Η ζοφερή Ελληνική επικαιρότητα και τα αίτια που μας οδήγησαν στην οικονομική κρίση, αλλά και το επόμενο έργο του, απασχολούν τον διακεκριμένο γλύπτη Κώστα Βαρώτσο στο 2ο μέρος της συνέντευξης, που μας παρεχώρησε.Της Μαριλένας Γιαννούλη

Ads

Ε, όχι και Έλληνας…

Τι συμβαίνει σήμερα; «Έχει πλέον καταστραφεί ολοσχερώς το brand της Ελλάδας… Για παράδειγμα, κάποιους φίλους μου τους κατέβασαν από το ΤΑΧΙ στη Φρανκφούρτη, κάποιους άλλους τους βρίσανε και τους έδιωξαν από ένα εστιατόριο, πάλι στη Γερμανία. Τα πράγματα είναι δύσκολα, δεν υπάρχει καμία πίστη, καμία αποδοχή».

Η προσωπική εμπειρία του; «Είχανε δώσει το φάκελό μου για ένα έργο. Μου είπαν ότι χλεύασαν όταν ανακοινώθηκε πως υπήρχε και κάποιος Έλληνας, όταν έφτασε η ώρα να εξεταστεί από την επιτροπή: “Ε, όχι και Έλληνας” ακούστηκε. Δεν κοιτάξανε καν ποιος είναι!»…

Η εκτίμησή του; «Το ότι φαλιρίσαμε μέσα σε δύο χρόνια είναι το λιγότερο. Το σπουδαιότερο είναι ότι χάσαμε το now how σε όλους αυτούς τους ανθρώπους με τους οποίους συναλλασσόμεθα. Είναι σαν μια εταιρεία να χάσει μεμιάς όλους τους πελάτες της. Είναι σαν να βρέθηκε ένας ποντικός στο ποτό ή σαν να κυκλοφόρησε ότι έπαθαν δηλητηρίαση 100 άνθρωποι από το φαγητό ενός εστιατορίου…».

Οι καλλιτέχνες δεν μπορούμε να μαϊμουδίζουμε

«Ακούω συνεχώς: Πού είναι οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες; Εδώ είμαστε εμείς. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα παραπάνω από αυτό που ξέρουμε να κάνουμε πάρα πολύ καλά. Δεν μπορούμε να μαϊμουδίζουμε για να κάνουμε τους πολιτικούς. Αυτή την περίοδο, μπορούμε να βοηθήσουμε μόνο με τη δουλειά μας» μας λέει. Επιστρατεύει το χιούμορ του όταν αναφέρεται στα στερεότυπα του πορτραίτου του καλλιτέχνη: «Να οδηγεί 2CV, να είναι άπλυτος και βρωμιάρης, να μιλάει περίεργα, να πεινάει, να ζει μέσα σε συνθήκες καταστροφής, να τρελαίνεται…». Και σπεύδει να ξεκαθαρίσει «είναι μύθος η πεποίθηση ότι η δημιουργία δεν είναι προϊόν μεγάλης ευκολίας», μιλώντας για την «ωραία αίσθηση, στα χρόνια του ’80, όπου παρά τα προβλήματά μας είχαμε την πεποίθηση ότι θα καταχτήσουμε τον πλανήτη».

Η ψεύτικη ιστορική συνείδησή μας

Δεν παραλείπει να σχολιάσει: «Δεν έχεις σήμερα τη δικαιολογία μιας δικτατορίας, που θα σε κάνει συμπαθή στον πλανήτη. Δεν έχεις πάθει μια καταστροφή, όπως στην Ιαπωνία με το σεισμό και το τσουνάμι. Αυτή την στιγμή σου λένε “είσαι Καραγκιόζης”. Έχει διαμορφωθεί για μας ένα αρνητικό κλίμα».

Τι θετικό να περιμένουμε; «Ίσως έχει ανοίξει μια κουβέντα για τη μεγάλη μοναξιά που νοιώθει η Ελλάδα. Μπαίνουν σε συζήτηση δομικές λειτουργίες της ίδιας της εθνικής μας υπόστασης. Στην πατρίδα μας ζούσαμε με ψεύτικη ιστορική συνείδηση. Δηλαδή, δεν είχαμε μία αντίληψη του πραγματικού χρόνου. Η βυζαντινή εσωστρέφεια, μας οδήγησε σε μία εκλεκτική διάσταση του χώρου, που την ζούσαμε χωρίς να αντιλαμβανόμαστε το ρόλο της βυζαντινής μας κουλτούρας απέναντι στο μοντερνισμό. Δεν υπήρχε κριτικός λόγος, που είναι η αντίληψη του πραγματικού χρόνου. Δεν μπορούσαμε να αντιληφθούμε την πραγματική πολιτισμική υπόστασή μας.

