Δεκάδες ναυάγια, από την αρχαιότητα έως και το μισό του 20ού αιώνα τεκμηρίωσε τα τελευταία χρόνια η ενάλια αρχαιολογική έρευνα, της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, στο αρχιπέλαγος των Φούρνων, η οποία διενεργήθηκε με την υποστήριξη του ιδρύματος R.P.M. Nautical Foundation.

Η τρίτη περίοδος της πρόσφατης έρευνας πραγματοποιήθηκε από τις 9 έως τις 29 Ιουνίου και στο πλαίσιό της εντοπίστηκαν και τεκμηριώθηκαν ίχνη από οκτώ συνολικά ναυάγια που χρονολογούνται από την Κλασική περίοδο έως και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.

Ο συνολικός αριθμός των εντοπισμένων και τεκμηριωμένων ναυαγίων μαζί με τα ήδη διερευνημένα ναυάγια που καταγράφηκαν κατά το 2015 και 2016 ανέρχεται έτσι στα 53.

Εκτός των ναυαγίων καταγράφηκαν και μεμονωμένα ευρήματα, κυρίως απορρίψεις κεραμικής και άγκυρες, αψευδείς μάρτυρες της έντασης και έκτασης της ναυσιπλοϊας και εμπορευματικής διακίνησης στο καίριο αυτό ναυτικό σταυροδρόμι του ανατολικού Αιγαίου.

Την έρευνα πλαισίωσε το ερευνητικό σκάφος του ιδρύματος R.P.M. Nautical Foundation “R/V Hercules”, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την αρχαιολογική χαρτογράφηση της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ των ανατολικών ακτών των Φούρνων και του Αγ. Μηνά, σε ζώνες βάθους που δεν είναι προσιτές με συμβατικά μέσα κατάδυσης, από 60 έως 120 μέτρα βάθος.

Για τον εντοπισμό υποψήφιων στόχων χρησιμοποιήθηκε πολυδεσμικός ηχοβολιστής (Multibeam Echo Sounder) και για την οπτική επιβεβαίωση και ταυτοποίηση των στόχων υποβρύχιο μη επανδρωμένο όχημα (R.O.V.). 

Στα ευρήματα της έρευνας του 2017 περιλαμβάνονται ναυάγιο με φορτίο χιακών αμφορέων, χρονολογούμενο στον 4ο αιώνα π.Χ., ναυάγιο ρωμαϊκών χρόνων με φορτίο αμφορέων τύπου Dressel 38, οι οποίοι προέρχονται από εργαστηριακές εγκαταστάσεις της Ισπανίας και προορίζονταν για την μεταφορά παστών ψαριών, δύο ναυάγια ύστερων ρωμαϊκών χρόνων με φορτία αμφορέων του 6ου και 7ου αιώνα μ.Χ., αλλά και ένα ξύλινο σκαρί της εποχής του μεσοπολέμου, που βυθίστηκε λίγο μετά το 1929.

Από τα ναυάγια αυτά ανελκύστηκαν δειγματοληπτικά αμφορείς, επιτραπέζια κεραμική και λύχνοι.

Η εκτενής ποικιλομορφία των φορτίων και η εύρεση πολλών ναυαγίων με επείσακτα, εκτός Αιγαίου, φορτία, φαίνεται να επιβεβαιώνει τα συμπεράσματα των ερευνών του 2015 και 2016, ότι οι Φούρνοι αποτέλεσαν λόγω της γεωγραφικής τους θέσης και της ποικιλομορφίας του οριζόντιου και κατακόρυφου διαμελισμού τους των ακτών τους έναν καίριο θαλάσσιο κόμβο που συνδέεται με ένα ευρύτερο δίκτυο θαλάσσιων διαδρομών κατά την αρχαιότητα.

Όπως και κατά τα προηγούμενα έτη, καίριας σημασίας για την επιτυχή έκβαση της έρευνας υπήρξε η ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού και η εκτενής συλλογή πληροφοριών από την κοινότητα των αλιέων, οι οποίοι παρείχαν αφειδώς πληροφορίες για την ύπαρξη αρχαιοτήτων στο βυθό και οδήγησαν στον γρήγορο εντοπισμό τους.