Διαστάσεις πολιτικού θρίλερ λαμβάνει η εξαφάνιση και πιθανολογούμενη δολοφονία του αντιφρονούντα Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι, ενώ ταυτόχρονα διαταράσσει τις ήδη εύθραυστες ισορροπίες της διεθνούς γεωπολιτικής και ανακατεύει δυτικά συμφέροντα και σφαίρες επιρροής στη Μέση Ανατολή.

Ο Κασόγκι, ο οποίος συνεργαζόταν με την αμερικανική εφημερίδα Washington Post, δεν έχει δώσει σημεία ζωής από τις 2 Οκτωβρίου, όταν είχε πάει στο σαουδαραβικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη  για να παραλάβει ένα έγγραφο ενόψει του γάμου του και σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει η Άγκυρα δεν βγήκε ποτέ από το κτίριο.

Η Σαουδική Αραβία από την πλευρά της αρνείται μέχρι στιγμής την εμπλοκή της ενώ απειλεί πλέον ότι θα προβεί σε αντίποινα, όπως η εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου πάνω από τα 100 δολάρια, στην περίπτωση που της επιβληθούν οικονομικές κυρώσεις από άλλες χώρες με αφορμή την υπόθεση, όπως μετέδωσε το πρακτορείο SPA επικαλούμενο μια επίσημη πηγή. Το βασίλειο θα απαντήσει σε τυχόν κυρώσεις λαμβάνοντας ακόμη μεγαλύτερα μέτρα, είπε η πηγή αυτή, προσθέτοντας: «Η σαουδαραβική οικονομία έχει ζωτικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία».

Την ίδια ώρα, το Χρηματιστήριο του Ριάντ κατέγραψε πτώση άνω του 6%, χάνοντας όλα τα κέρδη του από τις αρχές του έτους. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι οι επενδυτές αντέδρασαν με πανικό στις δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ο οποίος αφού αρχικά απείλησε να «τιμωρήσει αυστηρά» τη Σαουδική Αραβία εφόσον αποδειχθεί ότι ευθύνεται για την εξαφάνιση του δημοσιογράφου, διαβεβαίωσε ότι δεν είναι πρόθυμος να διακόψει τις συμβάσεις πώλησης όπλων στο Ριάντ, για να μην χαθούν θέσεις εργασίας στην αμερικανική οικονομία και κατόπιν σε ανάρτησή του στο Twitter δήλωσε ότι μίλησε τηλεφωνικά με τον Σαουδάραβα πρίγκιπα Σαλμάν, ο οποίος αρνήθηκε την όποια γνώση για το τι συνέβη στον Κασόγκι. 

Σε μία ένδειξη του πόσο σοβαρή θεωρείται η υπόθεση, ο Τραμπ έστειλε τον υπουργό Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, στο Ριάντ, εν μέσω τεταμένων σχέσεων με τον σημαντικό σύμμαχό του Σαλμάν, λέγοντας αυτήν τη φορά πως «κακοποιοί δολοφόνοι» μπορεί να είναι υπεύθυνοι για την εξαφάνιση ή τη δολοφονία του Κασόγκι. Στη συνέχεια ο Πομπέο αναμένεται να μεταβεί στην Τουρκία, για να μεταφέρει πληροφορίες για την υπόθεση στην Άγκυρα, όπως δήλωσε και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

Παράλληλα, Τούρκοι ερευνητές της εγκληματολογικής υπηρεσίας εισήλθαν τη Δευτέρα στο σαουδαραβικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, το τελευταίο μέρος όπου θεάθηκε ο Κασόγκι προτού εξαφανιστεί, και ερεύνησαν το κτίριο για περισσότερες από εννέα ώρες, εν είδει τηλεοπτικού σόου. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Ερντογάν, μεταξύ άλλων, στα ευρήματα της ομάδας της τουρκικής αστυνομίας περιλαμβάνονται φρεσκοβαμμένες επιφάνειες.

Ο Τσαβούσογλου δήλωσε πως η Τουρκία «δεν έχει λάβει ακόμη μια ομολογία» από τη Σαουδική Αραβία για την εξαφάνιση του Κασόγκι, αλλά πρόσθεσε πως αναμένει ότι ο Πομπέο θα φέρει νέες πληροφορίες από το Ριάντ όταν φθάσει στην Τουρκία. Εν τω μεταξύ αίσθηση προκάλεσε η ανακοίνωση της τουρκικής αστυνομίας ότι έχει στην κατοχή της ηχητικά και οπτικά ντοκουμέντα, που αποδεικνύει ότι ο δημοσιογράφος που αγνοείται δολοφονήθηκε στο προξενείο της Κωνσταντινούπολης.

Σύμφωνα με τα ντοκουμέντα τα οποία επικαλούνται δημοσιεύματα της «Washington Post» και των «New York Times», ο Κασόγκι φέρεται να «ανακρίθηκε, βασανίστηκε, δολοφονήθηκε και στη συνέχεια η σορός του διαμελίστηκε και μεταφέρθηκε μέσα σε βαλίτσες έξω από το κτίριο».

