Καθώς πληθαίνουν συνεχώς οι συζητήσεις και οι προτάσεις για την κατασκευή πυρηνικών σταθμών στα Βαλκάνια, το Δίκτυο «Μεσόγειος SOS» παραθέτει το χρονικό της απόσυρσης του έργου για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας στο Μπέλενε της Βουλγαρίας, κοντά στα σύνορα με τη Ρουμανία.

Ads

Εκεί, τα γειτονικά περιβαλλοντικά και κοινωνικά κινήματα των δύο χωρών πέτυχαν μετά από 30 χρόνια αγώνα την οριστική ακύρωση του σχεδιαζόμενου σταθμού, τον περασμένο Μάρτιο. Ο αγώνας, η επιμονή και η προσήλωσή τους στις αξίες της προστασίας της κοινωνίας και του περιβάλλοντος δεν μπορούν παρά να μας εμπνεύσουν για τους μελλοντικούς αγώνες ενάντια στην πυρηνική απειλή που ολοένα και πλησιάζει τη γειτονιά μας.
 
Το σχέδιο για τη δημιουργία του πυρηνικού σταθμού στην περιοχή του Μπέλενε χρονολογείται από το 1981 όταν η τότε κομουνιστική κυβέρνηση της Βουλγαρίας αποφάσισε να χτίσει 6 μονάδες παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στις όχθες του Δούναβη. Η πίεση κατά της εξέλιξης του προγράμματος από περιβαλλοντικές ομάδες εκείνη την εποχή ήταν ιδιαίτερα δυναμική και σε συνδυασμό με τις τότε οικονομικές δυσκολίες, αποφασίστηκε το 1992 η επ’ αόριστον διακοπή του σχεδίου.
 
Το 2002 το σχέδιο Μπέλενε αναβίωσε και έπειτα από διενέργεια διαγωνισμού τρία χρόνια μετά, η Βουλγαρία ανάθεσε στην Ρωσική εταιρεία Atomstroyexport το σχεδιασμό και την κατασκευή της μονάδας το Νοέμβρη του 2006.
 
Η εφαρμογή του έργου ξεκίνησε επίσημα το Σεπτέμβρη του 2008, οκτώ μήνες μετά την υπογραφή σχετικής συμφωνίας από τον κυβερνητικό συνασπισμό της χώρας, κατά την επίσκεψη του τότε Προέδρου της Ρωσίας Βλάντιμιρ Πούτιν στη Σόφια, αλλά η κατασκευή της μονάδας σταμάτησε ξανά στα τέλη του 2009, όταν η Γερμανική επιχείρηση ενέργειας RWE, ο βασικός επενδυτικός εταίρος στο εγχείρημα, αποχώρησε, εν μέσω έντονης αβεβαιότητας για το μέλλον της αλλά και λόγω της κινητοποίησης του γερμανικού αντιπυρηνικού κινήματος.
 
Μετά από μια συνεχή και μεθοδική δράση τοπικών ακτιβιστικών οργανώσεων, περιβαλλοντικών ΜΚΟ και διεθνών αντιπυρηνικών ομάδων στις 28 Μαρτίου 2012 η Βουλγαρική κυβέρνηση αποφάσισε την οριστική της αποχώρηση από το σχέδιο Μπέλενε, οριστική όμως προς το παρόν…
 
Τα πολιτικά «παιχνίδια» και τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, απαλλαγμένα από κάθε περιβαλλοντική ευαισθησία και με πρόσχημα την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, επιμένουν και καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού.
 
Έτσι, τον Ιούλιο του 2012 εγκρίθηκε αίτημα διεξαγωγής δημοψηφίσματος για την υλοποίηση του σχεδίου κατασκευής πυρηνικού σταθμού στο Μπέλενε, το οποίο θα πραγματοποιηθεί το καλοκαίρι του 2013, μαζί με τις εθνικές εκλογές. Το αίτημα στήριξαν με τις υπογραφές τους 773.447 πολίτες καθώς απαραίτητη προϋπόθεση για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος είναι η συγκέντρωση 500.000 υπογραφών.
 
Αρκετά μεγάλο μέρος του Βουλγαρικού πληθυσμού τάσσεται υπέρ της κατασκευής του σταθμού Μπέλενε, προσδοκώντας φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια και την ισχυροποίηση της γεωπολιτικής θέσης της χώρας, μεταβάλλοντάς την σε σημαντικό ενεργειακό παράγοντα στα Βαλκάνια.
 
Αλλά για όσους αγνοούν τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας, η λίστα με τις επιπτώσεις του προτεινόμενου πυρηνικού σταθμού στο Μπέλενε στο περιβάλλον και την κοινωνία είναι μακροσκελής: Καταρχάς, η περιοχή του Μπέλενε ανήκει σε μια σεισμικά ενεργή ζώνη με βεβαρημένο ιστορικό (1802, 1829, 1893, 1894, 1908, 1940, 1977) ενώ το 1977, στην πόλη Svishtov, μόλις 12 χλμ από το Μπέλενε, 120 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από ένα σεισμό της κλίμακας των 7 ρίχτερ.
 
Αλλά ούτε από οικονομικής άποψης το έργο είναι βιώσιμο, αφού ενώ οι πρωταρχικές συμβάσεις κοστολογούσαν το έργο στα 4 δισ. ευρώ, τελικά εκτιμάται ότι το ποσό ξεπερνά τα 10 δισ. Ευρώ, το οποίο θα επιβάρυνε τους βούλγαρους φορολογούμενους. Μάλιστα, σύμφωνα με την Βουλγαρική ΜΚΟ EA Za Zemiata, η Βουλγαρία δεν είχε καμία ανάγκη για ένα νέο πυρηνικό αντιδραστήρα , όσον αφορά την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών. Το έργο σχεδιάστηκε αποκλειστικά με σκοπό την εξαγωγή και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας προς άλλες γειτονικές χώρες.
 