Αυτή η μεγάλη κρίση έχει ταρακουνήσει συθέμελα όλο το πολιτειακό και το εθνικό στερέωμα».

Comic η αισθητική της Χρυσής Αυγής

«Υπάρχουν φυγόκεντρες δυνάμεις αποσταθεροποίησης του πολιτικού και πολιτειακού συστήματος. Υπάρχουν δυνάμεις αμφισβήτησης αυτού που λέγεται εθνικό πολιτισμικό στερέωμα. Εδώ έχει γίνει μεγάλη ζημιά, όταν πετάνε αυγά στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας» λέει, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου: «Κινδυνεύει πλέον η συνοχή του Ελληνικού κράτους. Έτσι εξηγείται και η έξαρση των εθνικιστικών δυνάμεων. Δεν θα ήταν απίθανο να ακούσουμε για φαινόμενα του στυλ αυτονόμηση της Κρήτης ή της Μακεδονίας. Όταν απομακρύνεσαι από την Ελλάδα, ανεξάρτητα από το αρνητικό κλίμα που έχουν δημιουργήσει τα διάφορα funs για τη χώρα μας, βλέπεις ξεκάθαρα ότι στο εσωτερικό της χώρας έχει ταρακουνηθεί η ενότητα, το πολιτειακό μας σύστημα.».

«Η αίσθηση ότι χάνεται όλο το σύστημα, ότι χάνεται το έδαφος κάτω από τα πόδια μας, πήγε κάποιους στην άλλη άκρη» διαπιστώνει και συνεχίζει: «Πρέπει να καταλάβουμε ότι το φαινόμενο της Χρυσής Αυγής δεν προέκυψε για πλάκα, επειδή κάποιοι άρχισαν να φωνάζουν. Η διαδικασία ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια. Εδώ υπάρχουν φίλοι μου δημοκράτες, που συνεχώς σήμερα μου λένε πού είναι ένας Παπαδόπουλος; Βεβαίως η αισθητική της Χρυσής Αυγής είναι σαν να βλέπω comic».

Να καταργηθεί ο Καραγκιόζης

Τι πρέπει να γίνει; «Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πολλές σχολές: Μία λέει ότι το πρόβλημα είναι τεχνικό, ότι κακώς υπογράψατε εκείνο εκεί το πράγμα, ότι δεν έπρεπε να πάρουμε εκείνο το δάνειο, ότι τόσα έπρεπε να δώσουμε… Υπάρχει μια άλλη σχολή, που λέει ότι είναι πολιτικό το θέμα, ότι οι πολιτικοί μας είναι νούμερα και άχρηστοι… Υπάρχει και μια άλλη αντίληψη, που πρεσβεύει ότι “εσείς φταίτε”, ότι ο λαός πρέπει να αλλάξει νοοτροπία. Οπότε πολιτική εξουσία και λαός αρχίζουν να αλληλοκατηγορούνται, λέγοντας ότι …μαζί τα φάγαμε».

Σε τι ελπίζει; «Αυτή η αποσταθεροποίηση ίσως μας κινητοποιήσει για να αντιληφθούμε το χωροχρόνο. Συνέβαιναν πράγματα, που εμείς δεν τα αντιλαμβανόμασταν, γιατί είμαστε εκτός χωροχρόνου» και προσθέτει: «Η τέχνη είναι κάτι καινούργιο για την Ελλάδα. Όταν έγινε το Ελληνικό κράτος δεν υπήρχε κοσμική τέχνη. Υπήρχαν μόνο η βυζαντινή και η λαϊκή τέχνη. Η υπόθεση εσωτερικό – εξωτερικό, που είχε δημιουργηθεί στην τέχνη, έδωσε μια ευκολία σε αυτούς που είχαν ταυτιστεί με τα ξένα κινήματα, χωρίς στην ουσία να τα αντιλαμβάνονται. Ανοίγουν ένα βιβλίο και λένε “αυτό μπορεί να το κάνω κι εγώ, ίσως και καλύτερα”. Έτσι έχουμε διαδοχικά τον ελληνικό κυβισμό, τον ελληνικό σουρεαλισμό, την ελληνική μεταφυσική!… Υπήρχε μια τάση αποκωδικοποίησης των πολιτισμικών φαινομένων στην Ευρώπη, κάτι που συνέβαινε βέβαια σε όλο τον κόσμο. Εμείς όμως δεν καταφέραμε να αποκωδικοποιήσουμε τη δικιά μας πολιτιστική υπόσταση, ούτως ώστε να μπορέσουμε να συμβάλουμε στη διεθνή κοινότητα».

