Φρενέ Σελεστέν, γεννημένος στην Προβηγκία και το πέμπτο από τα οχτώ παιδιά της οικογένειας. Οι σχολικές μέρες του ήταν πολύ δυσάρεστες γι’ αυτόν, και αυτό θα μπορούσε να έχει επηρεάσει τις μεθόδους διδασκαλίας και την επιθυμία του για μεταρρύθμιση. Το 1915 στρατολογήθηκε από το γαλλικό στρατό και τραυματίστηκε στον πνεύμονα, μια εμπειρία που τον οδήγησε να γίνει ένας αποφασιστικός πασιφιστής – ειρηνιστής.

Ads

Το 1920 έγινε δάσκαλος δημοτικού σχολείου στο χωριό του Le Bar-sur-Loup. Ήταν τότε που ο Φρενέ άρχισε να αναπτύσσει τις μεθόδους της διδασκαλίας του.

Το 1923 αγόρασε ένα τυπογραφικό πιεστήριο, αρχικά για να διευκολύνει τη διδασκαλία του, από τότε που ο τραυματισμός του πνεύμονά του κατέστησε δύσκολο γι’ αυτόν να μιλάει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με αυτό το πιεστήριο τύπωσε δωρεάν κείμενα και σχολικές εφημερίδες για τους μαθητές του.

Τα παιδιά, έτσι, μπορούσαν να συνθέσουν τις δικές τους εργασίες και μπορούσαν να συζητούν και να τις επεξεργάζονται σαν ομάδα πριν την παρουσίασή τους ως ομαδική προσπάθεια.

Ads

Είχαν επίσης την δυνατότητα να αφήνουν συχνά την τάξη για να πραγματοποιούν εκδρομές και μάλιστα, οι εφημερίδες τους ανταλλάσσονταν με εφημερίδες άλλων δημοτικών σχολείων.

Σταδιακά τα ομαδικά κείμενα αντικαταστάθηκαν από συμβατικά σχολικά βιβλία.

Ο Φρενέ, δημιούργησε, ακόμα και το συνδικαλιστικό όργανο των εκπαιδευτικών: Coopérative de l’Enseignement Laïc το 1924 από το οποίο άνθισε το γαλλικό κίνημα των εκπαιδευτικών, Κίνημα του Μοντέρνου Σχολείου, όπου βασικός στόχος ήταν να αλλάξει από το εσωτερικό τη δημόσια εκπαίδευση με τη συνεργασία των εκπαιδευτικών.

Οι μέθοδοι διδασκαλίας του ήταν σε αντίθεση με την επίσημη πολιτική του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας. Παραιτήθηκε το 1935 για να ξεκινήσει τη δική του σχολή στη Vence.

Η εξοικείωση, λοιπόν, των παιδιών με τα οπτικοακουστικά μέσα, από τη νηπιακή τους ήδη ηλικία, η γλώσσα της κινούμενης εικόνας, σύμφωνα με τον Φρενέθεωρήθηκε ο κινηματογράφος ως μέσο μάθησης, αλλά και αισθητικής καλλιέργειας, επικοινωνίας, κοινωνικοποίησης και διαπλάτυνσης των πνευματικών οριζόντων των παιδιών.

Η αναφορά σε αυτές τις διαστάσεις αποτέλεσε τον στόχο της ένταξης του κινηματογράφου στο σχολείο με σκοπό την ανάπτυξη στο έπακρο της προσωπικότητας του παιδιού. Η χρήση συγκεκριμένων ταινιών, κατάλληλων για κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης, σύμφωνα με τον ίδιο, βοηθάει τα μέγιστα τη διδασκαλία, εφόσον η ταινία είναι για τον κινηματογράφο, ότι είναι το βιβλίο για τη λογοτεχνία.

