«Οι βλάκες είναι οι δυνάστες της ανθρωπότητος» – Ευάγγελος Λεμπέσης

Ads

Το  κείμενο «Η τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω» του Έλληνα διανοητή, κοινωνιολόγου, δημοσιογράφου, συγγραφέα και ποιητή Ευάγγελου Λεμπέση, γραμμένο μέσα στην κατοχή, έρχεται στις μέρες μας να υψώσει ισχυρή ασπίδα στη χυδαιότητα, την αναξιοκρατία και τα κοινωνικά συστήματα που ποδοπατούν την ανθρώπινη ζωή.

H βλακεία, ως αντίθετο της ευφυΐας, χαρακτηρίζει ιδιαίτερα ορισμένους τύπους και ομάδες ανθρώπων που βλέπουν την εξουσία σαν πηγή εξυπηρέτησης ιδιοτελών συμφερόντων και πελατειακών διασυνδέσεων. Έτσι οι «βλάκες», εν αντιθέσει προς τους ευφυείς, επιδιώκουν, συνήθως με ανέντιμα, αθέμιτα ή και παράνομα μέσα, να εξυπηρετήσουν ιδιοτελή συμφέροντα εις βάρος του κοινού αγαθού. Το πρόβλημα τους όμως είναι ότι δεν διαθέτουν την διανοητική ικανότητα να διακρίνουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των ενεργειών τους στην κοινωνία και στον ίδιο τους τον εαυτό. Ο κύριος στόχος του έργου, η οποία διατρέχεται από ένα πολύ ιδιάζον χιούμορ, είναι να αναδείξει ουσιώδεις διαστάσεις και όψεις της παθογένειας της νεοελληνικής κοινωνίας, οι οποίες φαίνεται να είναι διαχρονικές και οπωσδήποτε σύγχρονες.

Ο Σταμάτης Κραουνάκης είναι ένας άνθρωπος που αγαπά την τέχνη γενικώς. Μια πληθωρική προσωπικότητα που ζει και κινείται μέσα στην κοινωνία. Ο χαρακτηρισμός «ιδιαίτερο ταλέντο» νομίζω ότι δεν επαρκεί, καθώς έχει ένα θείο χάρισμα να δημιουργεί “έργα” που αγγίζουν τις ευαίσθητες χορδές της ψυχής. Ένας δημόσιος καλλιτέχνης, ένας άνθρωπος που αγαπά την τέχνη, το θέατρο και που με τον τρόπο του ανακατεύεται με τα κοινά, λέει την άποψή του, παίρνει θέση.

Ads

Με αφορμή την παράσταση που ανεβάζει στο Θέατρο Ιλίσια Βολονάκης «Η τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω» μίλησε για το έργο, την πολιτική και τη ζωή του στο Tvxs.

Πρεμιέρα: 29 Νοεμβρίου
Για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων μέχρι 28 Δεκεμβρίου 
Τετάρτη: 20.00
Πέμπτη : 21.15
Διάρκεια Παράστασης: 70 λεπτά
Θέατρο Ιλίσια Βολονάκης: Παπαδιαμαντοπούλου 4, Αθήνα

image

Σκηνοθετείτε το εμβληματικό κείμενο του ευφυούς Ευάγγελου Λεμπέση, «Η τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω». Ένα προφητικό – έργο που πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα των Ελλήνων νομικών το 1941- αλλά και επίκαιρο με όλα όσα έγραψε περί «βλακοκρατίας». Τι σας γοήτευσε στο κείμενο για να το ανεβάστε σε παράσταση;

