«Αν θέλετε τα παιδιά σας να είναι ευφυή να τους διαβάζετε παραμύθια» λέγεται ότι είπε ο Αϊνστάιν. «Αν θέλετε να είναι πολύ έξυπνα, να τους διαβάζετε περισσότερα παραμύθια». Φυσικά η ευφυΐα είναι ένας όρος που επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες.  Αλλά αυτή που δόθηκε για τον Άλμπερτ Αϊνστάιν δείχνει να ταιριάζει περισσότερο στην ένατη από τις πολλαπλές νοημοσύνες που περιγράφει  ο ψυχολόγος Χάουαρντ Γκάρντνερ. Την υπαρξιακή νοημοσύνη.

Τα παραμύθια, αυτά των αδερφών Γκριμ και του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν που θυμόμαστε από τα παιδικά μας χρόνια, χωρίς τη λογοκρισία που υπέστησαν ή τις αμερικανικές «ζαχαρένιες διασκευές» επιβεβαιώνουν αυτά που τα παιδιά ενστικτωδώς γνωρίζουν ότι είναι αληθινά αλλά σταδιακά μαθαίνουν να ξεχνούν και κατόπιν να φοβούνται: ότι το φοβερό και το καταπληκτικό πηγάζουν από την ίδια πηγή κι ότι αυτό που δίνει στη ζωή την ομορφιά και τη μαγεία της δεν είναι η απουσία του φόβου αλλά ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την πρόκληση.

Αυτός ο τρόπος σκέψης ήταν στο επίκεντρο της άποψης του μεγάλου Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν για την ψυχολογία των παραμυθιών. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα στην «διασκευή» του Χάνσελ και Γκρέτελ ο Νέιλ Γκάιμαν υποστήριξε ότι «αν προστατεύεστε από τα σκοτεινά πράγματα, τότε δεν έχετε καμία προστασία, γνώση ή κατανόηση των πραγμάτων αυτών όταν συμβούν».

Η μεγάλη ποιήτρια και νομπελίστρια – πολωνικής καταγωγής – Βισλάβα Συμπόρσκα (2 Ιουλίου 1923, 1 Φεβρουαρίου 2012) έχει κάνει μια θαυμάσια ανάλυση για το «αναπτυξιακό δώρο» του φόβου στη νορβηγική λογοτεχνία. Αναφέρεται επίσης στις σκέψεις της για το ποια βιβλία τροφοδοτούν τον ανθρώπινο πνεύμα και πως η προοπτική της κοσμικής μοναξιάς μπορεί να διευρύνει την ανθρωπιά μας.

Σε ένα κείμενο με τίτλο: «Η σημασία του να φοβάσαι», μια ανάλυση της πρώτης έκδοσης των παραμυθιών του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν που αποτέλεσαν επανάσταση στην τέχνη της αφήγησης, η Βισλάβα Συμπόρσκα γράφει:

«Στα παιδιά αρέσει να τρομάζουν από τα παραμύθια. Έχουν μια έμφυτη ανάγκη να βιώσουν έντονα συναισθήματα. Ο Άντερσεν τρόμαζε τα παιδιά αλλά είμαι βέβαιη ότι κανέναν από αυτά δεν του κρατούσε κακία, ούτε καν όταν μεγάλωναν. Τα θαυμάσια παραμύθια του αφθονούν αναμφίβολα σε υπερφυσικά όντα, για μην αναφέρω τα ζώα που μιλούν και τους φλύαρους κουβάδες. Δεν είναι όλοι σε αυτή την αδελφότητα ακίνδυνοι και καλοπροαίρετοι. Ο χαρακτήρας που εμφανίζεται τις περισσότερες φορές είναι ο θάνατος, ένα αδιάλλακτο άτομο που κλέβει απρόσμενα την ίδια την καρδιά της ευτυχίας και παίρνει μακριά τους καλύτερους και πιο αγαπημένους.

» Ο Άντερσεν έπαιρνε στα σοβαρά τα παιδιά. Μιλάει στα παιδιά όχι μόνο για τις χαρούμενες περιπέτειες της ζωής αλλά και για τα δεινά της, τη μιζέρια της και τις συχνά άδικες ήττες. Τα παραμύθια του που κατοικούνται με φανταστικά πλάσματα είναι πιο ρεαλιστικά από τους τόνους των σημερινών αφηγημάτων για παιδιά που πάσχουν από την αληθοφάνεια και αποφεύγουν τα θαύματα σαν την πανούκλα. Ο Άντερσεν είχε το θάρρος να γράψει ιστορίες με δυσάρεστο τέλος. Δεν είχε την άποψη ότι πρέπει να είσαι καλός γιατί αυτό πληρώνει (όπως οι σημερινές ηθικές ιστορίες, παρότι τα πράγματα δεν γίνονται πάντα έτσι στην πραγματική ζωή) αλλά επειδή το κακό προέρχεται από την πνευματική και συναισθηματική μικρότητα και είναι αυτό το είδος της φτώχειας που πρέπει να αποφεύγεται».

brainpickings.org