Η εξάπλωση της επιδημίας του κορωνοϊού COVID-19 σε όλο και περισσότερες χώρες προκαλεί πανικό σε ανθρώπους και αγορές, προεξοφλώντας μια δύσκολη χρονιά για τη δημόσια υγεία και την παγκόσμια οικονομία. Το ξέσπασμα της επιδημίας αποκάλυψε και τη σκοτεινή πλευρά της ανάπτυξης της σύγχρονης Κίνας, βύθισε τα χρηματιστήρια σε όλο τον κόσμο, ακύρωσε αμέτρητες οικονομικές, πολιτιστικές, αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, πυροδότησε νέα κύματα μισαλλοδοξίας, προκαταλήψεων, ξενοφοβίας, και ρατσισμού, και τροφοδότησε τη ρητορική των πολιτικών γύρω από τους εμπορικούς “Ψυχρούς Πολέμους” της εποχής μας.

Στην ίδια την Κίνα το ξέσπασμα της επιδημίας είναι ένα τεστ αντοχής της οικονομίας αλλά και του συστήματος απέναντι στις ξαφνικές προκλήσεις της εποχής μας, όπως είναι μια φυσική ή ανθρωπιστική καταστροφή. Δεδομένη θεωρείται η περαιτέρω μείωση της κινεζικής παραγωγής και του ΑΕΠ, που θα μειωθεί κατά 1% το πρώτο τρίμηνο του 2020, με τον τουρισμό και το εμπόριο να πλήττονται περισσότερο.
 
Άργησε ή όχι να ανταποκριθεί ο κρατικός μηχανισμός της Κίνας;

Στις 31 Ιανουαρίου 2020 η Emma Graham-Harrison έγραφε στη The Guardian πως η Κίνα βιάστηκε να εισπράξει τους διεθνείς επαίνους για την τεράστια κινητοποίηση του κρατικού της μηχανισμού απέναντι στην εξάπλωση του ιού, “θυσιάζοντας” ακόμη και μια ολόκληρη πόλη στο μέγεθος του Λονδίνου, τη Wuhan και μαζί άλλες δεκαέξι πόλεις αλλά και ολόκληρη την επαρχία Hubei, με πληθυσμό ίσο με εκείνο της Γαλλίας. Κι αυτό επειδή έγινε σαφές ότι, το ίδιο πολιτικό σύστημα που επέτρεψε στο Πεκίνο να διαχειριστεί μια τόσο μαζική ανταπόκριση, ήταν εκείνο που επέτρεψε επίσης την περαιτέρω διάδοση του ιού.

Ο Δρ. Λι, ο οποίος στις 30 Δεκεμβρίου 2019 ενημέρωσε τις κινεζικές Αρχές ότι είχε δει μια εργαστηριακή αναφορά η οποία έδειξε ότι σε επτά ασθενείς βρέθηκαν θετικά τα τεστ για το SARS, κατηγορήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2020 από την αστυνομία της Wuhan, μαζί με επτά άλλους, για “διασπορά ψευδών ειδήσεων” στο διαδίκτυο. Ο Δρ. Λι εργάστηκε κανονικά στο νοσοκομείο μέχρι τις 10 Ιανουαρίου, όταν επέστρεψε στο σπίτι με βήχα και πυρετό. Στις 6 Φεβρουαρίου, ο Λι πέθανε από τον ιό COVID-19, ο οποίος αναγνωρίστηκε επισήμως στις 9 Ιανουαρίου ως η αιτία της “επιδημίας στη Wuhan”. Η Εθνική Επιτροπή Υγείας της Κίνας ανέφερε ότι, μέχρι τις 11 Φεβρουαρίου, 1.716 οι επαγγελματίες του κλάδου υγείας αρρώστησαν από τον κορωνοϊό και έξι από αυτούς πέθαναν. Ανάμεσα τους και ο Δρ. Λι.

