ο Μανώλης Σιγανός. Ήταν να πάω να δω τον πατέρα μου στο Σουργκούτ. «Να του πεις ότι τον σκεφτόμαστε και το αγαπάμε. Έχεις για πατέρα τον καλύτερο άνθρωπο του κόσμου», μου είπε ο Σιγανός. Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μου είπε για τον πατέρα μου αυτό που πίστευα κι εγώ γι’ αυτόν.

*Πηγαίνατε συχνά να δείτε τον πατέρα σας όταν ήταν εξόριστος στο Σουργκούτ; Μένατε καιρό εκεί; Πως περνούσατε μαζί του; Τι συνηθίζατε να κάνετε;

Στη Σιβηρία μέναμε μαζί τρεις μήνες κάθε καλοκαίρι και δύο εβδομάδες κάθε χειμώνα. Σχεδόν όλο το καλοκαίρι κόβαμε ξύλα για την σόμπα γιατί εκεί ο χειμώνας κρατάει οκτώ μήνες. Στο Σουργκούτ, επίσης, πηγαίναμε να μαζέψουμε άγρια μανιτάρια. Που και που πηγαίναμε για κυνήγι. Συχνά μου έβαζε να λύνω μαθηματικά και σκακιστικά προβλήματα. Παίζαμε σκάκι, ακούγαμε κλασσική μουσική. Παντού είχε δίσκους του Μπετόβεν, του Μότσαρτ κ.ά.

Σε ένα παλιό μαγνητόφωνο που του είχαν φέρει από την Τασκένδη πρώτη φορά άκουσα ελληνικά τραγούδια, τραγούδια της πατρίδας μου που τότε εμένα μου φαινόταν εντελώς απρόσιτη. Πίστευα ότι δεν θα έρθω ποτέ στην Ελλάδα. Στο Σουργκούτ, συχνά έρχονταν γείτονες στο σπίτι μας και ο πατέρας μου τους βοηθούσε να λύνουν τις διαφορές τους. Τον άκουγαν, ζητούσαν την γνώμη μου και θεωρούσαν ότι αυτό που θα τους πει είναι και το σωστό.

Αποτιμώντας, τώρα, την ζωή με τον πατέρα έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα καλύτερα μου χρόνια ήταν τα πρώτα έξι χρόνια που ζήσαμε μαζί όταν ήταν εξορία στο Μποροβιτσί. Εκεί ήμασταν διαρκώς μαζί κι όπως καταλαβαίνετε δεν είχα την έλλειψή του αλλά την καθημερινή του φροντίδα.

*Ο πατέρας σας, σας έδινε κείμενά του να τα μεταφέρετε παράνομα στους συντρόφους του που συνέχιζαν να τον υποστηρίζουν; Με ποιο τρόπο μεταφέρατε παράνομα αυτό το υλικό; Οι σοβιετικοί σας έκαναν έλεγχο; Σας βρήκαν ποτέ κάτι; Είχατε επιπτώσεις;

Δεν ήθελε να έχω επιπτώσεις και γι’ αυτό με κράτησε μακριά απ’ τον δικό του αγώνα. Μια φορά μόνο μου έδωσε κείμενά του, λίγο πριν πεθάνει. Τα έραψε στα εσώρουχά μου. Μου ‘κάναν έλεγχο πολλές φορές οι σοβιετικοί προφασιζόμενοι διάφορους λόγους. Τότε που είχα τα κείμενα του, μου είπαν πως μοιάζω με έναν εγκληματία. Μου δείξανε φωτογραφία του. Κατά την γνώμη μου δεν του έμοιαζα καθόλου. Καμία σχέση. Με γδύσανε αλλά δεν βρήκαν τίποτα. Φαίνεται πως ο πατέρας μου ήταν καλό ράφτης. Μετά με πήγαν στο αεροδρόμιο με αστυνομικό αυτοκίνητο και μου αγόρασαν καινούργιο εισιτήριο γιατί η πτήση μου είχε αναχωρήσει. Μου ζήτησαν και συγνώμη.

*Θυμάστε πότε είδατε για τελευταία φορά το Νίκο Ζαχαριάδη ζωντανό; Μπορείτε να μας διηγηθείτε αυτή την ημέρα τι έγινε;

Τρεις βδομάδες πριν αυτοκτονήσει ο πατέρας μου ήμουν στο Σουργκούτ. Ήρθε ταξί να με πάρει για να με πάει στο αεροδρόμιο. Ο πατέρας μου ήταν πολύ συγκρατημένος στην επίδειξη αισθημάτων. Αλλά τότε ένιωσα ότι δεν ήθελε να φύγω από το Σουργκούτ. Μπήκα στο ταξί και όταν κοίταξα πίσω τον είδα. Ήταν η πρώτη φορά που βγήκε στο κατώφλι να με χαιρετίσει. Αυτή την εικόνα, ως τώρα, την έχω μπροστά στα μάτια μου. Μου πέρασε από το μυαλό η ιδέα ότι τον βλέπω για τελευταία φορά. Δεν ήξερα τι είχε αποφασίσει να κάνει, αλλά αυτός το ήξερε.

*Έχουν εκδοθεί δύο τόμοι με κείμενα του Ν. Ζαχαριάδη από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ. Να περιμένουμε την έκδοση και άλλου αρχειακού υλικού για τον πατέρα σας;

Θα εκδοθούν όλα τα κείμενά του από την αρχή της πολιτική του δράσης έως το θάνατό του. Θα εκδοθεί επίσης αρκετό άγνωστο αρχειακό υλικό που τον αφορά. Οι εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ και οι επιμελητές της έκδοσης των έργων του πατέρα μου, Γιώργος Πετρόπουλος και Νίκος Χατζηδημητράκος, δουλεύουν γι’ αυτό το σκοπό. Θέλω όμως να πω ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλά πράγματα για τον Νίκο Ζαχαριάδη. Έγινε η πλήρης αποκατάσταση του από το ΚΚΕ. Βγήκαν δύο τόμοι με κείμενα του. Μια σειρά εκπομπές στα κανάλια προσέγγισαν με αντικειμενικό τρόπο την πολιτική του δράση. Επίσης, στις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ βγήκαν δύο βιβλία του λογοτέχνη μας Αλέξη Πάρνη που αφορούν στον πατέρα μου: το μυθιστόρημα «Η οδύσσεια των διδύμων» και οι αναμνήσεις του Αλέξη με τίτλο «Γεια χαρά Νίκος».

Το «Γεια χαρά Νίκος» το μεταφράζω με την γυναίκα μου για να εκδοθεί, αυτή τη χρονιά, στη Ρωσία. Δύσκολο να αποτιμήσω την ηθική υποστήριξη που μου δίνει ο Αλέξης Πάρνης που φέτος κλείνει τα 90 χρόνια του αλλά στην ψυχή του και στο μυαλό είναι πολύ νέος. Εξαιρετική υπηρεσία στην αποκατάσταση του Νίκου πρόσφερε ο δημοσιογράφος και ιστορικός Γιώργος Πετρόπουλος. Αυτός μου ενέπνευσε την βεβαιότητα στην καρδιά μου ότι η υπόθεση του Νίκου Ζαχαριάδη είναι μια δίκαιη υπόθεση κι ότι στο τέλος αυτό το δίκιο θα επικρατήσει.

Πηγή: iskra.gr