Η νέα δυναμική μιας παλιάς συμμαχίας και η συμφωνία των όπλων

Εκτός των άλλων, η αντίδραση του Αμερικανού προέδρου στην εξαφάνιση και το θάνατο του Σαουδάραβα δημοσιογράφου στην Κωνσταντινούπολη αποκαλύπτει σημαντικές λεπτομέρειες σχετικά με την φθίνουσα επιρροή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Η αμερικανική επιρροή στη Μέση Ανατολή – ειδικά στη Σαουδική Αραβία – είχε ήδη μειωθεί πριν από την εκλογή του Τραμπ.

Μετά την αποτυχία της κυβέρνησης Μπους να μετατρέψει το Ιράκ μετά την εισβολή σε ένα μοντέλο προαμερικανικής δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή, η κυβέρνηση Ομπάμα προσπάθησε να αποφύγει το «στρατιωτικό βάλτο» της Μέσης Ανατολής. Αντ ‘αυτού, προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τη διπλωματία για να διαπραγματευτεί με το Ιράν το πυρηνικό του πρόγραμμα. Ωστόσο, ζητώντας από τους Σαουδάραβες να μοιραστούν τη γειτονιά τους με τους Ιρανούς αντιπάλους τους, είδαν τους Σαουδάραβες να ζητούν την αραβική συναίνεση για την ιρανική εξουσία.

Η πρόσφατη άνοδος του πρίγκιπα διάδοχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν έκανε τη Σαουδική Αραβία από μια χώρα που προτιμούσε να εργάζεται στο παρασκήνιο στις διεθνείς υποθέσεις, σε ένα κράτος που ενίσχυσε τη δραστηριότητά του και τη δύναμή του.

Οι Σαουδάραβες είδαν την εκλογή του Τραμπ ως ευκαιρία να ωθήσουν τις ΗΠΑ σε μια πιο σκληρή γραμμή απέναντι στο Ιράν. Ήθελαν οι ΗΠΑ να αναστρέψουν την πυρηνική συμφωνία και να κάνουν περισσότερα για να εμποδίσουν τους «πελάτες» του Ιράν στη Συρία, την Υεμένη, το Ιράκ και το Μπαχρέιν, ενώ οι ίδιοι θα οπλίζονται με νέα, πιο σύγχρονα οπλικά συστήματα.

Έτσι, δεν είναι καθόλου τυχαίο, που το πρώτο επίσημο ταξίδι του Ντόναλντ Τραμπ ως Αμερικανού προέδρου έγινε  στη Σαουδική Αραβία, όπου υπέγραψε με τον βασιλιά της Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ, συμφωνία ύψους 110 δισ. δολαρίων για πώληση όπλων.

Το επίσημο πρακτορείο της Σαουδικής Αραβίας SPA έκανε λόγο για 34 συνολικά συμφωνίες σε διάφορους τομείς όπως η άμυνα, το πετρέλαιο και οι αερομεταφορές, χωρίς να δώσει την συνολική τους αξία. Έκτοτε, ο πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ανέπτυξε ισχυρή σχέση με τον γαμπρό του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, ο οποίος χρησιμεύει ως συνδετικός κρίκος επικοινωνίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας.

Έτσι έρχεται φυσιολογική η δήλωση του Τραμπ, με αφορμή το θρίλερ του Κασόγκι: «Δεν θα εμποδίσω τα τεράστια ποσά που εισρέουν στη χώρα μας με κυρώσεις, οι Σαουδάραβες δαπανούν 110 δισεκατομμύρια δολάρια για τον στρατιωτικό εξοπλισμό, γεγονός που δημιουργεί θέσεις εργασίας για τις ΗΠΑ».

Δεδομένου λοιπόν ότι οι προηγούμενοι ακρογωνιαίοι λίθοι της εξωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α. που περιελάμβαναν την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας σε συνδυασμό με την αναζήτηση στρατηγικής ισορροπίας δυνάμεων ευνοϊκών για τα αμερικανικά συμφέροντα δώσανε τη θέση τους σε μια εξωτερική πολιτική του Τραμπ που στοχεύει μόνο στα χρήματα, τις συναλλαγές και τις θέσεις εργασίας, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να «τιμωρήσουν» ή να «επιπλήξουν» το Ριάντ, αφού κάτι τέτοιο θα έβλαπτε τις ΗΠΑ περισσότερο από τη Σαουδική Αραβία. Οι Σαουδάραβες εξάλλου μπορούν να στραφούν στην αγορά όπλων από τη Ρωσία ή την Κίνα.