Ο τεράστιος κρατικός μηχανισμός της Κίνας, εκ φύσεως δυσκίνητος και γραφειοκρατικός, άργησε να αναλάβει δράση κατά της επιδημίας. Μόλις στις 7 Φεβρουαρίου 2020, με την έγκριση της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, η Κεντρική Επιτροπή Δεοντολογίας και Επιθεώρησης και η Επιτροπή Εποπτείας του Κράτους, έστειλαν μια ειδική επιτροπή ελέγχου στην πόλη Wuhan. Εξαιτίας της ανεπαρκούς ανταπόκρισης και θεραπείας κατά το ξέσπασμα της επιδημίας, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας στις 13 Φεβρουαρίου εξανάγκασε σε παραίτηση τον Τζιανγκ Κάολιανγκ, γραμματέα του κόμματος της επαρχίας Χουμπέι, καθώς και άλλους κορυφαίους τοπικούς αξιωματούχους. Η ζημία ωστόσο είχε γίνει καθώς ο ιός είχε ξεφύγει, παρά τα δρακόντεια μέτρα που επιβλήθηκαν καθυστερημένα. 
 
Κανείς δεν έχει κάνει τόσα πολλά σε τόσο λίγο χρόνο

Ο πρόεδρος της Κίνας Xi Jiping δήλωσε ότι είχε εκδώσει οδηγίες σχετικά με την επιδημία από τις 7 Ιανουαρίου. Αυτό σημαίνει πως το Πεκίνο γνώριζε περισσότερα για τον ιό από αυτά που ανακοίνωνε δημοσίως ως πρόσφατα. Από τις αρχές του έτους η Κίνα προετοίμαζε μια τεράστια επιχείρηση για την καταπολέμηση της επιδημίας. Δύο νέα νοσοκομεία κτίστηκαν εκπληκτικά γρήγορα στη Wuhan. Ένα συγκρότημα 1.000 κλινών, που ονομάζεται Huoshenshan, ανεγέρθηκε σε μόλις δέκα ημέρες. Αυτό σημαίνει πως από νωρίς δεσμεύτηκαν οι σχετικοί πόροι, βρέθηκαν εταιρείες και εργατικό δυναμικό για την κατασκευή των νέων νοσοκομείων, κινητοποιήθηκε το ανάλογο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό κ.ά. Μέχρι τις 14 Φεβρουαρίου 2020, 189 ιατρικές ομάδες αποτελούμενες από 21.569 στελέχη υγείας είχαν σταλεί στη Wuhan και άλλες δεκαέξι πόλεις στην επαρχία Hubei, για να συνδράμουν στην καταπολέμηση της επιδημίας.

Οι Financial Times σημειώνουν ότι, παρά τα αποδεικτικά στοιχεία μιας επιχείρησης συγκάλυψης, ορισμένες πτυχές της ανταπόκρισης της Κίνας απέναντι στην επιδημία είναι εντυπωσιακές. Ο Άρθουρ Ρέηνγκολντ, επιδημιολόγος από το Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, δήλωσε ότι, από όσο γνωρίζει κανείς στην ιστορία δεν έχει κάνει κάτι αντίστοιχο με αυτή την γιγαντιαία επιχείρηση της Κίνας για τον περιορισμό της επιδημίας και ότι σε πολλές χώρες δεν θα ήταν δυνατόν να γίνει κάτι το αντίστοιχο.
 