Η απόφαση ήταν ακαριαία και πάρθηκε μέσα σε ένα απόγευμα. Ένιωθα ότι αυτό το κείμενο μας περίμενε. Το βιβλίο το έχω στο γραφείο μου μαζί με διάφορα άλλα μικρά κείμενα που χρησιμοποιώ σαν βοηθήματα στην καθημερινότητα μου. Γνωρίζοντας ότι το θέατρο έψαχνε παράσταση για Τετάρτη – Πέμπτη, μου ήρθε η ιδέα στο μυαλό και αμέσως επικοινώνησα μαζί τους και με τον Χάρη για να το διαβάσουν. Σε λιγότερο από μισή ώρα μου τηλεφώνησαν όλοι ενθουσιασμένοι και αποφασίσαμε να το ανεβάσουμε. Αυτό που με γοήτευσε ήταν κυρίως η δύναμη που είχε το κείμενο και πόσο επίκαιρο παραμένει. Θεωρώ ότι το κείμενο είναι πολύ συντονισμένο με τη στιγμή της εποχής μας. Όταν ανακοινώσαμε την παράσταση συνειδητοποίησα ότι το κείμενο το γνωρίζουν πολλοί Έλληνες κι αυτό με χαροποίησε ιδιαίτερα, καθώς κατάλαβα ότι έχει να πει πολλά.

«Η βλακεία είναι ανίκητη κι αυτό μας οδήγησε σ’ αυτό το διδακτορικό μας», έχετε δηλώσει σχετικά με την παράσταση. Δε μιλάμε για τους εκ γενετής βλάκες αλλά τους πλούσιους αποβλακωμένους των επονομαζομένων ελίτ;

Είναι ένας τύπος διδακτορικού και για μένα και για τον Χάρη. Δεν αφορά τις παθογένειες αλλά τους ανθρώπους που δεν κατάφεραν να βοηθήσουν τους εαυτούς τους να είναι ευφυείς. Ο συγγραφέας σαν δικηγόρος του διαβόλου υπερασπίζεται τους βλάκες, ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει τους μηχανισμούς τους και σε δεύτερο επίπεδο αποκαλύπτει ότι αυτή η συνομοσπονδία βλακών ανά τους αιώνες είναι ο αιώνιος κοινωνικός δυνάστης. Και αναλύοντας το κείμενο καταλάβαμε πόσο εύκολο είναι να κατρακυλήσει κάποιος σε μια κατάσταση που δεν του ζορίζει το μυαλό. Όλη η ανθρωπότητα διοικείται από τέτοιους τύπους, οι οποίοι έχουν φτάσει στα ανώτατα αξιώματα.

image

Πως προέκυψε η συνεργασία με τον Χάρη Φλεούρα που πρωταγωνιστεί στην παράσταση;

Ο Χάρης μου έκανε αμέσως κλικ για την συγκεκριμένη ιστορία, γιατί έχει μία φυσική ευκολία στην κωμωδία. Και στο συγκεκριμένο κείμενο χεριαζόταν ο ηθοποιός που θα υποδυθεί το ρόλο, να έχει εύκολα χρηστικά κωμικά όπλα. Βέβαια τον Χάρη τον ήξερα από παλιά γιατί έχουμε συνεργαστεί στο παρελθόν και ξέρουμε καλά ο ένας τον άλλον και τον τρόπο που δουλεύουμε. Μαζί προσπαθήσαμε να δούμε την ιστορία του ελληνικού κράτους μέσα από έναν ήρωα, σε μια ιστορία που χωρίζεται σε 11 κεφάλαια. Είναι πολύ ωραία συνεργασία γιατί ο Χάρης έχει πολλές αρετές. Τα εκφραστικά του μέσα, η φωνή του, η ευκινησία του και οι δυνατότητες του στο χορό, βοηθούν το ρόλο του.