Η ταινία L’École Buissonnière (Το Σκασιαρχείο) βασίζεται στη ζωή και στις απόψεις του, σε θέματα εκπαίδευσης τα κύρια σημεία της θεωρίας του οποίου είναι: κάθε παιδί ως ξεχωριστή προσωπικότητα πρέπει να μάθει να εκφράζεται ελεύθερα και η εκπαίδευση να μην είναι αποκομμένη από την κοινωνική πραγματικότητα. Γι’ αυτό εξάλλου, εισήγαγε πρώτος τις νέες τεχνολογίες της εποχής του: τυπογραφία, ραδιόφωνο, κινηματογράφο, στο σχολείο.

Σύμφωνα, με τον Φρενέ, αυτό που καθορίζει τη ζωή των ανθρώπων, αυτό που προκαλεί και προσανατολίζει τις σκέψεις τους, αυτό που δικαιώνει την ατομική και κοινωνική τους συμπεριφορά είναι η εργασία, που είναι η βασική κινητήρια δύναμη, στοιχείο προόδου και αξιοπρέπειας, σύμβολο ειρήνης και αδελφοσύνης.

Ο πραγματικός παιδαγωγικός στόχος είναι το κάθε παιδί να αναπτύξει στο έπακρο την προσωπικότητά του στους κόλπους μιας ορθολογική κοινότητας που την εξυπηρετεί και το εξυπηρετεί. Αυτό δεν είναι παρά ένα ιδανικό, που ωστόσο δε θεωρεί μάταιο να εκθέσει.

Πολύ βασικό είναι το πλάνο εργασίας, με το οποίο το παιδί είναι ελεύθερο μέσα στο πλαίσιο ορισμένων φραγμών, που από πριν έχει υπολογίσει και αποδεχτεί. Η εργασία είναι πολύ σημαντική για το παιδί εφόσον μέσα στην οικογένεια αποκτήθηκε η συνήθεια να μην ανατίθεται εργασία στα παιδιά. 

Οι τεχνικές συμβουλές του σχολείου εργασίας μπορεί να παραπλανήσουν και να αποθαρρύνουν τους εκπαιδευτικούς αν δεν βασίζονται σε παιδαγωγικές σταθερές.

Στο σχολείο του, μια μέρα την εβδομάδα, οι τελευταίες ώρες ήταν αφιερωμένες σε μια κινηματογραφική προβολή με ταινίες που έστελνε η Συνεργατική Ταινιοθήκη. Επίσης, η CEL -Συνεταιρισμός Λαϊκής Εκπαίδευσης- είχε δημιουργήσει τρεις ψυχαγωγικές ταινίες για παιδιά, τις οποίες ενοικίαζε στα σχολεία.

Υπήρχε, επίσης, και μια κινηματογραφική μηχανή, με την οποία κινηματογραφούσαν στιγμιότυπα της σχολικής ζωής και κυρίως των εξόδων στην εξοχή. Οι ταινίες αυτές αποτελούσαν ζωντανή και ανάγλυφη έκφραση της ζωής τους. Γι αυτό και διέθεταν, όπως άλλωστε και τα κείμενά τους τεράστια υποβλητική δύναμη.

Η ταινία: το Σκασιαρχείο, έχει αποσπάσει 30 διεθνή βραβεία. Είναι ασπρόμαυρη και διαρκεί 90 λεπτά. Στην Ελλάδα η πρώτη προβολή της ταινίας έγινε μόλις τον Νοέμβριο του 2010, ενώ, πρόσφατα, υιοθετήθηκε από την κινηματογραφική επιτροπή του ΟΗΕ ως έργο τέχνης, που αποτελεί έναν ύμνο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Το σενάριο βασίζεται στη ζωή, στις απόψεις και σε θέματα της εκπαίδευσής του. Συγκεκριμένα, καταγράφεται ο πρώτος χρόνος της εκπαιδευτικής πορείας του Φρενέ, το 1920, στην πόλη Bar-sur-Loup, όπου εφάρμοσε για πρώτη φορά τις παιδαγωγικές του αντιλήψεις. Τα κύρια σημεία της θεωρίας του, όπως αναφέραμε, είναι ότι κάθε παιδί είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα που πρέπει να μάθει να εκφράζεται ελεύθερα, καθώς και ότι η εκπαίδευση δεν είναι αποκομμένη από την κοινωνική πραγματικότητα. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι να βοηθήσει τα παιδιά να βρουν μόνα τους τον δρόμο της γνώσης.