Πώς χαρακτηρίζει αυτή την αντιμετώπιση; «Είναι το σύνδρομο του Καραγκιόζη, που τον κατάλαβε ο πασάς. Πάντα λέω ότι πρέπει να καταργηθεί ο Καραγκιόζης στην Ελλάδα. Σε κάποιους λαϊκιστές φίλους, που με ρωτάνε γιατί, απαντάω πως η τραγωδία του Καραγκιόζη είναι που νομίζει ότι ο πασάς δεν τον είχε πάρει χαμπάρι. Όμως ο πασάς τον κοίταγε και γέλαγε. Αυτό σύνδρομο πρέπει να σταματήσει στην Ελλάδα. Νομίζω πως πρέπει να καταργηθεί ο Καραγκιόζης. Το είπα κάποτε σε μια συνέντευξη στο ΒΗΜΑ και έγινε χαμός. Λες και τους πείραξα τον Κοραή…  Ίσως, αν έλεγα να καταργηθεί ο Κοραής να μην έκαναν έτσι…

Θα κατσιάσετε τον πολιτισμό

Τι προτείνει για τον πολιτισμό; «Με πήραν τηλέφωνο από το ΣΥΡΙΖΑ και μου ανακοίνωσαν ότι ήθελαν να κάνουν συνάντηση για τον πολιτισμό. Τι τους απάντησα; Τι δουλειά έχετε εσείς με τον πολιτισμό; Εσείς δεν είσαστε κόμμα; Δουλειά σας είναι η πολιτική. Σας συμβουλεύω να αφήσετε τον πολιτισμό κάτω, μην τον πειράζετε. Θα τον κατσιάσετε τον πολιτισμό. Γιατί είναι πολύ ευαίσθητος. Όσο λιγότερο ασχολείσθε μαζί του, τόσο λιγότερο τον κατσιάζετε. Έχω προτείνει να κλείσει το Υπουργείο Πολιτισμού. Δεν μπορεί να αλλάζει η πολιτιστική πολιτική ανάλογα με την κομματική αλλαγή της εξουσίας».

Τι εύχεται: «Στην Ελλάδα, τώρα στην κρίση, μπορεί να είναι μια πολύ καλή στιγμή για να αντιληφθούμε την πραγματική σχέση της ροής του πολιτισμού. Αυτό πρέπει να το κάνουμε όλοι μας. Όχι μόνο οι ιθύνοντες αλλά και εμείς οι καλλιτέχνες. Δεν γίνεται να παραμείνεις Καραγκιόζης. Κάπου υπάρχει ένα όριο».

Καλός γονιός είναι ο πεθαμένος γονιός

«Η νέα γενιά είναι δηλητηριασμένη από τους μπαμπάδες της» διαπιστώνει ο Κώστας Βαρώτσος, ο οποίος δεν διστάζει να πει: «Ο καλός γονιός είναι ένας πεθαμένος γονιός», κάτι που στοιχειοθετεί: «Το μεγάλο πρόβλημα των νέων είναι οι γονείς τους – τα λαμόγια, οι οποίοι τους εκπαιδεύουν να είναι χαραμοφάηδες, κλέφτες και να βρουν να διοριστούν κάπου. Έχουν καταφέρει και έχουν απενεργοποιήσει οποιαδήποτε δημιουργική υπόσταση των νέων. Κατάφεραν να κάνουν τους νέους να περιμένουν απαθείς να δούνε τι θα γίνει».

