Μια μικρή ομάδα ανθρώπων έχει βάλει έναν μεγάλο στόχο. Να προστατέψει το περιβάλλον του νησιού της, αλλά και να το βοηθήσει να «ανθίσει» οικονομικά. Πώς θα το καταφέρει αυτό; Με το να διεκδικήσει το να γίνει το πιο άγριο κι απάτητο μέρος της Σύρου ένα αναγνωρισμένο από την Unesco Γεωπάρκο!

Εκεί που φυτρώνει φλησκούνι κι άγρια μέντα

Η Απάνω Μεριά της Σύρου, είναι το βόρειο τμήμα του νησιού και αποτελεί περίπου το 45% της συνολικής έκτασης του. Είναι η περιοχή με τους βραχώδεις απόκρημνους λόφους, εκεί που φυτρώνει φλησκούνι κι άγρια μέντα και βγάζει η γη το πρώτο της κυκλάμινο. Είναι εκεί που οι χωριάτες δεν παζαρεύουν τα τσιμέντα και τα πουλιά δεν πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο. Είναι η περιοχή που, στους 4 μεγάλης σημασίας αρχαιολογικούς της χώρους, έσφιγγαν τα χέρια τους οι μύστες και εκεί που δεν πετούν αποτσίγαρα οι τουρίστες. Είναι η περιοχή με τις 17 απρόσβατες και παρθένες παραλίες, εκεί που η θάλασσα γίνεται ευλογία και η ευχή του κάμπου είναι τα βελάσματα. Εκεί από όπου δεν περνούν τα καμιόνια που κουβαλούν στα ναυπηγεία άδεια κορμιά, σιδερικά, παιδιά κι ελάσματα. Είναι η περιοχή που ούτως ή άλλως έχει χαρακτηριστεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας των περιοχών NATURA 2000.

Και μπορεί η σπάνιας ομορφιάς Απάνω μεριά της Σύρου να έχει αποφύγει τον «βιασμό» της άναρχης τουριστικής ανάπτυξης, εδώ κι εβδομήντα χρόνια όμως χάνει τον κόσμο της που εγκαταλείπει τις παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες του τόπου και αναγκάζεται να εγκαταλείψει και το νησί.

Την ίδια στιγμή, όμως, το άβατο της Απάνω Μεριάς της Σύρου επισκέπτονται γεωλόγοι και περιβαλλοντολόγοι από όλο τον κόσμο. Κι αυτό γιατί είναι η πιο αντιπροσωπευτική τοποθεσία κυανοσχιστόλιθων και εκλογιτών στον κόσμο που οι σχηματισμοί τους αποτυπώνουν την γεωλογική ιστορία του Αιγαίου. Και δεν είναι μόνο αυτό. Είναι ένα τόπος πολύ χαρακτηριστικός για την άνυδρη καλλιέργεια στις ξερολιθιές των Κυκλάδων, τις κρυμμένες μέσα στις πέτρες κυψέλες και την αρχιτεκτονική που ενσωματώνει την ιστορία και τον πολιτισμό του μέρους.

Μια ηθική πρόταση 

«Εγώ ο ίδιος – ως ντόπιος – έλεγα ότι η Σύρος είναι μια ξεραΐλα. Όμως δεν είναι έτσι. Αυτή η ξεραΐλα κρύβει έναν θησαυρό βιοποικιλότητας, που ο περαστικός όμως δύσκολα μπορεί να την αντιληφθεί. Και αυτό κάπως πρέπει να αλλάξει», λέει στο tvxs.gr ο Νίκος Βακόνδιος, ένας από τους ανθρώπους που οραματίζονται το Γεωρπάρκο της Σύρου.

Ο Νίκος, που έχει σπουδάσει μηχανικός περιβάλλοντος, κι άλλοι 21 συντοπίτες του έχουν ιδρύσει για αυτό τον λόγο την Κοιν.Σ.Επ. «Απάνω Μεριά Σύρου». Η ομάδα γεννήθηκε μέσα από τις ανοιχτές συνελεύσεις των πολιτών της Σύρου. Σκοπός της είναι να μοιραστεί και να προωθήσει το όραμα για την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος της βόρειας Σύρου αλλά και το να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας για άνεργους και νέους, μέσα από την αξιοποίησή του τόπου τους με όρους αειφορίας και αποανάπτυξης.

Όπως μας λέει ο Νίκος, στα νησιά επιβιώνουν μόνο όσοι είναι ελεύθεροι επαγγελματίες και όσοι ασχολούνται με τον συμβατικό τουρισμό. Για έναν επιστήμονα τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. «Αν κάποιος επισκεφθεί την Απάνω Μεριά θα υποθέσει ότι είναι μια εγκαταλελειμμένη περιοχή. Αυτό που θέλουμε να πετύχουμε με το Γεωπάρκο, εκτός από την προστασία της, είναι το να της δώσουμε ξανά ζωή με την ανάπτυξη ενός εναλλακτικού και ήπιου τουρισμού». «Ένα Γεωπάρκο δεν αφορά μόνο τη γεωλογία αλλά ότι προέρχεται από τη γαία. Από την καλλιέργεια και την παραδοσιακή μελισσοκομία μέχρι την αρχιτεκτονική που έχει ενσωματώσει πραγματολογικά και πολιτισμικά στοιχεία της ζωής στην Απάνω Μεριά της Σύρου», εξηγεί.

