Προβλέψιμες και προδιαγεγραμμένες χαρακτηρίζει ο Δημήτρης Χριστόπουλος τις συλλήψεις των ηγετών του φιλοκουρδικού κόμματος της Τουρκίας (HDP). Ο πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (FIDH), που βρέθηκε το τελευταίο διάστημα στην χώρα, συνάντησε μεταξύ άλλων τον πρόεδρο του HDP, Σελαχαντίν Ντεμιρτάς και άλλα ηγετικά στελέχη του κόμματος (κεντρική φωτό). Στις συνομιλίες που είχαν του μετέφεραν το φόβο τους όχι μόνο για ενδεχόμενες συλλήψεις αλλά ακόμη και για δολοφονίες. Κι όλα αυτά πριν από το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου, μετά το οποίο ο Ερντογάν ραγδαίως οδηγείται από τον αυταρχισμό στον ολοκληρωτισμό. 

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος μιλώντας στο tvxs.gr, μεταφέρει το κλίμα που επικρατεί στη γείτονα Τουρκία εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα. Μεταξύ άλλων τη χαρακτηρίζει μια τοξική χώρα, «έναν οδυνηρά ιδανικό συνδυασμό πολιτειακού ολοκληρωτισμού και θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Κάτι σαν Ρωσία και Ιράν σε ένα…». Τέλος ασκεί σφοδρή κριτική στη στάση της ΕΕ και της Δύσης απέναντι στην Τουρκία λέγοντας ότι «εξαγοράζονται για μια χούφτα πρόσφυγες» υποκύπτοντας στις απειλές του Ερντογάν. 

H ημέρα ξημέρωσε με τις συλλήψεις των ηγετών και βουλευτών του φιλοκουρδικού κόμματος στην Τουρκία. Ένα πρώτο σχόλιό σας;  

Ήταν απολύτως προβλέψιμο ότι αυτή η μέρα θα ξημέρωνε. Ούτως ή άλλως ήταν προετοιμασμένο αφού δεν πάει κάμποσος  καιρός που η ασυλία τους είχε αρθεί από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Οπότε καμία έκπληξη. Τα αυτονόητα λοιπόν: Αλληλεγγύη  στους αντιφρονούντες πολιτικούς κρατουμένους. Κατακραυγή στην Τουρκία. Ντροπή στην Ευρώπη. Ντροπή στην Ευρώπη για την ένοχη σιωπή της. Διότι κακά τα ψέματα, έχει κάμποσο καιρό που η Τουρκία πλέον δεν είναι συνομιλητής για ζητήματα δικαιωμάτων.

Ο μόνος πιθανός συνομιλητής για την Τουρκία είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, άλλοι διεθνείς οργανισμοί και πιθανότατα οι ΗΠΑ, οι οποίοι δυνητικά μπορούν να ασκήσουν κάποια αποτελεσματική πίεση σε μια χώρα που ολισθαίνει προς τη δικτατορία. Αλλά δυστυχώς βλέπουμε ότι και η Δύση ευτελώς εξαγοράζεται σήμερα για μια χούφτα πρόσφυγες που η Τουρκία τάχα απειλεί πως θα στείλει στην ΕΕ αν τυχόν δεν υλοποιηθεί αυτή η θλιβερή Συμφωνία. Πάντα η χώρα αυτή είχε τρόπους να εξαγοράζει την σιωπή των άλλων όταν παραβίαζε τα δικαιώματα των ανθρώπων της, αλλά πλέον το κακό έχει παραγίνει. 

Έχετε επισκεφτεί την Τουρκία κι έχετε γνωρίσει τον ηγέτη του φιλοκουρδικού κόμματος Σελαχαντίν Ντεμιρτάς. Ποια εντύπωση σας άφησε αυτή η επίσκεψη και αυτή η γνωριμία.  

