Κρυμμένο βαθιά στο νοτιοανατολικό μέρος της Εύβοιας, πάνω το αιγαίο πέλαγος και στις πλαγιές της οροσειράς της Όχης, βρίσκεται το μικρό χωριό της Αντιάς. Στην Αντιά δεν υπάρχουν ξενοδοχεία και εστιατόρια, είναι ένα μέρος τόσο απομονωμένο που δεν εμφανίζεται ούτε στους χάρτες της Google.

Στη διαδρομή σας από την Κάρυστο θα περάσετε μέσα από ένα μυθικό τοπίο με γιγαντιαίους κυκλικούς ογκόλιθους, που είναι σήμερα γνωστά ως δρακόσπιτα και ίσως ακούσετε μία περίεργη μελωδία σαν αυτή των σειρήνων να αντηχεί στα βουνά, όπως αναφέρει δημοσίευμα του BBC.

Η σφυριχτή γλώσσα της Αντιάς, γνωστή και ως σφυριά, είναι η γλώσσα που ομιλείται από τους κατοίκους του ορεινού χωριού της Εύβοιας. Εκτός από την Αντιά, διάλογοι μέσω σφυριγμάτων έχουν καταγραφεί και στα χωριά Σιμικούκι και Ευαγγελισμός. Πρέπει να σημειωθεί ο σαφής διαχωρισμός μεταξύ σφυριγμάτων στα ελληνικά και τα αρβανίτικα. Κάθε σφύριγμα αντιστοιχεί σε ένα γράμμα της αλφαβήτου και η σύνθεσή τους οδηγεί στη δημιουργία των σφυριχτών λέξεων, αφού σήμερα έχουν απομείνει μόνο έξι άνθρωποι στον πλανήτη που μπορούν ακόμα να «μιλήσουν» αυτή τη γλώσσα. Τις δύο τελευταίες χιλιετίες οι μοναδικοί άνθρωποι που μπόρεσαν να ακούσουν και να κατανοήσουν τα μυστικά νοήματα της σφυριάς είναι οι βοσκοί και οι αγρότες του χωριού, που την έχουν μάθει από τους γονείς τους.

Όπως αναφέρει ο αρθρογράφος του δημοσιεύματος, όταν έφτασε στο χωριό τον υποδέχτηκε ο 45χρονος Γιάννης Αποστόλου ο οποίος του έδειξε στην πράξη τη σφυριά για το καλωσόρισμα στον τόπο. Η 76χρονη κυρία Κούλα δεν άργησε να πάρει μέρος στη συζήτηση.

Κανένας δε γνωρίζει πότε ακριβώς ξεκίνησε η χρήση αυτή της περίεργης γλώσσας, που βοηθούσε τους ντόπιους να επικοινωνούν μεταξύ τους. Κάποιοι κάτοικοι υποθέτουν ότι προέρχονταν από Πέρσες στρατιώτες που κατέφυγαν στα βουνά πριν από περίπου 2.500 χρόνια. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η γλώσσα αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων, ως μυστικός τρόπος προειδοποίησης ενάντια στον κίνδυνο από τα αντίπαλα χωριά και τους εισβολείς πειρατές. Υπάρχει μάλιστα η πεποίθηση ότι ήθελαν να στείλουν στην αρχαία Αθήνα “σφυριχτές” από την Αντιά ως παρατηρητές για να προειδοποιήσουν μια επικείμενη επίθεση στην αυτοκρατορία.

Τα μέσα ενημέρωσης ανακάλυψαν τη γλώσσα το Μάρτιο του 1969 όταν σωστικά συνεργεία προσπαθούσαν να εντοπίσουν τη σορό ενός πιλότου, το αεροπλάνο του οποίου προσέκρουσε στην περιοχή του όρους Όχη. Η σωστική ομάδα τότε άκουσε για πρώτη φορά  τα σφυρίγματα των βοσκών πάνω στους λόφους και ενθουσιάστηκε.

Όπως αναφέρει η Δήμητρα Χένγκεν, μια Ελληνίδα γλωσσολόγος που συνόδευσε το δημοσιογράφο στην Αντιά, η σφυριά είναι στην πραγματικότητα μια εκδοχή της ομιλούμενης ελληνικής, στην οποία τα γράμματα και οι συλλαβές αντιστοιχούν σε ξεχωριστούς τόνους. Η ουσιαστική διαφορά που εντοπίζεται με την ελληνική γλώσσα είναι πως τα μηνύματα με σφυρίγματα μπορούν να ακουστούν ως τέσσερα χιλιόμετρα μακριά, δηλαδή δέκα φορές πιο μακριά από μια κραυγή.

Σήμερα υπάρχουν στον κόσμο άλλες 70 σφυριχτές γλώσσες. Ωστόσο, πιστεύεται ότι η σφυριά είναι η παλαιότερη και η πιο δομημένη από όλες αυτές, όπως επίσης και αυτή που απειλείται περισσότερο με εξαφάνιση. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Unesco Atlas of the World’s Languages in Danger, καμία άλλη γλώσσα δεν έχει λιγότερους ζωντανούς ομιλητές από ό, τι η σφυριά.

“Από τη φύση της, μια σφυριχτή γλώσσα είναι πολύ πιο πιθανό να εξαφανιστεί σε σχέση με μια προφορική, διότι είναι πολύ πιο δύσκολο να αναπαραχθεί. Αν δεν αλλάξει κάτι δραστικό, προβλέπω ότι η σφυριά θα εξαφανιστεί στο εγγύς μέλλον”, δήλωσε ο Hengen.

Ενώ πολλοί από τους ηλικιωμένους σφύριχτες εδώ πέθαναν ή έχασαν τα δόντια τους, οι νεότεροι μετακόμισαν στην Αθήνα. Και σήμερα, μερικοί από τους τελευταίους σφυρίχτρες της Αντιάς, δεν ζουν πλέον στο χωριό. “Όταν ήμουν μικρός έπρεπε να μάθω τη σφυριά για να επιβιώσω”, λέει ο 69χρονος Παναγιώτης Τζαναβάρης προσθέτοντας πως αν χαθεί η γλώσσα θα χαθεί και η πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Το 2010 ο ίδιος δημιούργησε τον Πολιτιστικό Οργανισμό της Αντιάς στο μονοθέσιο σχολείο του χωριού προκειμένου οι παλαιότεροι να παραδίδουν μαθήματα στους νεότερους για την τοπική διάλεκτο.

Τρία περίπου χρόνια πριν ο Τζαναβάρης καλωσόρισε μια ομάδα γλωσσολόγων από τα πανεπιστήμια των Yale και Harvard ώστε να καταγράψουν τα «σφυρίγματα» για τις επόμενες γενιές. Πέρσι στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη Νέα Υόρκη παρουσιάστηκε ειδικό ντοκιμαντέρ για τη σφυριά.

Φώτο: https://sfyria.com/