Τι κάνει λοιπόν η συγκεκριμένη Κοιν.Σ.Επ; Σε συνεργασία με τον δήμο Σύρου –που σύσσωμα στηρίζει που είναι ο φορέας που θα καταθέσει την πρόταση – προετοιμάζει το επίσημο αίτημα προς την Unesco. «Μέσα σε αυτό το πλαίσιο έχουν ξεκινήσει να αναπτύσσονται πολλά παρακλάδια αυτής της πρωτοβουλίας», λέει. «Πρώτα από όλα έχουν ξεκινήσει σεμινάρια για αγρότες, έχουν ήδη εγκριθεί προγράμματα για χαρτογράφηση των μονοπατιών που υπάρχουν καθώς και για την αναβάθμισή τους, έχουν γίνει κάποιες εκδόσεις για να ενημερωθεί ο κόσμος – ακόμη και οι ντόπιοι – για το γεωλογικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον της περιοχής κι έχουν γίνει πολιτιστικές εκθέσεις και δρώμενα», εξηγεί. Μάλιστα, με εργαλείο την ανά τακτά διαστήματα ανοιχτή συνέλευση η «Απάνω Μεριά Σύρου» ενημερώνει την κοινωνία της Σύρου για τις δράσεις της και την εξέλιξη της προσπάθειάς της.

«Αν πετύχουμε και κάνουμε το όραμα του Γεωπάρκου της Σύρου πραγματικότητα, η Απάνω Μεριά θα αποκτήσει νέα ζωή», λέει ο Νίκος Βακόνδιος.

Τι είναι τα Γεωπάρκα της Unesco

Η UNESCO ορίζει ως γεωπάρκα περιοχές ιδιαίτερης γεωλογικής σημασίας, σπανιότητας ή κάλλους, όπου η γεωλογική κληρονομιά προστατεύεται και αναπτύσσεται ταυτοχρόνως. Στην Ελλάδα υπάρχουν ήδη πέντε αναγνωρισμένα Γεωπάρκα. Αυτά είναι το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου, το Φυσικό Πάρκο του Ψηλορείτη, το Εθνικό Πάρκο Χελμού – Βουραϊκού, η περιοχή του Εθνικού Δρυμού Βίκου – Αώου και το Φυσικό Πάρκο της Σητείας.

Σύμφωνα με τη διακήρυξη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων, ως Γεωπάρκο ορίζεται μία περιοχή η οποία:

• Εχει συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια και επαρκή επιφάνεια που επιτρέπει μια πραγματική βιώσιμη ανάπτυξη. Περιλαμβάνει έναν σημαντικό αριθμό θέσεων γεωλογικού ενδιαφέροντος, με κριτήρια την επιστημονική σημασία, τη σπανιότητα, την αισθητική έλξη και την εκπαιδευτική τους αξία. Η πλειοψηφία των θέσεων ενδιαφέροντος στην περιοχή ενός ευρωπαϊκού γεωπάρκου πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικές της γεωλογικής της κληρονομιάς, αλλά μπορεί να έχουν επίσης αρχαιολογικό, οικολογικό, ιστορικό ή πολιτιστικό ενδιαφέρον.
• Οι θέσεις ενδιαφέροντος σε ένα γεωπάρκο πρέπει να συνδέονται μεταξύ τους με ένα οργανωμένο δίκτυο διαδρομών και να υποστηρίζονται από μέτρα προστασίας και διαχείρισης. Σε ένα γεωπάρκο δεν επιτρέπονται πρακτικές που προκαλούν καταστροφή, φθορά ή πώληση γεωλογικών αντικειμένων.
• Πρέπει να διαθέτει οργανωμένο φορέα διαχείρισης, ο οποίος να είναι σε θέση να επιβάλλει πολιτικές προστασίας, διαχείρισης και ανάδειξης της γεωλογικής κληρονομιάς και βιωσιμότητας στην περιοχή του.
• Nα συμβάλλει ενεργά στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής του, μέσα από την ανάδειξη της ταυτότητάς του που συνδέεται με τη γεωλογική κληρονομιά και έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη του Γεωτουρισμού. Με τον τρόπο αυτόν επηρεάζει τις συνθήκες ζωής των κατοίκων της περιοχής και του περιβάλλοντος. Στόχος του είναι να δώσει τη δυνατότητα στους κατοίκους να συνειδητοποιήσουν τις αξίες της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και να συμμετάσχουν ενεργά στην πολιτιστική αναζωογόνηση του συνόλου της περιοχής.
• Να αναπτύσσει, να εξελίσσει, να πειραματίζεται και να προωθεί μεθόδους για την προστασία και ανάδειξη της γεωλογικής κληρονομιάς.
• Να υποστηρίζει την περιβαλλοντική εκπαίδευση, την ευρύτερη εκπαιδευτική διαδικασία και ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας σε διάφορους κλάδους των γεωεπιστημών και του περιβάλλοντος, την αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και των πολιτικών βιώσιμης ανάπτυξης.
• Τέλος πρέπει να εργάζεται στο πλαίσιο του Δικτύου των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, ώστε να συμβάλλει στη συνοχή και δυναμική του. Πρέπει να συνεργάζεται με τοπικές επιχειρήσεις ώστε να προωθεί και να υποστηρίζει τη δημιουργία νέων προϊόντων που σχετίζονται με τη γεωλογική κληρονομιά, σε ένα πνεύμα συμπληρωματικότητας με τα άλλα μέλη του Δικτύου.