Ο πρόεδρος Τραμπ συμμαχεί πλήρως με τη Σαουδική Αραβία, βασιζόμενος στην προσωπική του διπλωματία και με επίκεντρο τις θέσεις εργασίας και το κέρδος αντί για ευρύτερα αμερικανικά συμφέροντα ή ιδανικά. Εάν οι Σαουδάραβες μπορέσουν να κρατήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες έξω από την υπόθεση Κασόγκι, τότε ο Τραμπ άνοιξε την πόρτα για περαιτέρω περιορισμούς της επιρροής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, σύμφωνα με τους αναλυτές.

Το μήνυμα προς τον Ερντογάν και η ειρωνεία της σταυροφορίας της Τουρκίας

Οπως αναφέρθηκε οι τουρκικές αρχές διέρρευσαν στην Washington Post, ότι έχουν στην κατοχή τους βίντεο και ηχητικά ντοκουμέντα από την ανάκριση, τον βασανισμό και τη δολοφονία του Κασόγκι εντός του Προξενείου της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη. Εάν αυτή η πληροφορία αποδειχθεί αληθινή, τότε το Ριάντ θα είναι εντελώς εκτεθειμένο, όπως και οι ιθύνοντες στην Άγκυρα, αφού παρότι δεν μπορούν να ανακοινώσουν επισήμως το περιεχόμενο αυτών των εικόνων και των ηχογραφήσεων, αποδεικνύουν ότι οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών κρυφακούνε και βιντεοσκοπούν παρανόμως, το εσωτερικό του κτιρίου ενός ξένου Προξενείου.

Παράλληλα, το ερώτημα που τέθηκε από πολλούς είναι γιατί η Σαουδική Αραβία να επιλέξει την Κωνσταντινούπολη για να εξοντώσει έναν ανεπιθύμητο δημοσιογράφο; Η απάντηση δίνει και μια σημαντική λεπτομέρεια της υπόθεσης. Ο Φαρούκ Λόγκογλου, πρώην διπλωμάτης και πρώην βουλευτής της τουρκικής αντιπολίτευσης, σχολίασε ότι υπάρχουν πολλά κίνητρα και κυρίως ένα μήνυμα προς τον Τούρκο Πρόεδρο. Δεδομένου ότι ο Ερντογάν στηρίζει και στέλνει στρατεύματα στο Κατάρ εναντίον του Ριάντ, στηρίζει την Μουσουλμανική Αδελφότητα, που θεωρείται δημόσιος κίνδυνος στο Ριάντ, εναντιώνεται στον Τραμπ, που είναι σημαντικός σύμμαχος του Βασιλείου και προσεγγίζει όλο και περισσότερο το Ιράν, που είναι επίσης σημαντικός εχθρός του Βασιλείου, το Ριάντ θέλει να κάνει σαφές ότι κάθε αντίπαλος μπορεί να εξοντωθεί ανά πάσα ώρα και στιγμή, ενώ ταυτόχρονα ωφελείται από κάθε κρίση της τουρκικής κυβέρνησης και κυρίως από την οικονομική κρίση στην οποία βρίσκεται πλέον η Τουρκία.

Από την άλλη η Άγκυρα έχει βρεθεί σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση καθώς και οι δικές της υπηρεσίες πληροφοριών έχουν ήδη απαγάγει περισσότερους από 80 ανθρώπους σε 18 χώρες, που υποτίθεται ότι ήταν σημαντικά στελέχη ή μέλη του κινήματος Γκιουλέν, ο οποίος κατηγορείται από τον Ερντογάν ως ο ενορχηστρωτής του αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου. Επίσης η τουρκική κυβέρνηση όχι απλώς δεν φημίζεται για την καλή συμπεριφορά της προς τους δημοσιογράφους, αλλά έχει συντρίψει την ελευθερία του Τύπου ενώ τουλάχιστον 140 είναι στην φυλακή, και περισσότερα από 70 ΜΜΕ έχουν απαγορευθεί.

Ποιος ήταν ο Κασόγκι

Διευθυντής εφημερίδας, και λίγο-πολύ φιλικός προς το Παλάτι, πριν την ανάληψη της εξουσίας από τον διάδοχο Πρίγκηπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, ο Κασόγκι, γνωστός για την ειλικρίνειά του, δεν αντιπολιτεύθηκε σκληρά το νέο καθεστώς, αλλά είχε ασκήσει ήπια κριτική στις νέες στρατηγικές – ιδίως στον πόλεμο στην Υεμένη και στην καταστολή της αντιπολίτευσης.

Ο Τζ. Κασόγκι, 59 ετών, αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί στις ΗΠΑ το 2017, όπου ξεκίνησε να αρθρογραφεί στην έγκυρη Washington Post. Καθώς ήθελε να παντρευτεί την Τουρκάλα αρραβωνιαστικιά του, χρειαζόταν κάποια έγγραφα για γραφειοκρατικές ανάγκες. Με αυτό τον σκοπό, μπήκε στις 2 Οκτώβρη στο Προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη, από όπου όμως δεν ξανά βγήκε.