Τα πρώτα στατιστικά της επιδημίας

Απαιτήθηκαν 86 ημέρες το 2003 για τον εντοπισμό του ιού SARS, και σημαντικά λιγότερες από 23 ημέρες, για τον εντοπισμό του κορωνοϊού COVID-19. Μια ανάλυση από το Κινεζικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών, βασισμένη σε δεδομένα από 72.314 ασθενείς, έδειξε ότι πάνω από το 80% των μολυσμένων με τον ιό COVID-19 είχε ήπια λοίμωξη, το 13,8% ήταν πιο σοβαρά άρρωστοι, το 4,7% πολύ σοβαρά, και οι νεκροί του συγκεκριμένου δείγματος ήταν 1.868 άνθρωποι, πράγμα που σημαίνει ότι το ποσοστό θνησιμότητας ήταν περίπου 2,3% του συνολικού νοσούντος πληθυσμού (2,9% στην επαρχία Hubei). Συγκριτικά, 291.243 έως 646.832 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο παγκοσμίως από τη γρίπη και τις ασθένειες του αναπνευστικού που συνδέονται με αυτή. Στις 1.3.2020 ο ιός εξαπλώθηκε σε 55 χώρες, με 90.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 3.500 καταγεγραμμένους νεκρούς, ωστόσο βρισκόμαστε, κατά κοινή ομολογία, στην αρχή ακόμη της επιδημίας.
 
Κινέζικη Πρωτοχρονιά και εξάπλωση της επιδημίας

Η επιδημία του COVID-19 ξέσπασε κατά τη διάρκεια του κινεζικού σεληνιακού νέου έτους, όταν περισσότεροι άνθρωποι ταξιδεύουν στην Κίνα σε διάφορα “προσκηνυματικά” ταξίδια ή κάνουν διακοπές. Σύμφωνα με το κινεζικό Υπουργείο Μεταφορών φέτος, κατά τη διάρκεια των σαράντα ημερών που διαρκεί συνολικά η εορταστική περίοδος, υπήρξαν 1.476 δισεκατομμύρια μετακινήσεις Κινέζων πολιτών, αριθμός ελαφρώς μειωμένος σε σχέση με πέρυσι. Στην πόλη Wuhan, επίκεντρο του ξεσπάσματος της επιδημίας, η διακοπή των εορτασμών για την Κινεζική πρωτοχρονιά ήρθε αργά: περίπου πέντε εκατομμύρια άνθρωποι αναχώρησαν από αυτό το σημαντικό κέντρο κυκλοφορίας, από το οποίο μέσα σε λίγες ώρες μπορούσαν να φτάσουν, χάρη στα υπερσύγχρονα τρένα, στις πιο σημαντικές πόλεις της Κίνας. Η ταχύτητα και το εύρος των μετακινήσεων, κυρίως των αεροπορικών, υπήρξε και ο βασικότερος παράγοντας της εξάπλωσης της επιδημίας εντός και εκτός Κίνας.
 
Αναζωπυρώνοντας την αμερικανική Κινεζοφοβία

Στις πρώτες αναφορές για την προέλευση της επιδημίας οι νυχτερίδες αναφέρθηκαν ως η αρχική πηγή του ιού, που μέσω του μυρμηγκοφάγου παγκολίνου μεταφέρθηκε στον άνθρωπο. Ωστόσο οι προκαταλήψεις και οι θεωρίες συνωμοσίας δεν άργησαν να οργιάσουν, πυροδοτώντας κύματα ρατσισμού και Σινοφοβίας. Κινέζοι ταξιδιώτες ανά τον κόσμο στοχοποιήθηκαν συλλήβδην ως “φορείς του ιού”, ενώ υπήρξαν σοβαρά περιστατικά διακρίσεων, ακόμη και προπηλακισμών, ειδικά στις ΗΠΑ, που έχει παράδοση στη Σινοφοβία.
Ας θυμηθούμε από την ιστορία την περίπτωση του Joseph Quinun, του ιδρυτή του πρώτου εργαστηρίου υγιεινής στις ΗΠΑ ο οποίος, αν και επιστήμονας, εμφορούταν από επαρκείς ποσότητες προκαταλήψεων κατά του “κίτρινου κινδύνου”. Αυτός διέταξε το 1900 όλα τα πλοία που έφτασαν στο λιμάνι του Σαν Φρανσίσκο από την Ιαπωνία, την Κίνα, την Αυστραλία και τη Χαβάη, να ανεβάσουν κίτρινες σημαίες ως προειδοποίηση ότι “μετέφεραν” πανούκλα. Έτσι υποτίθεται πως θα “προστατευόταν” το Σαν Φρανσίσκο από την κινεζική πανώλη. Το “επιχείρημά” του ήταν τότε ότι οι Ασιάτες, επειδή “διατρέφονται με ρύζι”, ήταν λιγότερο ανθεκτικοί στη νόσο από τους Ευρωπαίους που τρώνε κρέας. Εξανάγκασε έτσι τους 25.000 Κινέζους που εργαζόταν στην πόλη να απομονωθούν και να μπουν σε υποχρεωτική καραντίνα.
 