Ένας προοδευτικός δάσκαλος πηγαίνει να εργαστεί σε μια μικρή πόλη. Συναντά πολλά εμπόδια στο έργο του, στο τέλος, ωστόσο, δικαιώνεται εφόσον οι μαθητές του έχουν μάθει πολλά πράγματα, έχουν εργαστεί πολύ και ανταποκρίνονται με επιτυχία στα κρατικά διαγωνίσματα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο δάσκαλος έκανε το σχολείο δημιουργικό, σχολείο που αξιοποιεί το δυναμικό του, σχολείο που αναδεικνύει τα ταλέντα των μαθητών, σχολείο που πραγματώνει τις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας και γενικά τα Δικαιώματα του ανθρώπου. Σχολείο μοντέρνο, σχολείο εργαστήρι, σχολείο για το λαό.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο «χειρότερος» μαθητής της τάξης, ο οποίος στο τέλος αποδεικνύεται συγκινητικά ώριμο και σκεπτόμενο άτομο. Όταν ο μαθητής επισημαίνει στους εξεταστές του ότι «Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι και είναι ίσοι» δεν επικαλείται μόνο τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά και τους μεγάλους διαφωτιστές της Γαλλίας, Βολταίρο, Ρουσσώ, Μοντεσκέ κλπ.

Παράλληλα, πλαγίως, αλλά και συγκεκαλυμμένα λέει στους δασκάλους, πως είναι όχι άδικοι αλλά, κυρίως, αγράμματοι, εχθροί της πατρίδας τους, που τη στερούν από τη δραστηριότητα των παιδιών της. Το ότι ο μαθητής δεν ήξερε όλες τις απαντήσεις στις εξετάσεις, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό γιατί έτσι υπεραμύνεται των δικαιωμάτων και εκείνων που δεν είναι μορφωμένοι αλλά έχουν το δικαίωμα να αναπτύξουν τις ικανότητες και τις δεξιότητες τους.

Επίσης, τονίζεται ότι εκείνοι που δεν έχουν τίποτα, εύκολα παρασύρονται έξω από το κοινωνικό περιβάλλον στο περιθώριο, ενώ, κάλλιστα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. 

Ο νεαρός αντιήρωας, βρώμικος και κακοφτιαγμένος στην αρχή, μεταμορφώνεται σε κύριο με τρόπους και σθένος στο τέλος που βάζει στη θέση τους όλους αυτούς που ήρθαν να διασκεδάσουν εις βάρος τους. 

Επιπλέον, τίθεται, η διαφορά στην εξωτερική εμφάνιση του εξεταζόμενου μαθητή είναι δείγμα της εσωτερικής του αλλαγής.

Φυσικά, υπάρχει πάντα ο άλλος πόλος που στηρίζεται στην αντίδραση. Η ηγεσία της μικρής πόλης, οι κοινωνικά ανώτεροι, ενδιαφέρονται μόνο για το προσωπικό τους κέρδος, το συμφέρον, και εγκληματικά, όχι μόνο αδιαφορούν, αλλά παρεμποδίζουν τους άλλους να προοδεύσουν, οχυρωμένοι πίσω από τη δήθεν ανικανότητά τους.

Ο παλιός δάσκαλος είναι το ένα παράδειγμα, ο οποίος προσηλωμένος στο γράμμα του νόμου, δεν παραδέχεται τίποτα που μπορεί να τον βγάλει από την αδράνειά του με την παραδεδομένη μέθοδο διδασκαλίας του. Το άλλο παράδειγμα είναι ο παλαιοπώλης, ο οποίος εκμεταλλευόμενος την ανέχεια και την άγνοια των χωριανών, στην ουσία τους κλέβει. Και επιπλέον μισεί και τους άντρες και τις γυναίκες και ιδιαιτέρως τα παιδιά, αυτός που δεν έχει οικογένεια παρά μόνο χρήματα. Κατά την άποψή του τα αγόρια θα γίνουν τεμπέληδες. Με αυτή, αλλά και άλλες λέξεις, έχει καταργήσει τη ζωή, την πατρίδα και την οικογένεια, πράγματα ιερά στο όνομα των οποίων έχει χυθεί ποτάμι το αίμα.