Πρόκειται για κωμωδία που έχει υπόβαθρο την ανθρώπινη δουλεία. Τελικά ποιοι είναι οι βλάκες της κοινωνίας μας και πως μπορούμε να γλιτώσουμε από αυτούς;

Όλοι μας! Κυρίως οι άνθρωποι που εύκολα κυνηγάνε το φόβο, το φθόνο και το μίσος. Και αυτοί που βασίζονται κυρίως στο ένστικτο και στη ζωική μας φύση. Η μία τάση είναι ο πιθηκάνθρωπος κι άλλη τάση είναι ο σκεπτόμενος άνθρωπος. Το κείμενο αναλύει γλαφυρά πως αυτοί συσπειρώνονται, αλληλοστηρίζονται και πως εμποδίζουν έναν ευφυή να πάρει θέση στην κοινωνία ή ακόμα πως διακόπτουν την πορεία των αληθινά ικανών. Πάντα θα υπάρχουν οι βλάκες που θα πολεμάνε τους ικανούς. Στην ανάλυση του έργου πάντως βρήκαμε πολλά παραδείγματα από τη πολιτική και κοινωνική μας καθημερινότητα. Όλη η ανθρωπότητα διοικείται από τέτοιους τύπους, οι οποίοι έχουν φτάσει στα ανώτατα αξιώματα.

image

Η λόγια καθαρεύουσα που χρησιμοποιεί σαν γλώσσα της εποχής του σας δυσκόλεψε να προσεγγίσετε το κείμενο; Τι άλλες δυσκολίες αντιμετωπίσατε στην παράσταση;

Δυσκολίες πολλές δεν αντιμετωπίσαμε. Η καθαρεύουσα δεν μας δυσκόλεψε γιατί είναι μια πολύ γοητευτική γλώσσα. Το δυσκολότερο όλων ήταν πως η γλώσσα θα γίνει ένα γοητευτικό εργαλείο επικοινωνίας. Κι η αλήθεια είναι ότι κάποιες φορές παρεμβήκαμε στα σημεία που είχαν θέματα επεξήγησης ενός νοήματος, είτε δια της επαναλήψεως, είτε κινησιολογικά.

Πότε αποφασίσατε ότι θέλετε να ασχοληθείτε με την τέχνη; Υπήρξε κάποιος άνθρωπος που σας παρακίνησε;

Νομίζω ότι όλα ξεκίνησαν πριν από τη γέννηση μου. Ήρθα μάλλον με αυτή την αποστολή κι από την ώρα που το κατάλαβα αφοσιώθηκα εκεί. Δεν με παρακίνησε κάποιος, όμως είχα την τύχη να είμαι σε ένα σπίτι με πολύ ανοιχτούς και ανεκτικούς γονείς στην αρχή και στη συνέχεια βοηθητικούς για να πάω εκεί που με οδηγούσε η καρδιά μου.

Ποιες είναι οι μουσικές σας επιρροές;

Ένα ραδιόφωνο έπαιζε σπίτι πάντα. Όλη μέρα και όλα τα είδη μουσικής. Οι μετέπειτα επιλογές μου όμως έχουν σημασία και με διαμόρφωσαν. Έμαθα να παίρνω ότι μου ταίριαζε από σημαντικούς συνθέτες εκείνης της εποχής.

Έχετε αναφέρει σε παλιότερη συνέντευξη ότι ο Μάνος Χατζιδάκης ήταν ένας από τους ανθρώπους που σε στήριξαν στα πρώτα σου βήματα. Μιλήστε μας γι΄αυτό. 

Είμαι μεγάλος θαυμαστής της ύλης του. Ο Μάνος Χτζιδάκης έτυχε να είναι ο πρώτος άνθρωπος που κάλεσα και ήρθε στην πρώτη μου συναυλία. Και οι συμβουλές που μου έδωσε εκείνη την περίοδο που ήμουνα νέος με ακολουθήσανε. Αυτό που μπορώ να πω για τον Χατζιδάκη, είναι ότι πήρα πολλά από αυτόν. Εκτός από τη μουσική του με γοήτευε πολύ και η προσωπικότητα του, η κοινωνική του συμπεριφορά και η στάση του απέναντι στα γεγονότα και τη ζωή.