Το νέο “κίτρινο στίγμα”

Καθόλου παράξενο λοιπόν που στα μέσα Φεβρουαρίου ο Γενικός Διευθυντής της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να αποφύγει την παραπληροφόρηση, το στίγμα και το μίσος πίσω από την επιδημία του κορωνοϊού. Ωστόσο, όσο η “επιδημία” του φόβου και της συνωμοσιοπαράνοιας αυξανόταν, η μια χώρα μετά την άλλη ανέστειλε τις αεροπορικές συγκοινωνίες της με την Κίνα, στέλνοντας αεροπλάνα μόνο για να φέρει τους πολίτες της πίσω και να τους απομονώσει. Σε αυτό το φοβικό κλίμα κάποια πολυτελή κρουαζιερόπλοια έμοιαζαν ξαφνικά με στοιχειωμένα πλοία που κανείς δεν ήθελε να πλησιάσουν.

Στην Ουκρανία οι επιβάτες που επέστρεψαν από το κρουαζιερόπλοιο Diamond Princess όχι μόνο τέθηκαν σε καραντίνα, αλλά το νοσοκομείο στο οποίο βρέθηκαν έγινε στόχος διαδηλωτών, που συγκρούστηκαν με την αστυνομία και απείλησαν να το κάψουν! Στη Βολιβία μια ομάδα Γιαπωνέζων φοιτητών, που ήθελαν να επισκεφτούν την αποξηραμένη λίμνη Ujuni σε υψόμετρο 3.600 μέτρων, αναγκάστηκαν από τη βολιβιανή αστυνομία να μπουν θάλαμο καραντίνας σε ένα τοπικό νοσοκομείο, επειδή οι Βολιβιανοί δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν τους Ιάπωνες από τους Κινέζους, οι οποίοι συλλογικά αντιμετωπίζονται ως φορείς του κορωνοϊού. Ένας νεαρός Βραζιλιάνος, που καταγόταν από οικογένεια Ιαπώνων μεταναστών, κτυπήθηκε στο Μετρό του Ρίο ντε Τζανέιρο και ένα παρόμοιο περιστατικό συνέβη με έναν Κινέζο που φορούσε προστατευτική μάσκα στο Μετρό της Νέας Υόρκης…
 
Αξιοποιώντας εργαλειακά τον COVID-19 για να “φρενάρουν” την Κίνα

Στις ΗΠΑ, ο φόβος της επιδημίας του COVID-19 βρήκε αρκετά γόνιμο έδαφος λόγω της αυξανόμενης Σινοφοβίας, η οποία αναζωπυρώθηκε από το ξέσπασμα του εμπορικού πολέμου που κήρυξε το 2017 ο Τραμπ στην Κίνα. Σε μια ομιλία του, ο Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ σε μια διάσκεψη που έγινε στο Μόναχο, επικεντρώθηκε, επ’ ευκαιρίας και της επιδημίας του κορωνοϊού, κυρίως στο να ασκήσει πίεση στους Ευρωπαίους συμμάχους ώστε να εγκαταλείψουν την κινεζική τεχνολογία 5G, χαρακτηρίζοντας μάλιστα την Κίνα «ως υπ’ αριθμόν 1 αντίπαλο» της Αμερικής. Αυτή η αντικινεζική ρητορική αντικατοπτρίζεται επίσης και στις σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με έρευνα του ερευνητικού κέντρου Pew, που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2019, το 60% των Αμερικανών έχει αρνητικές απόψεις για την Κίνα, ενώ το 2018 το 47% δήλωσε ότι είχε αρνητική γνώμη για την Κίνα. Σήμερα, και λόγω της επιδημίας του COVID-19, αυτά τα ποσοστά θα είναι πιθανότατα μεγαλύτερα.