Ναι, είχα επισήμως επισκεφτεί την Τουρκία επί κεφαλής Αντιπροσωπείας της FIDH σε μια αποστολή αλληλεγγύης στην Τουρκική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και τεκμηρίωσης για το τι γίνεται στις κουρδικές περιοχές. Με την ηγεσία του HDP συναντηθήκαμε στην Άγκυρα και στο Ντιγιαρμπακίρ. Στην Άγκυρα η συνάντηση έχει οργανωθεί μέσα στο Κοινοβούλιο. Εκεί, χωρίς να μας έχουν προειδοποιήσει, μας περίμεναν δεκάδες κάμερες σε μια συνέντευξη τύπου ουσιαστικά του ίδιου του Ντεμιρτάς όπου βρεθήκαμε διακοσμητικοί, προσκεκλημένοι αλληλέγγυοι. Αυτό ήταν δυσάρεστο για την Ομοσπονδία καθώς παραβίαζε εξώφθαλμα την αρχή της κομματικής αμεροληψίας που καταστατικά την διέπει. Όταν έφυγαν οι δημοσιογράφοι, αναγκάστηκα λοιπόν να εκφράσω τη δυσαρέσκειά μου στην ηγεσία του HDP γι’ αυτήν τη μεταχείριση.

Η απάντηση ήταν «έχετε δίκιο, άλλα πρέπει να καταλάβετε ότι εδώ ζούμε σε μια χώρα που ανά πάσα στιγμή μπορούν να μας συλλάβουν γι’ αυτά που πιστεύουμε ή να μας δολοφονήσουν». Αντέτεινα πως το αντιλαμβανόμουν, ωστόσο, μια τέτοια μεταχείριση δεν επέτρεπε και σε μας να κάνουμε αποτελεσματικά τη δουλειά μας διότι μείωνε την αξιοπιστία μας. Η αίσθησή μου ήταν πως απ’ όλα τα στελέχη του κόμματος εκεί, περισσότερο απ’ όλους με κατάλαβε ο ίδιος ο Ντερμιτάς. Έκτοτε πάντως, για μένα τα πράγματα ήταν σχεδόν προδιαγεγραμμένα. 

Ο Ντεμιρτάς έχει χαρακτηριστεί μια χαρισματική πολιτική προσωπικότητα που θα μπορούσε να αμφισβητήσει τον Ερντογάν. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη; Πιστεύετε ότι αυτός είναι ο λόγος της δίωξης του;  

Όντως διακρίνεται από την παλιά φρουρά των Κούρδων αγωνιστών. Εμφανίστηκε μάλλον τυχαία στο πολιτικό προσκήνιο τα τελευταία χρόνια και ίσως αυτή να είναι η αιτία ότι έφερε κάτι νέο. Αυτό που κατάφερε στις προηγούμενες εκλογές είναι να δώσει μια πιο διευρυμένη πολιτική ατζέντα στο κόμμα  του,  προσελκύοντας στο πολιτικό του ακροατήριο και μη Κούρδους  πολίτες που ασφυκτιούν στο αυταρχικό πλαίσιο της τουρκικής δημόσιας  ζωής. Υπό την έννοια αυτή, ναι είναι μια πολιτική προσωπικότητα που δυνητικά αμφισβητεί το καθεστώς. Ωστόσο, ο Ερντογάν με την εκστρατεία τρόμου που εξαπέλυσε ανάμεσα στις δύο προηγούμενες εκλογές κατάφερε να περιορίσει την εκλογική δύναμη του HDP (χωρίς να το αφανίσει βέβαια) με αποτέλεσμα η απειλή για την οποία κάνατε λόγο να απομακρύνεται.

Το σίγουρο είναι πως όσο το HDP μένει αγκιστρωμένο στην κουρδική ατζέντα τόσο δεν μπορεί να γίνει κόμμα εξουσίας στην Τουρκία. Η στρατηγική του Ερντογάν είναι να το ωθεί εκεί ώστε να αποτρέπει τη διείσδυσή του σε φιλελεύθερους, αριστερούς  κοσμικούς Τούρκους που τρέμουν για το μέλλον της χώρας τους.  Θα σας πω όμως ότι πλέον στην Τουρκία δεν χρειάζεται να είναι κανείς «χαρισματικός» για να συλληφθεί. Αν οι δεκάδες χιλιάδες που συλλαμβάνονται και χάνουν τις δουλειές τους ήταν «χαρισματικοί», η Τουρκία θα ήταν άλλο από αυτό που είναι…

Όντως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου ο Ερντογάν έχει προχωρήσει σε μαζικές εκκαθαρίσεις σε όλο το φάσμα του δημόσιου τομέα, σε συλλήψεις δημοσιογράφων αντιπολιτευόμενων μέσων και τώρα σε συλλήψεις πολιτικών. Από τον αυταρχισμό φαίνεται πώς περνάμε στον ολοκληρωτισμό. Πώς βλέπετε το μέλλον της χώρας;