Σημαντική στιγμή στην καριέρα σας υπήρξε η συνάντηση και συνεργασία σας με τη στιχουργό Λίνα Νικολακοπούλου. Πως ξεκίνησε αυτό το απίστευτο δίδυμο;

Αυτό που είχα με τη Λίνα δεν το θεωρώ συνεργασία αλλά συνύπαρξη, γιατί μαζί διαμορφώσαμε μια κοινή περιουσία. Η γνωριμία μας ήταν απλή. Βρεθήκαμε και ήταν σχεδόν μοιραίο να έχουμε βρεθεί. Γνωριστήκαμε στη σχολή, αναγνωρίσαμε ο ένας τον άλλον και πορευτήκαμε μαζί. Η σύμπλευση μας ήταν εντελώς πνευματική, με ένα αντικείμενο που είναι η γοητεία του τραγουδιού, δηλαδή η καθημερινότητα.

Αντιλαμβάνομαι ότι κάθε συνεργασία είχε κάτι ξεχωριστό να σας δώσει. Υπάρχει όμως κάποια άλλη συνάντηση που σας επηρέασε περισσότερο;

Σίγουρα ένα μεγάλο κεφάλαιο είναι η Σπείρα και η συνεργασία μου με τους σκηνοθέτες. Όσο περνάει ο καιρός καταλαβαίνεις τις δυνάμεις σου και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Για μένα κάθε δουλειά είναι είναι ένα ωραίο ταξίδι. Μπαίνω μέσα και παίρνω όσα περισσότερα μπορώ. Στην ουσία αυτό που επιδιώκουμε να κάνουμε είναι να μεταφράσουμε αισθήματα για να τα πάρει ο κόσμος. Δεν ξέρω ποτέ θα έρθει η στιγμή που κάτι θα με ξεπεράσει, αλλά ξέρω πολύ καλά ότι πάντα υπάρχει κόπος για να δημιουργηθεί ένα έργο και να πει κάτι στον κόσμο.

Υπάρχει κάποιο τραγούδι που να σας εκφράζει περισσότερο αυτή την περίοδο;

Η «Λάμπα θυέλλης» είναι ένα τραγούδι που ερμηνεύω ιδιαίτερα δυνατά στη«Σφίγγα» αυτή την περίοδο. «Μ’ αρέσουνε τα χρώματα που δίνουν δικαιώματα για λύπη, για χαρά για φαντασία», έτσι ξεκινάνε οι στίχοι του τραγουδιού και είναι ένα μικρό συστατικό του αισθήματος μου να συνεχίζω μετά από τόσα χρόνια. Αντικατοπτρίζει κατά κάποιον τρόπο την ανάγκη μου να παράγω και να γράφω. Τους τελευταίους μήνες έχω γράψει πολλή μουσική, δεν έχει τελειωμό η ανάγκη μου για έκφραση.

Σαράντα χρόνια καριέρας είναι πολλά. Κουραστήκατε ποτέ; Φοβηθήκατε μην επαναληφθείτε ή μην αποτύχετε;

Πολύ. Κι υπήρξαν κι αποτυχίες. Αλλά καμιά φορά οι αποτυχίες σου δείχνουν καλύτερα τον δρόμο της επιτυχίας. Μαθαίνεις πολλά μέσα από αυτές. Επίσης, οι αποτυχίες δεν συμβαίνουν πάντα επειδή κάτι δεν έγινε σωστά. Κάποιες φορές συμβαίνουν επειδή γίνεται κάτι πριν την ώρα του. Κι αυτό μου έχει συμβεί για παράδειγμα σε μια πολύ καλή παράσταση που είχαμε κάνει το 1998 με τον Σούλη.