Οι άλλοι, επειδή ενοχλούνται κυρίως, και, επειδή αρνούνται καθετί νέο, αντιδρούν.

Κι όμως τα παιδιά αυτά, οι τεμπέληδες, έχουν και ταλέντα και ευαισθησίες. Και φυσικά το πιο αντιδραστικό είναι αυτό που, παρά την ημιμάθεια του, θα περάσει στις εξετάσεις γιατί θα υπενθυμίσει στους γηραιούς και προκατειλημμένους εξεταστές, αλλά και στους εχθρικούς προκρίτους της μικρής κοινωνίας ότι η μεγάλη Γαλλική Επανάσταση έγινε για τα Δικαιώματα όλων των ανθρώπων που γεννιούνται ίσοι και είναι ίσοι.

Και δεν είναι δυνατόν όλοι να ξέρουν τα πάντα στον ίδιο βαθμό, ούτε είναι αυτό αναγκαίο για να ζήσει μια κοινωνία. Αλλά, σημασία έχει και η πιο μικρή λεπτομέρεια που βάζει σε κίνηση το ανθρώπινο μυαλό, από τη συνταγή πώς μαγειρεύονται τα σαλιγκάρια, μέχρι το πώς τυπώνεται μια εφημερίδα, πώς γράφεται ένα άρθρο.

Τελικός λόγος; Οι Χριστιανικές αξίες, εκείνης της εποχής. Οι αρχές της Γαλλικής Επανάστασης: Ελευθερία: Τα παιδιά ελεύθερα από την απειλή του βαθμού και της τιμωρίας θα δουλέψουν πάνω σε ό,τι τα ευχαριστεί. Αδελφοσύνη: Τα παιδιά θα συνεργαστούν με ομόνοια. Ισότητα: Η πρώτη πράξη του δασκάλου είναι η κατάργηση της έδρας. Και οι τρεις αυτές αρχές καταπατιούνται από τους εξέχοντες του τόπου.

Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών προέχει, εφόσον δεν είναι προετοιμασμένοι για τις νέες τεχνολογίες και καινοτομίες.

Σήμερα, οι αρχές της παιδαγωγικής Φρενέ είναι παρούσες στην εκπαίδευση. Ειδικότερα, η έμφαση που έδωσε στον γραπτό λόγο και στην επικοινωνία των μαθητών συναντήθηκε ομαλά με την ανάπτυξη των υπολογιστών και των δικτύων, που προσφέρουν νέες δυνατότητες στην παραγωγή επικοινωνιακού λόγου.

 Στο σχολείο διδάσκουμε λογοτεχνία, μουσική και θέατρο και πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο να διδάσκεται και ο κινηματογράφος. Κάτι τέτοιο είναι απολύτως ζωτικής σημασίας, διότι οι εικόνες διαδραματίζουν μείζονα ρόλο στην κοινωνία μας και είναι πολύ σημαντικό να μαθαίνουν οι νέοι να τις εντοπίζουν και να τις αποκωδικοποιούν,υποστήριξε ο σκηνοθέτης και πρόεδρος του Κινηματογραφικού Αρχείου του Παρισιού.

Ας ακολουθήσουμε,λοιπόν, το παράδειγμα των σχολείων της Γαλλίας όπου από τη νέα σχολική χρονιά θα έχουν πρόσβαση σε μια λίστα από 200 αριστουργήματα του διεθνούς κινηματογράφου, τα οποία θα προβάλλονται υποχρεωτικά στο πλαίσιο μαθημάτων όπως η ιστορία και η λογοτεχνία.

Πληροφορίες, άλλωστε, για τον Φρενέ Σελεστέν, μπορείτε να βρείτε και στην Ελληνική Βικιπαίδεια.

tovivlio.net