Σε κάθε περίπτωση είναι γεγονός πως ορισμένοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ αλλά και αρκετά Δυτικά Media αξιοποιούν εργαλειακά αυτή την επιδημία σε μια προσπάθεια να “φρενάρουν” την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας. Μάλιστα ο υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ, Γουίλμπουρ Ρος, διατύπωσε την άποψη πως αυτή η επιδημία στην Κίνα «θα βοηθήσει στην επιτάχυνση της επιστροφής των θέσεων εργασίας στην Αμερική». Βαθιά μέσα τους ελπίζουν και εύχονται η επιδημία του COVID-19  να εξαπλωθεί κι άλλο και να αποδειχθεί καταστροφική, κυρίως για την οικονομία της Κίνας, και να γίνει κάτι σαν το “κινεζικό Τσερνομπίλ”, που να οδηγήσει στη διάλυση της υπ’ αριθμόν 2 οικονομικής υπερδύναμης στον κόσμο.
 
Ο “μεγάλος ασθενής” της Ασίας

Ορισμένοι άρχισαν ήδη να αποκαλούν την επιδημία “Τσερνομπίλ της Κίνας”. Η Wall Street Journal δημοσίευσε άρθρο με τίτλο “Η Κίνα είναι πραγματικά ένας ασθενής της Ασίας”. Ο Walter Russell Mid,  καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Κολέγιο Bard Walter της Νέας Υόρκης, σημείωσε ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι πιθανό να είναι πιο επικίνδυνες μακροπρόθεσμα από ό, τι οι κινεζικές αγορές άγριων ζώων. Προέβλεψε μάλιστα ότι ακόμη και ένα μικρό αρχικό σοκ θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια τεράστια «κατάρρευση των ψευδαισθήσεων, όταν καταστραφούν όλες οι ψευδείς αξίες, οι διογκωμένες προσδοκίες και τα λάθος κατανεμημένα περιουσιακά στοιχεία» στην Κίνα. Υπάρχει βέβαια η ελπίδα ότι οι Κινέζοι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων έχουν τις τεχνικές δεξιότητες για να ελαχιστοποιήσουν τις ζημίες από την επιδημίας. Οι διοικητές των επιχειρήσεων και οι επενδυτές προειδοποιούνται ωστόσο να “λάβουν υπόψιν τους ότι η ισχύς της Κίνας παραμένει εύθραυστη”. Οι κινεζικές Αρχές αντέδρασαν έντονα σε αυτό τον επικριτικό άρθρο, ζητώντας από την Wall Street Journal να ανακαλέσει και, ως αντίποινα, απέλασαν τρεις ανταποκριτές της εφημερίδας από την Κίνα.

Υπό αυτό το κλίμα Σινοφοβίας ο David Monius, διευθυντής του Κέντρου Αφρό-Κινέζικών Ερευνών στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ, δήλωσε πως “αυτή η επιδημία αποκαλύπτει τη Δυτική αποικιακή νοοτροπία”. Ακόμη και ο όρος “κίτρινος πυρετός” είναι υποτιμητικός διότι προέρχεται από έναν αιώνα κατά τον οποίο οι Δυτικοί και οι Ιάπωνες ιμπεριαλιστές και κατακτητές ταπείνωσαν την Κίνα.