17 χρόνια Σπείρα! Πως έμεινε ζωντανή τόσα χρόνια;

Με τη Σπείρα είναι πολύ μακρύς ο δρόμος. Ήταν κάτι που ξεκίνησε αυθόρμητα. Μία ανάγκη των παιδιών να με εμπιστευτούνε και μία δική μου ανάγκη να ακονίσω τις δυνάμεις μου με ανθρώπους που δεν είχαν υποχρεώσεις καριέρας. Το πιο σημαντικό για μένα είναι ότι από τη Σπείρα βγήκανε αρκετοί καλλιτέχνες που σήμερα είναι χρήσιμοι, τόσο στο τραγούδι όσο και στο θέατρο.

image

Την εμπιστεύεστε τη νέα γενιά μουσικών και ηθοποιών;

Φυσικά γιατί υπάρχουν πολλά ταλαντούχα παιδιά. Εγώ πάντα μπαίνω στο ταξίδι και αυτός είναι ο στόχος μου. Μου δίνει μεγάλη χαρά να ξέρω ότι έχω έναν άνθρωπο που μπορώ να του δώσω κάτι, να καταλάβω ποιες είναι οι δυνάμεις του και τον φέρω στην επιφάνεια. Είναι μια αρετή μου, η οποία φυσικά δεν προϋπήρχε αλλά ήρθε με τον καιρό. Η πείρα μου κυρίως δίπλα στον Βουτσινά μου έμαθε πολλά πράγματα σχετικά με την διαχείριση των ανθρώπων. Ωστόσο, δεν μπορώ να συνεργαστώ με όλους, πρέπει να έχω μια σχέση με τον άλλον. Δεν μπορώ να είμαι επαγγελματίας σκηνοθέτης γιατί πάντα θέλω να συνεργάζομαι. Κι όταν έχω έναν σκηνοθέτη είμαι υποδειγματικά υπάκουος, ακόμα κι αν δεν συμφωνώ.

Συνθέτης, στιχουργός, περφόρμερ επί σκηνής, με διαπιστευτήρια στο θέατρο. Τελικά, άλλη η αγάπη, άλλη η ερωμένη σας; Επιλέγετε κάτι από όλα;

Μία είναι η αγάπη και η ερωμένη μου, η τέχνη. Αυτό που πραγματικά μ΄ αρέσει πολύ είναι η στιγμή που μένω με τα ξωτικά μου και ανοίγω το ipad μου με το πιανάκι μου και μπορεί να γεννηθεί κάτι που να είναι χρήσιμο. Κάτι που θα σε ταξιδέψει, θα σε κάνει να κλάψεις, να γελάσεις, να σε συντροφεύσει, να σε κάνει να ερωτευτείς.

image

Έχετε έρθει ποτέ σε αδιέξοδο που να σας κάνει να πείτε ότι «τα παρατάω», απογοητευτήκατε από κάτι που πήγε στραβά;

Δεν έχω σκεφτεί ποτέ να παρατήσω. Σίγουρα θα πω ότι την πάτησα, αλλά ποτέ δεν σκέφτηκα να σταματήσω. Η τέχνη για μένα είναι μια κινητήρια δύναμη, μια ανάγκη και δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι άλλο στη ζωή μου.

Η κρίση σας βοήθησε δημιουργικά;

Μέσα από την κρίση κατάφερα να πάω σε πολύ μεγάλα πανεπιστήμια για να πω κάτι στην κοινωνία. Μελέτησα Αριστοφάνη για τη διαφθορά, Βάρναλη για την καταπίεση των ανθρώπων, ενάμιση χρόνο ήμουν με τον Ντάριο Φο και ασχολήθηκα πολύ και με τον Λόρκα. Μέσα από αυτά κι άλλα πολλά έμαθα να ακούω την κοινωνία.

image

Αυτή την περίοδο «τρέχουν» ταυτόχρονα και «Τα παιδιά της Σφίγγας» μια παράσταση που δίνει φως στην χαμένη ταυτότητα της ομαδικής διασκέδασης. Πόσο εύκολο είναι να συνδυαστούν όλα αυτά;

