Η κοινωνία είναι οι ατομικές ιστορίες με τα δικά τους αποσπασματικά επεισόδια. Ιστορίες που συχνά αποφεύγουμε να δούμε στρέφοντας επιδεικτικά αλλού το βλέμμα μας, περιστατικά τα οποία αγνοούμε -εκούσια ή ακούσια. Αυτά τρέφουν την εξέλιξη, αυτά ορίζουν την εικόνα της. Αυτά όμως εμπλουτίζουν και τη λογοτεχνία. Σε τούτα στράφηκε και η Αλεξάνδρα Πιπλικάτση με την πρώτη της εμφάνιση στα ελληνικά γράμματα με τη συλλογή διηγημάτων «Χειροπέδη από πλατίνα» ( Γαβριηλίδης, 2014).

Το βιβλίο είναι ένα πλατινένιο κόσμημα, από τα λίγα, στο θησαυρό της σύγχρονης λογοτεχνικής παραγωγής. Η συλλογή της Αλεξάνδρας Πιπλικάτση αναζητά τις κρυμμένες ψηφίδες στο κοινωνικό μωσαϊκό. Διακρίνεται από έναν ριζοσπαστισμό στην αποτύπωση των ατομικών ιστοριών που αγγίζουν τη σύγχρονη αστική ηθογραφία που δίνει έμφαση στα συναισθήματα, το όνειρα και τις φαντασιώσεις των κατοίκων των πόλεων όπως αυτά διαμορφώθηκαν υλιστικά από τις κοινωνικές συνθήκες.

Η συλλογή απαρτίζεται από 4 ενότητες με 39 ανεξάρτητα επεισόδια-διηγήματα. Μικρές ιστορίες, στιγμιότυπα -σχεδόν κινηματογραφικά- μιας κοινωνίας που αναζητεί την ταυτότητά της… Το προσφυγικό δράμα συμπλέκεται με το νεοπλουτισμό, ιστορίες θυμάτων του ρατσισμού συνδέονται με τη φτώχεια των ντόπιων και τα μικρά τους δράματα… Ο υπόκοσμος δένεται με την «καλή κοινωνία», ο μετανάστης με τα προγονικά πάθη… Η σύγχρονη οικονομική κρίση διάχυτη σε όλο το βιβλίο αφήνει το αέρινο αποτύπωμά της πλάι σε περιστατικά βγαλμένα από «ασπρόμαυρες» ιστορίες της επαρχίας του ΄60.

Ιστορίες σύντομες, αποσπασματικά ορώμενες, δεμένες, θαρρείς, με μια πλατινένια χειροπέδη… Η συγγραφέας δεν αναπλάθει την κοινωνία ούτε προτείνει μία διαφορετική οδό… Φωτογραφίζει πτυχές της που συχνά αποφεύγουμε να δούμε, δεν τολμάμε να εξετάσουμε… Μια κοινωνία  η οποία τελικά καταλήγει να γίνεται μία ιδιότυπη φυλακή που ενώνει τους ανθρώπους με πλατινένιες χειροπέδες… Άνθρωποι που υποτάσσονται εκούσια στους κανόνες της, του προϊσταμένου, του συμβίου τους, άνθρωποι που υποτάσσουν ακόμα και τα όνειρά τους στις εντολές των άλλων.

Χαρακτηριστικό των διηγημάτων της Πιπλικάτση είναι ο μικροπερίοδος λόγος. Χωρίς να επιμένει η συγγραφέας σε λεπτομέρειες, προχωρά με συνειρμική προοπτική μεταχειριζόμενη με στρατηγική όλες τις αφηγηματικές τεχνικές. Η αφήγησή της ζωντανεύει το παρελθόν της επαρχιακής ζωής και το κάνει να φαντάζει τόσο επίκαιρο. Οι σύγχρονες οικονομικές παθογένειες δείχνουν μέσα από το μυθοπλαστικό πρίσμα πόσο κοντά μας είναι τελικά το παρελθόν.