Αυτό μπορεί να μεταβληθεί; «Τα πράγματα δεν αλλάζουν από τη μια στιγμή στην άλλη. Χρειάζεται πολύς χρόνος. Πολλές φορές οι φοιτητές, που τώρα τα ’χουν λιγάκι χαμένα, με ρωτάνε, γιατί νομίζουν ότι έχω κάποιο κόλπο, όπως αυτό που λένε public relations ή ότι διαθέτω το καλό μπλα μπλα, που πείθει τον κόσμο… Προσπαθούν λιοπόν να εκμαιεύσουν το …κόλπο μου και με ρωτάνε ευθέως πώς τα κατάφερα. Κι εγώ τους λέω: Θα πάρετε ένα αεροπλάνο, θα ανοίξετε την πόρτα του, θα πηδήξετε στο κενό και θα περιμένετε να βγάλετε φτερά! Μόνο έτσι θα κάνετε προκοπή. Να είστε σίγουροι ότι αν πηδήξετε από το αεροπλάνο θα βγάλετε φτερά.

Γιατί πρέπει να μην σκάσετε κάτω. Η υπόθεση της δημιουργίας είναι ένας αγώνας εναντίον του φόβου. Αυτό που συνεχώς έχεις να αντιμετωπίσεις είναι ο φόβος: ο φόβος του δημοσίου, ο φόβος του κενού, ο φόβος του χαμού… Όμως η κοινωνία μας είναι οργανωμένη έτσι για να σου δημιουργεί το φόβο και να σε απενεργοποιεί».

Έχω μαλακά χέρια γιατί βάζω κρέμα

«Αρχικά πρέπει να δεχθείς την υπόσταση ενός καλλιτέχνη» σημειώνει, συγκρίνοντας την αντιμετώπισή του στην Ελλάδα με αυτή που έχει στην Ιταλία: «Όταν βρίσκομαι σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Ιταλίας θέλουν να με κεράσουν, με αποκαλούν Maestro που –ανεξάρτητα με το τι κάνει- είναι ένα σεβαστό πρόσωπο. Εδώ ο καλλιτέχνης κινείται στο όριο του γραφικού και του ύποπτου… Εδώ είναι όλοι καχύποπτοι μαζί μας. Με ρωτάνε «αφού έχεις κάνει τόσα έργα γιατί έχεις τόσο μαλακά χέρια;» και τους απαντάω ότι βάζω κρέμα!… Αυτή είναι η πονηριά του Έλληνα.

Είναι τυχαίο; «Κάθε φορά που ακούς δελτίο ειδήσεων αντιμετωπίζεις κάτι τρομακτικό… Και λες τώρα καταστράφηκα… Ποιος να μπορέσει να δημιουργήσει; Μένει ακίνητος στην πολυθρόνα με τα μάτια γουρλωμένα…

Αυτό συμβαίνει συνεχώς, ακόμα και σε καλές περιόδους. Δηλαδή το σύστημα δεν θέλει την επανάσταση, δεν θέλει την αντίδραση, δεν θέλει τη διαφορετικότητα. Ειδικά στην ελληνική κοινωνία, που είναι μια κοινωνία καχύποπτη. Προσωπικά, με την ίδια την ζωή μου, έχω κάνει μια επανάσταση. Ξεκίνησα από τη λάσπη. Δεν ήμουν το παιδί κάποιος πλούσιας οικογένειας. Αν δεν ήμουν στο 0 (μηδέν), ήμουν στο 0,001» αναφέρει ο καλλιτέχνης.

Στην Αίγινα, όπου το έργο – δώρο του προς το νησί παραμένει σβηστό τα βράδια, χάρη στην …εμμονή της νυν Δημοτικής Αρχής, ο Κώστας Βαρώτσος επιμένει να μιλάει για την «σοβαρή υπόθεση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης», επιμένει να μιλάει για το ψέμα του κρυφού σχολειού,  επιμένει να μιλάει για την ανάγκη διαχωρισμού της Εκκλησίας από το κράτος… Ο Κώστας Βαρώτσος γενικά επιμένει να μιλάει… Όσο κι αν αυτό δεν αρέσει σε όλους, εμείς τον ευχαριστούμε θερμά και του ευχόμαστε (για το καλό μας) να έχει πάντα τα χαρακτηριστικά ενός καλλιτέχνη, όπως ο ίδιος μας τα περιέγραψε: «Ένας καλλιτέχνης πρέπει να έχει βασικά καλή υγεία. Πρέπει να μην είναι τρελός. Πρέπει να είναι πάρα πολύ δυνατός!».