Στη Σφίγγα δεν έγραψα αλλά συνθέσαμε μαζί με τα παιδιά μια πολύ ωραία ιστορία, που έδειξε ήδη ότι έχει δύναμη. Έκανα πέντε τραγούδια για την παράσταση του Λαζόπουλου και της Φιλιππίδου, ένα τραγούδι για την παράσταση του Κιμούλη το «Μαυροπούλι», έφτιαξα εφτά τραγούδια για τη Στέλλα του Καμπανέλη που κάνει ο Αρβανιτάκης, εννέα τραγούδια για την παράσταση που θα ανεβάσουμε τον Ιανουάριο και δύο ώρες ακουστική μουσική για καταστήματα, δηλαδή shopping music. Αν το θέλεις όλα συνδυάζονται.

Τελικά ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας; Χρειάζεται περισσότερο ταλέντο ή σκληρή δουλειά για να πετύχει κάποιος;

Και το ταλέντο χρειάζεται και η σκληρή δουλειά. Αλλά αυτό που θα κάνει τη διαφορά εκεί έξω είναι να κάνεις κάτι που δε θα μοιάζει με όλα τα άλλα. Εμένα αυτό που νοιάζει όταν βλέπω νέα παιδιά είναι να δω κάτι διαφορετικό που δεν θα το έχω ξαναδεί και δεν θα το έχω ξανακούσει. Όλα τα άλλα θα έρθουν με τη σκληρή δουλειά. Η δουλεία μας θέλει συνεχή θυσία και προσπάθεια.

image

Η τέχνη γίνεται πάντα για την τέχνη;

Έχει ανοίξει η βεντάλια. Την περασμένη χρονιά είδα τρεις παραστάσεις που μου έδωσαν ένα πολύ αισιόδοξο μήνυμα. Οι καλλιτέχνες έχουν αρχίσει να λένε ωραία τις ιστορίες τους κι όχι λόγω της κρίσης. Επειδή θέλουν να πουν τη δική του αλήθεια.

Σχέδια για το μέλλον;

Επόμενη στάση θα είναι η Αντιγόνη με τον Αιμίλιο Χειλάκη και την Αθηνά Μαξίμου και θα ετοιμάσω και κάτι με τον Κιμούλη. Είχαμε προτείνει να κάνουμε τους Βατράχους αλλά η πρόταση μας απορρίφθηκε από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών. Φυσικά αυτό δεν μας πτόησε. Βέβαια όταν ανέλαβε την πρώτη φορά, αποφασίσαμε οι άνθρωποι του αριστερού χώρου να τον στηρίξουμε και δουλέψαμε όλοι σχεδόν άμισθοι. Στην πορεία όμως καταλάβαμε ότι έχουμε να κάνουμε με έναν άνθρωπο που πάει σε καρέκλα εξουσίας. 

Πως χαρακτηρίζετε την πολιτική κατάσταση σήμερα και τι βλέπετε για την κοινωνία;

Είναι αυτό ακριβώς που λέω και στα τραγούδια μου. «Αυτό το παλιοσύστημα που μας πάει στο διάολο». Νομίζω ότι αποχωρεί το παλιό αλλά το καινούριο δεν έχει ακόμα γεννηθεί και πάντα την ώρα που γίνεται αυτή η σύγκρουση οι ανθρώπινες ζωές μπαίνουν σε κίνδυνο. Για μένα τα κέντρα εξουσίας δεν είναι οι κυβερνήσεις. Τα κέντρα εξουσίας είναι αόρατα. Εκεί το μόνο που έχω να ρωτήσω ταπεινά και ειλικρινά είναι «πιστεύουν αυτοί οι άνθρωποι ότι είναι αθάνατοι; Τι θέλουν να κατακτήσουν από αυτόν τον πλανήτη;» Είναι λάθος να προσπαθήσεις να επιμερίσεις τις λάθος τακτικές που ακολουθούνε οι πολιτικοί για τη μικρή ελληνική μας κοινωνία. Το πρόβλημα είναι πιο γενικό.