[…] Πώς βιώνεται η νέα εξαθλίωση; Πώς εισπράττεται η βία; Ερωτήματα που δεν μπορεί να αγνοηθούν από τις σχεδιαζόμενες πολιτικές για την έξοδο από την κρίση. Ερωτήματα – πρόκληση και για τις επιστήμες του ανθρώπου […]

Ads

 
” […] βραχιόλια, παλιές καρφίτσες, ενθύμια, εικονίσματα, ένα κομπιούτερ, μια ασημένια κορνίζα, ένα δώρο γάμου, ένα κολιέ. Ο ενεχυροδανειστής με επαγγελματική ευσυνειδησία επιδεικνύει στην οθόνη την πραμάτεια της φρίκης.

«Έχουν ανάγκη», λέει στο φακό, «τι να σου κάνουν οι άνθρωποι, έχουν να πληρώσουν το ηλεκτρικό, το φροντιστήριο του παιδιού, το νοσοκομείο». Τόσο απλό. Σαν να λέμε «θα πιω τώρα λίγο νερό γιατί διψάω».

Ο κόσμος πεινάει και η πείνα του τείνει να «φυσικοποιηθεί» μαζί με τις άθλιες παρενέργειές της.

Ads

Στο προσκήνιο αυτό που η Χάνα Άρεντ ονομάζει καθημερινοποίηση του Κακού. Ο εφιάλτης για την ώρα αγγίζει τουλάχιστον το 24% του πληθυσμού, που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.

Κομμάτια και θρύψαλα το αγαθό της επιβίωσης, αλλά και ένα άλλο αγαθό, που σήμερα απειλείται και αυτό αφορά όλους. Θα το ονομάσω «η ηθική της ύπαρξης». 

Ο καθένας σήμερα κινδυνεύει να ταυτίσει τον εαυτό του με το θύμα μιας υπάρχουσας ή επικείμενης εξαθλίωσης. Η θυματοποίηση εαυτού δεν εξαιρεί κανέναν.

Θεωρώ ότι είναι μια από τις πιο σημαντικές παρενέργειες αυτής της κρίσης, καθώς η θυματοποίηση διαμορφώνει μια κουλτούρα ανημπόριας, παθητικοοποίησης, αβουλίας, αλλά και οργής, βίας που είτε στρέφεται στον άλλον είτε στον ίδιο τον εαυτό.

Συλλογίζεται κανείς πώς μπορεί να νιώθει το άτομο που άφησε ενέχυρο τις βέρες του, τα δόντια του, το ρολόι του, για να συνεχίσει να ζει. Συλλογίζεται κανείς με πόσο επισφαλή ψυχική υγεία θα πορευτεί (αν πορευτεί) στη ζωή του.

Ο λόγος των ειδικών είναι τόσο σαφής όσο δεν ήταν ποτέ. Η Μάργκαρετ Τσαν, γενική διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Ψυχικής Υγείας, κατά την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας επισήμανε με κατηγορηματικό τρόπο την έξαρση του αριθμού αυτοκτονιών και ψυχικών διαταραχών μεταξύ των πληγέντων από την παγκόσμια οικονομική κρίση.

Να θυμηθούμε εδώ τα απονενοημένα διαβήματα των «θυμάτων-δραστών» (οι φόνοι των συγγενικών προσώπων, οι αυτοκτονίες των «δραστών», οι ψυχικές καταρεύσεις, η επίγεια Κόλαση).

Περίπου κάθε τριάντα δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος στον κόσμο αυτοκτονεί. Στην Ευρώπη ένα στα τέσσερα άτομα θα εκδηλώσει προβλήματα ψυχικής υγείας τουλάχιστον μία φορά στη διάρκεια της ζωής του ενώ οι αυτοκτονίες παραμένουν σημαντική αιτία πρόωρου θανάτου με περισσότερους από 50.000 θανάτους το χρόνο.

Μεγαλύτερο κίνδυνο αντιμετωπίζουν όσοι ζουν σε χώρες όπου η πλειονότητα ανήκει στην κατηγορία των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων και όπου οι υπηρεσίες παροχής θεραπείας δεν είναι προσβάσιμες για όλους.