Επιπλέον, τα ζητήματα ασφάλειας είναι σοβαρά καθώς, ο ρωσικής προέλευσης πυρηνικός αντιδραστήρας που προτείνεται για το Μπέλενε, δεν έχει δοκιμαστεί κατά το παρελθόν ούτε έχει μέχρι στιγμής λάβει άδεια στην Ευρώπη, αν και προπαγανδίζεται ως ασφαλής από τους «ειδικούς» επιστήμονες.
 
Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει καμιά απτή απόδειξη που να πιστοποιεί κάτι τέτοιο. Ακόμα όμως κι αν υπήρχε, πρακτικά λίγη σημασία θα είχε, δεδομένου ότι τα πυρηνικά ατυχήματα συνεχίζουν να συμβαίνουν στον κόσμο προερχόμενα από υποτιθέμενους ασφαλείς πυρηνικούς αντιδραστήρες. Επίσης, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη όσον αφορά την διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων.
 
Παράλληλα, το δημοκρατικό έλλειμμα που χαρακτηρίζει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας διαφαίνεται και σε αυτό το έργο, μέσα από την αδιαφάνεια στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τη λήψη των αποφάσεων και την επιλογή των κατασκευαστών.
 
Ανασκόπηση του αγώνα ενάντια στο πυρηνικό λόμπι
 
Η εκστρατεία εναντίον του πυρηνικού σταθμού Μπέλενε πραγματοποιήθηκε τόσο σε τοπικό επίπεδο με ομάδες πολιτών να ενημερώνουν τους συμπολίτες τους σε πόλεις και χωριά γύρω από το πυρηνικό σταθμό, όσο και σε διεθνές επίπεδο, με ανάληψη δράσης από διάφορες ΜΚΟ, όπως η Greenpeace, Bankwatch, Urgewald και άλλες, οι οποίες σχημάτισαν συνασπισμό υπό την ονομασία
 
«Όχι στο Μπέλενε» το 2004 με την συμμετοχή 17 Βουλγαρικών οργανώσεων. Η οργάνωση «Όχι στο Μπέλενε» ανέλαβε τη συστηματική ενημέρωση και πληροφόρηση όσον αφορά το επενδυτικό πλάνο του σχεδίου, τις υποψήφιες εμπλεκόμενες ξένες τράπεζες και τους πιθανούς επενδυτές.
 
Πραγματοποιήθηκαν πολλές δίκες, οι οποίες καθυστέρησαν το έργο 3 με 4 χρόνια, ενώ σε πρώτη φάση ασκήθηκε έφεση, σχετικά με την απόφαση της κυβέρνησης για την κατασκευή του σταθμού.
 
Στη συνέχεια ασκήθηκε έφεση πάνω στην απόφαση της έγκρισης για την αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η ΜΚΟ EcoSvest από την FYROM υπέβαλε καταγγελία στo Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Σόφιας, καθώς η Βουλγαρία είχε ενημερώσει μόνο την Ρουμανία για τις προθέσεις της και όχι την FYROM, γεγονός που αντίκειται στη Σύμβαση Espoo (Σύμβαση για την εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων σε Διασυνοριακά Πλαίσια). Οι δικαστικές υποθέσεις τελικά μπορεί να χάθηκαν, αλλά το θετικό ήταν ότι καθυστέρησαν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη του έργου.
 
Ένα από τα βασικά εμπόδια για την κατασκευή του σταθμού ήταν η εξεύρεση οικονομικών πόρων. Μετά από μια διεθνή εκστρατεία, επιτεύχθηκε η απόσυρση του αρχικού ενδιαφέροντος για συμμετοχή 12 δυτικών τραπεζών όπως της Deutsche Bank και της UniCredit Group.
 
Η εκστρατεία επικεντρώθηκε σε άμεσες ακτιβιστικές δράσεις μπροστά στους τραπεζικούς κλάδους σε 22 ευρωπαϊκές πόλεις και με την αποστολή μαζικών επιστολών προς τους Εκτελεστικούς Διευθυντές των τραπεζών. Παράλληλα, οι Βουλγαρικές ΜΚΟ εργάστηκαν σταθερά κατά της πυρηνικής ενέργειας καθώς όλα αυτά τα χρόνια υπήρξαν διαμαρτυρίες, εκδηλώσεις, συνέδρια, εκθέσεις, εκστρατείες ενημέρωσης, συναντήσεις με βουλευτές, δήμαρχους, διαρκή αιτήματα για γνωστοποίηση των δικαστικών υποθέσεων, κλπ ενώ δεχθήκαν και απειλές, χωρίς ωστόσο να επιτευχθεί η αγωνιστική κάμψη τους, η οποία έφερε τελικά την οριστική απόσυρση των σχεδιαζόμενου σταθμού.
 
Οι γειτονικές περιβαλλοντικές ΜΚΟ, αντιπυρηνικές ομάδες και ακτιβιστικές οργανώσεις ανασυντάσσουν τις δυνάμεις τους προς το παρόν μέχρι το καλοκαίρι του 2013 που θα διεξαχθεί το δημοψήφισμα για το έργο και θα κληθούν για μια ακόμα φορά να είναι στην πρώτη γραμμή με στόχο να αποτρέψουν την τοποθέτηση μιας ακόμα νάρκης που θα απειλεί την ανθρωπότητα και τη γειτονιά μας.