Ο σπουδαίος μεταφραστής στα αγγλικά του συνόλου του έργου του (2009), συγγραφέας και κριτικός, έρχεται στην Αθήνα για να μιλήσει για την ποίηση του Αλεξανδρινού. Κυρίως για τη διαχρονικότητα και τον πολύμορφο χαρακτήρα της.

Ads

Φοιτητής κλασικών σπουδών στο Πρίνστον ήταν ο Ντάνιελ Μέντελσον όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα, αρχές της δεκαετίας του ’90, παίρνοντας μέρος σε αρχαιοελληνικές ανασκαφές με την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών της Αθήνας. Τον πραγματικό θησαυρό, όμως, ανακάλυψε σε κάποιο βιβλιοπωλείο: μια συλλογή με ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη.

Αρκετά χρόνια μετά, το 2009, καθηγητής πλέον στο Πρίνστον και στο Bard College, ο Μέντελσον παραδίδει σε δύο τόμους μεταφρασμένο στα αγγλικά το σύνολο του έργου του Καβάφη: «Αναγνωρισμένα, Κρυμμένα, Αποκηρυγμένα και Ατελή» (εκδ. Knopf). Ενα σπουδαίο, πολυσήμαντο έργο που απέσπασε εγκωμιαστικές κριτικές από τον αμερικανικό Τύπο αλλά και από κορυφαίους διανοητές. Ηρθε σαράντα χρόνια μετά τη μεταφραστική προσέγγιση του Εντμουντ Κίλι (τα «Ατελή» μεταφράστηκαν για πρώτη φορά στα αγγλικά) να κάνει προσιτή στο σύγχρονο αγγλόφωνο κοινό την ποίηση του Αλεξανδρινού και να αναδείξει τη διαχρονικότητά της.

Ο νεότερος μεταφραστής του Καβάφη, μελετητής του Ευριπίδη, συγγραφέας της συλλογής δοκιμίων «Περιμένοντας τους βαρβάρους: Από τους κλασικούς στην ποπ κουλτούρα» και κριτικός σε πολλά έντυπα («Νew Yorker», «New York Review of Books» κ.ά.) αναμένεται στην Αθήνα στις 21 Ιανουαρίου, καλεσμένος της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Στη σειρά «Λέξεις και Σκέψεις» θα συζητήσει με τον Δημήτρη Παπανικολάου, λέκτορα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, για το καβαφικό έργο, με στόχο να αναδειχτεί ο πολυδύναμος, πολύμορφος χαρακτήρας του και να εκτιμηθεί εκ νέου η σημασία του.

Ασφαλώς όχι τυχαία ο 53χρονος Αμερικανός μελετητής πριν από λίγους μήνες δημοσίευσε ένα άρθρο όπου συσχετίζει το ποίημα «Περιμένοντας τους βαρβάρους» και την παρακμή των αυτοκρατοριών με τη δημοσιονομική κρίση στις ΗΠΑ. Σημειώνει η Κατερίνα Σχινά στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Ο αναγνώστης»: «Ο Μέντελσον γράφει χαρακτηριστικά στο “New Yorker”: “Μας αρέσει να σκεφτόμαστε ότι η μεγάλη ποίηση έχει διαρκή σημασία, ότι είναι διαιώνια. Ομως αυτοί οι στίχοι, γραμμένοι στα ελληνικά το 1898 και πρωτοδημοσιευμένοι στην Αλεξάνδρεια το 1904, φαίνονται ιδιαίτερα προφητικοί σήμερα. Το οξυδερκές, ευφυές και ψυχρό αυτό ποίημα, με τη βιτριολική του σύλληψη της πολιτισμικής νωθρότητας και της πολιτικής στασιμότητας, είναι πολύ χαρακτηριστικό του Καβάφη που αυτοχαρακτηριζόταν ως «ποιητής-ιστορικός». Καταβυθιζόμενος στην ελληνική Ιστορία, από την πτώση της Τροίας ώς την πτώση του Βυζαντίου, ο Αλεξανδρινός έπαψε να τρέφει και τις ελάχιστες έστω ψευδαισθήσεις για τις δυνατότητες πολιτικής προόδου και ταυτόχρονα έγινε ο ποιητής που μπορεί να διαβάζεται μέχρι σήμερα σαν να έγραψε μόλις χθες”».

Η πολιτισμική και ιστορική μνήμη, η ελληνικότητα, ο ερωτισμός και η έννοια της ταυτότητας, βασικοί άξονες της καβαφικής ποίησης, θα αποτελέσουν και τους άξονες της συζήτησης των δύο πανεπιστημιακών στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης. Ο Μέντελσον επιχείρησε στη μετάφρασή του να αναδείξει τον ρυθμό, το μέτρο, την ομοιοκαταληξία, τη μουσικότητα της καβαφικής γλώσσας, αλλά και τις εικόνες που αυτή προκαλεί. Γοητεύτηκε από το φιλοσοφικό, αλλά και το σαρκαστικό πνεύμα του Αλεξανδρινού, από το συναίσθημα και τον ανθρωπισμό του. Αρνείται δε να διακρίνει την ποίησή του σε ιστορική και ομοφυλόφιλη, πιστεύοντας ότι ο Καβάφης μιλάει για το παρελθόν: το ιστορικό και της επιθυμίας.

«Ο Καβάφης, όπως φαίνεται από το οξύ ενδιαφέρον του για την Ιστορία, και λόγω της Αλεξάνδρειας -ζει μοναχικά σε μια πολύ παλιά πόλη- ενδιαφέρεται για το παρελθόν», έχει πει χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ» (Ελένη Καλογερά). «Εκφράζει το βαθύ συναίσθημα που οι πολιτισμοί κι οι αυτοκρατορίες κορυφώνονται και πέφτουν. Κι ενώ τα “χει δει όλα, φαίνεται να παραμένει πολύ συνδεδεμένος με το γεγονός ότι είναι Ελληνας. Ετσι βλέπουμε τη μία πλευρά του Καβάφη, την ελληνικότητά του, ένα “συνεχές”. Και τον ελληνικό πολιτισμό, που κάνει αυτή τη σύνδεση».

Ο Ντάνιελ Μέντελσον είναι συγγραφέας επτά βιβλίων. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το ιστορικό-βιογραφικό, βραβευμένο με το αμερικανικό National Book Critics Circle Award και το γαλλικό Medicis «Χαμένοι. Αναζητώντας έξι από τα έξι εκατομμύρια» (εκδ. Πόλις), όπου ασχολείται με τις εβραϊκές του ρίζες.

* Ιnfo: Kύκλος Κ.Π. Καβάφης «Ο Daniel Mendelsohn συζητά με τον Δημήτρη Παπανικολάου», 21/1, 19.00, Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών Ιδρύματος Ωνάση.

Εφημερίδα των Συντακτών