Ορθώς το λέτε: από τον αυταρχισμό περνάμε στον ολοκληρωτισμό. Όπως κάθε σώφρων άνθρωπος είμαι λοιπόν πολύ ανήσυχος. Η μετάλλαξη του τουρκικού πολιτεύματος απελευθερώνει νοσηρές δυνάμεις σε όλα τα πεδία της δημόσιας ζωής. Έτσι πχ. εξηγείται και η πρόσφατη κλιμάκωση δηλώσεων που αφορούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και λοιπά. Παραδοσιακά το ΑΚP (το κόμμα του Ερντογάν δηλαδή) ήταν πάντα πιο προσεκτικό από τους κεμαλιστές σε σχέση με τα δικά μας αλλά φαίνεται πλέον ότι και στα ελληνοτουρκικά έχει απασφαλίσει. Δεν είμαι λοιπόν αισιόδοξος και δε βλέπω σήμερα κάποια ρωγμή που θα μπορούσε να δώσει ελπίδα. Η αίσθησή μου είναι ότι, όπως έχουν τα πράγματα στην Τουρκία, δύσκολα μπορεί να υπάρχει συντεταγμένη θεσμικά διέξοξος από την ένταση.

Η Τουρκία είναι πλέον μια τοξική χώρα. Και προς το Νότο (σας θυμίζω ότι ο τουρκικός στρατός επιχειρεί στο Ιράκ) και προς τη Δύση, όπου – στο όνομα αυτής της Συμφωνίας με την ΕΕ για τους πρόσφυγες – εξαγοράζει σχεδόν τζάμπα σιωπή, δηλαδή συνενοχή στην κατάργηση του κράτους δικαίου. Τέλος, ο νέος άξονας λυκοφιλίας που εσχάτως επιχειρείται να δημιουργηθεί με την Ρωσία είναι ακόμη πιο ανησυχητικός καθώς οι δύο πιο ισχυρές όμορες προς την ΕΕ χώρες πάσχουν από την ίδια μέθη του ολοκληρωτισμού. Και στις δύο ως και τα like στο facebook ποινικοποιούνται… Μιλάμε για κόλαφο.

Ως πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας;  

Η Δύση δεν υπήρξε ποτέ ειλικρινής απέναντι στην Τουρκία και αυτό δυσχεραίνει τα πράγματα καθώς εντείνει την εσωστρέφεια. Η ΕΕ υπόσχεται πχ. κατάργηση της βίζας ενώ και οι δύο ξέρουν ότι δεν θα το κάνουν. Έτσι λοιπόν έχουμε μπει σε ένα φαύλο κύκλο. Αυτό που χρειάζεται είναι μια συντονισμένη στρατηγική που θα θέσει τη χώρα αντιμέτωπη με τη διακοπή των προ-ενταξιακών διαπραγματεύσεων (που προϋποθέτει και την εγκατάλειψη αυτής της Συμφωνίας για τους πρόσφυγες με την ΕΕ) καθώς και το ενδεχόμενο αποπομπής της από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Την Ελλάδα το 1969 την είχαν διώξει, και καλά είχαν κάνει, καθώς αυτό εδραίωσε το κύρος του οργανισμού και απομόνωσε τη χούντα.

Ταυτόχρονα όμως χρειάζεται και επαφή με αντιπολιτευόμενες δυνάμεις (ακόμη και εντός του AKP) που δεν παρακολουθούν αυτόν τον κατήφορο για να αποφύγουμε τη γενίκευση της παράκρουσης. Πάντως, αν η «διεθνής κοινότητα» (εγώ το βάζω σε εισαγωγικά διότι δεν νομίζω ότι υπάρχει παρά στη φαντασία μας) δεν δείξει κάποια πυγμή, η Τουρκία θα συνεχίσει να ολισθαίνει στο σκοτάδι της. Το σίγουρο είναι ότι, όπως πάμε, ήδη βρεθήκαμε στα ανατολικά μας με ένα οδυνηρά ιδανικό συνδυασμό πολιτειακού ολοκληρωτισμού και θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Κάτι σαν Ρωσία και Ιράν σε ένα… Εφιάλτης. Για το λόγο αυτό, χρειάζεται άμεση κινητοποίηση. Οι καιροί δεν είναι καλοί.