Οι πρόσφατες δηλώσεις του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού, των κατηγορούμενων πραξικοπηματιων στρατηγών καθώς και του επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης ενισχύουν την άποψη ότι το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου ήταν «ελεγχόμενο». Κι ενώ πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, ο Ερντογάν, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού και ο επικεφαλής των τουρκικών υπηρεσιών πληροφοριών εξακολουθούν να διατηρούν τις θέσεις τους κι ανησυχούν για τις αποκαλύψεις και τις επικρίσεις.

Αρχικά, το πολιτικό κλίμα, η λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης, καθώς και το καθεστώς καταπίεσης έναντι παντός αντιφρονούντα δεν επέτρεπαν ν’ αναδειχθούν στην Τουρκία οι αληθινοί αυτουργοί του αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, αλλά και να αμφισβητηθεί η αξιοπιστία της επίσημης πληροφορίας για το πώς συνέβη.

Μόνο λίγοι αριστεροί διανοούμενοι κι οι οπαδοί της Αδελφότητας Γκιουλέν τολμησαν να πουν ότι το πραξικόπημα είχε σχεδιαστεί από τον ίδιο τον Ερντογάν, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να ενισχύσει την κυριαρχία του και να καθιερώσει το προεδρικό σύστημα. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε σχεδόν καμία συγκεκριμένη απόδειξη που να μπορεί να υποστηρίξει ένα τέτοιο σενάριο. Μόνον αργότερα τρεις ξένες πηγές -μία επιτροπή της Γερουσίας των ΗΠΑ, μία επιτροπή της Βουλής των Κοινοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου και ο επικεφαλής της Γερμανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών- εξέφρασαν αμφιβολίες σχετικά με την επίσημη εκδοχή της τουρκικής κυβέρνησης για τους υπαιτίους και τα γεγονότα του πραξικοπήματος. Η Άγκυρα, δήλωσε πως επρόκειτο για ένα πραξικόπημα που υποκινήθηκε από στρατηγούς προσκείμενους στον Γκιουλέν χωρίς άλλη υποστήριξη από το στρατό και τους πολιτικούς κύκλους.

Τουλάχιστον τρεις νέες δηλώσεις ανατρέπουν το αφήγημα του Ερντογάν: ο αρχηγός του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Στρατού, Χουλούσι Ακάρ, ο οποίος αρνήθηκε να καταθέσει ενώπιον της εξεταστικής επιτροπής της Βουλής για το πραξικόπημα, δημοσίευσε τη γραπτή επιστολή που απέστειλε προς τους βουλευτές στις 30 Μαΐου. Γεμάτο αντιφάσεις κι αντιθέσεις, το εν λόγω κείμενο αναφέρει ότι «χάρη στα μέτρα που λάβαμε, το πραξικόπημα προωθήθηκε και απέτυχε», χωρίς να δίνει περαιτέρω λεπτομέρειες. Οι περισσότεροι παρατηρητές εξέλαβαν την επιστολή αυτή ως παραδοχή που αποδεικνύει ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ο Ακάρ είχε εμπλακεί στο πραξικόπημα από την αρχή.

Αρκετοί στρατηγοί, που τώρα βρίσκονται φυλακισμένοι με την κατηγορία ότι συμμετείχαν στο «Συμβούλιο Ειρήνης» (το ανώτατο συμβούλιο που πραγματοποίησε το πραξικόπημα, κοινοποιώντας στα μέσα μια δήλωση των ηγετών του και το οποίο σε μεγάλο βαθμό ήταν εμπνευσμένο από την κεμαλική αρχή, «Ειρήνη στη χώρα, ειρήνη στον κόσμο»), ξεκίνησαν να απολογούνται εδώ και μία εβδομάδα ενώπιον του δικαστηρίου στην Άγκυρα. Κανείς ανάμεσα στους 221 κατηγορούμενους δεν παραδέχθηκε ότι ήταν μέλος της Αδελφότητας Γκιουλέν, ενώ όλοι σχεδόν ανέφεραν ότι το πραξικόπημα ενορχηστρώθηκε από την ανώτερη ιεραρχία κι οι ίδιοι απλώς ακολούθησαν εντολές. «Ο (αρχηγός του Γενικού Επιτελείου) στρατηγός Ακάρ γνώριζε εξαρχής τα πάντα», υποστήριξε ένας εξ’ αυτών. «Ο Χακάν Φιντάν (επικεφαλής των τουρκικών υπηρεσιών πληροφοριών) βόλταρε στο αρχηγείο του Γενικού Επιτελείου, ενώ το πραξικόπημα βρισκόταν σε εξέλιξη», είπε ένας άλλος.

Τέλος, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ηγέτης του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, CHP (Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα), δήλωσε ότι ο Ερντογάν γνώριζε τα τεκταινόμενα.  «Μόνος του είπε ότι τρία αεροπλάνα ήταν έτοιμα να τον  πάνε δεν ξέρω πού. Άρα είχε λάβει τα μέτρα του. Το πραξικόπημα αυτό ήταν ελεγχόμενο», είπε χαρακτηριστικά, θέτοντας στη συνέχεια ένα κρίσιμο ερώτημα: «Γιατί λοιπόν η κοινοβουλευτική επιτροπή (που συγκροτείται κυρίως από μέλη του κυβερνώντος κόμματος) αρνήθηκε να ερευνήσει τα του πολιτικού σκέλους του πραξικοπήματος;» (εφημερίδα Hurriyet, 6 Ιουνίου). Αναλύοντας σε βάθος τις δηλώσεις των κατηγορουμένων στρατηγών, αρκετοί αρθρογράφοι της αντιπολίτευσης, μεταξύ των οποίων, οι Εσέρ Καρακάς, Γιαβούζ Μπαϊντάρ και Αχμέτ Νεσίν, υπογραμμίζουν ότι η επίσημη εκδοχή δεν είναι πλέον αξιόπιστη.

Από την πλευρά του, ο Ερντογάν προσπαθεί να περιορίσει τη ζημιά: Ήδη σαρανταπέντε δικαστές και εισαγγελείς, μερικοί από τους οποίους χειρίζονταν φακέλους πραξικοπηματιών στρατηγών, «χρειάστηκε» να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους για να μετατεθούν κάπου αλλού. Πάντα εκδικητικός,  πρόεδρος της Δημοκρατίας αλλά και του κυβερνώντος κόμματος, ο  κ.Ερντογάν, δήλωσε: «Παρακολουθώ στενά αυτές τις δίκες. Οι πραξικοπηματίες θα καταδικαστούν, αλλά δεν θα τολμήσουν να ξαναβγούν στο δρόμο ούτε μετά την έκτιση της ποινής τους ». Για χρήση βίας μιλούν οι δικηγόροι υπεράσπισης και εκφράζουν φόβους για αποφάσεις που θα ληφθούν κεκλεισμένων των θυρών. Την πρώτη ημέρα της ακροαματικής διαδικασίας, το «κοινό» πέταξε στους στρατηγούς θηλειές από σχοινί. Η θανατική ποινή καταργήθηκε στην Τουρκία το 2002, ο Ερντογάν όμως, θέλει να την επαναφέρει.

Μετάφραση: Νίκος Λεγάκης