Αυτά, όμως, τα στοιχεία αφορούν μέχρι και τις αρχές του 2008. Έκτοτε το σκηνικό αλλάζει δραματικά. Τα καινούρια δεδομένα έρχονται να πλήξουν την αποτελεσματικότητα του ιατρικού, ενδο-ατομικού μοντέλου στη κατανόηση του ψυχικού πόνου.

Σε κάθε περίπτωση το «τι συμβαίνει έξω από εμάς» δεν μπορεί να αγνοηθεί για την κατανόηση του «τι συμβαίνει με εμάς».

Οι ειδικοί όταν αναλύουν μέσα από μια αποστασιοποιημένη ουδετερότητα φαινόμενα όπως η ανεργία, η φτώχεια, η αυτοκτονία, η κατάθλιψη, όταν επικεντρώνονται σε δείκτες, αριθμούς, όταν εστιάζονται αποκλειστικά και μόνο σε ενδο-ατομικά γνωρίσματα, σε στοιχεία της προσωπικότητας ή σε βιολογικές ιδιαιτερότητες, αφήνουν απ’ έξω το πιο σημαντικό απ’ όλα.

Το πιο σημαντικό και ταυτόχρονα το πιο δύσκολο να αποδοθεί. Το ατομικό βίωμα της δυστυχίας. Τι σημαίνει να είσαι άνεργος ή απολυμένος; Τι σημαίνει για τον εαυτό σου, για την οικογένειά σου, για τα παιδιά σου; Πώς βιώνεται η νέα εξαθλίωση; Πώς εισπράττεται η βία; Ερωτήματα που δεν μπορεί να αγνοηθούν από τις σχεδιαζόμενες πολιτικές για την έξοδο από την κρίση.

Ερωτήματα – πρόκληση και για τις επιστήμες του ανθρώπου. Με αυτά τα ερωτήματα έρχονται αντιμέτωπες οι επιστήμες του ανθρώπου.

Χρειάζεται να μελετηθεί και να γίνει κατανοητό με ποιο τρόπο και μέσα από ποιους μηχανισμούς το υποκειμενικό βίωμα δι-αρθρώνεται και συν-αρθρώνεται με την κοινωνική, θεσμικά αποδεκτή βία.

Μορφή θεσμικά αποδεκτής βίας αποτελούν η φτώχεια, η ανεργία, η απειλή της απόλυσης, μορφή βίας αποτελεί να ζεις με τον τρόπο της επιβίωσης.

Μια βία, όμως, που τείνει να πάρει τις διαστάσεις ενός φυσικοποιημένου κακού, μια βία που δεν θα ποινικοποιηθεί από κανένα δικαστήριο και οι δράστες της θα απολαμβάνουν μια αδιατάρακτη ασυλία.”

(Απόσπασμα από το βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου,Το μέλλον ανήκει στην έκπληξη*, (Κεφ. “Ο ψυχισμός σε βαθιά κρίση”, σελ. 109-112) Εκδόσεις Καστανιώτη)

* 34 σχόλια για την επικαιρότητα βρίσκονται συγκεντρωμένα σε αυτό το βιβλίο. Πάνε ήδη δυο χρόνια… γι’ αυτό και μοιάζει κάτι σαν προάγγελος της εδώ και τώρα γνώριμης πλέον και καθόλου νέας εξαθλίωσης, καλά εγκατεστημενης πια… Είναι οι αφηγήσεις της Φωτεινής Τσαλίκογλου για μια επικαιρότητα “που μας πονά και μας τρελαίνει, αλλά και γεννά τεχνάσματα για να υπερβούμε την οδύνη και να επινοήσουμε την ελπίδα. Μόνο ως αφήγημα μπορείς να περιγράψεις την επικαιρότητα χωρίς να την παραχαράξεις. Ένα αφήγημα με αρχή, μέση και τέλος, ένα τέλος που ακόμα δεν γνωρίζουμε“. Κρυσταλία Πατούλη

(Φωτογραφία: Λεπτομέρεια από τον πίνακα “Αργώ” του Νίκου Εγγονόπουλου)

—
Διαβάστε επίσης στο tvxs
Φωτεινή Τσαλίκογλου: Πρέπει να πούμε «όχι» στην συγκάλυψη