Κοινωνικά στιγμιότυπα από τον υπόκοσμο ή από τα βάσανα των μεταναστών και τα πογκρόμ που τους απειλούν καθημερινά, διοχετεύονται τόσο γρήγορα όσος ο πόνος που μεταφέρει με τη γραφή της η συγγραφέας. Άλλωστε, τα επώδυνα θέματα δεν έχουν ανάγκη από επώδυνο συγγραφικό ύφος ούτε από βερμπαλισμό.

Το αφηγηματικό υποκείμενο αλλάζει από διήγημα σε διήγημα. Έτσι, αναδεικνύεται και η ευχέρεια της Πιπλικάτση να μεταβαίνει από τον πρωτοπρόσωπο –πρωταγωνιστή- αφηγητή στον παντογνώστη, και ταυτόχρονα να μεταφέρει τον αναγνώστη από μηδενική εστίαση σε εξωτερική ή εσωτερική.

Σχεδόν όλες οι ιστορίες ξεκινούν in media res (απευθείας στην καρδιά της πλοκής). Χωρίς εισαγωγή, αμέσως εντάσσουν τον αναγνώστη στο επίκεντρο του μύθου. Οι αναγκαίες λεπτομέρειες (προϊστορία, δορυφόροι ήρωες κλπ) εμφανίζονται αργότερα με αναδρομές. Έτσι επιτυγχάνεται μια ολοζώντανη αφήγηση, αλλά και διατηρείται το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέσα από τον πλούτο των αφηγηματικών μεθόδων. Άλλοτε αξιοποιούνται οι εγκιβωτισμοί, άλλες φορές η αναδρομική αφήγηση ή η αυτοαναφορικότητα, άλλοτε ο προϊδεασμός με τη μορφή της ροής συνείδησης.

Χαρακτηριστικό της γραφής της Πιπλικάτση είναι η κινηματογραφική αποτύπωση της πλοκής. Ο μικροπερίοδος λόγος κάνει την αφήγηση ρέουσα, όπως μια κινηματογραφική σκηνή… Η γλωσσική λιτότητα και η απλότητα των εκφραστικών μέσων καθιστούν τα διηγήματα εύληπτα και προσιτά στον αναγνώστη χωρίς να υστερούν στην εξαγωγή συναισθήματος. Οι σύντομες περίοδοι όχι μόνο επιταχύνουν την ανάγνωση και την εξέλιξη μύθου, αλλά δημιουργούν μια γραφή που διευκολύνει την πρόσληψη των εκφραζόμενων νοημάτων και ενισχύουν την οικειότητα που δημιουργεί εν γένει το συγγραφικό ύφος.

Παρά το πολύ μικρό μέγεθος των διηγημάτων, η πλοκή είναι παρούσα. Οι υπαινιγμοί, οι προϊδεασμοί και το ξαφνικό συντελούν στη δημιουργία ενός συντομότατου μυθιστορήματος, με παρελθόντα περιστατικά και δορυφορικές σκηνές. Άλλοτε η πλοκή προσομοιάζει με θεατρικά μονόπρακτα. Ολιγοπρόσωπα (μονολογικά ή διαλογικά) με σταθερό σκηνικό, θυμίζουν πράξεις σπονδυλωτού θεατρικού. Η θεατρικότητα των διαλόγων ζωντανεύουν τις ιστορίες μέσα από το βιβλίο.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι μεσούσης της κρίσης εμφανίζονται ολοένα και περισσότεροι συγγραφείς που αφήνουν με έντονα χρώματα το αποτύπωμά τους στα ελληνικά γράμματα. Η λογοτεχνική παραγωγή σήμερα μοιάζει (και λόγω της οικονομικής αδυναμίας) να έχει εγκαταλείψει τις τυχάρπαστες εκδόσεις και να στρέφεται σε εκείνους που πραγματικά αγαπούν το βιβλίο και παλεύουν με τις λέξεις και το μύθο.

Διαβαστε περισσότερα για το βιβλίο εδώ