Η επίτευξη της συμφωνίας – πλαισίου μεταξύ του Ιράν και της «ομάδας των Έξι» (ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα) για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης θα μπορούσε να αποτελέσει το πρώτο βήμα για μια νέα εποχή στη Μέση Ανατολή, με – δυνητικά – εκτεταμένες επιπτώσεις.

Η καταληκτική ημερομηνία για την επίτευξη της οριστικής συμφωνίας είναι η 30η Ιουνίου και το Ιράν, οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία, η Βρετανία, η Ρωσία και η Κίνα αναμένεται να συναντηθούν μέσα στις επόμενες ημέρες για να συζητήσουν τις τεχνικές λεπτομέρειες.

Η συμφωνία ορόσημο που επετεύχθη στη Λωζάνη αποφέρει στο Ιράν μια πολύ μεγάλη οικονομική ανακούφιση λόγω του τερματισμού των κυρώσεων, το κόστος των οποίων άγγιζε τα 110 δις το χρόνο. Με αυτόν τον τρόπο, όπως αναφέρει το Al Jazeera, το Ιράν επιστρέφει στην παγκόσμια οικονομία και ως αντάλλαγμα προσφέρει τη δέσμευση για μη ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.

«Μετά από πολλούς μήνες σκληρών διαπραγματεύσεων πετύχαμε το πλαίσιο για μια συμφωνία. Και αυτή είναι μια καλή συμφωνία που ικανοποιεί τους βασικούς μας στόχους. Με αυτή τη συμφωνία εξασφαλίζεται πως το Ιράν δεν θα μπορεί να αναπτύξει πυρηνικά όπλα», δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα.

Αναλυτές επισημαίνουν πως παραμένει ακόμη ασαφές αν η εν  λόγω συμφωνία θα οδηγήσει σε μια νέα σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, όπως ελπίζει η Δύση, ή μεταξύ του Ιράν, του Ισραήλ και τον αραβικών χωρών συμμάχων των ΗΠΑ. «Το άνοιγμα του Ιράν θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό τοπίο και θα μπορούσε, κατά κάποιο τρόπο, να επιφέρει και μια επανασταθεροποίηση στη Μέση Ανατολή», αναφέρει στο Al Jazeera ο Άντριου Μπάτσεβιτς, καθηγητής διεθνών σχέσεων και ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης.

Για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, η συμφωνία αποτελεί μια τεράστια διπλωματική νίκη και σηματοδοτεί μια απότομη ανατροπή στις ταραχώδεις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν, που επικρατούν εδώ και δεκαετίες. «Η κυβέρνηση Ομπάμα όπως και ο πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ροχανί επιθυμούν μια βελτίωση των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, ωστόσο και οι δύο έχουν να αντιμετωπίσουν την αντιπολίτευση στο εσωτερικών των χωρών τους», σημειώνει Αλιρέζα Ναντέρ, αναλυτής της διεθνούς πολιτικής του οργανισμού RAND.

«ΗΠΑ και Ιράν έχουν εγκλωβιστεί σε μια εχθρική σχέση μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 και την ομηρία στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη», αναφέρει το Al Jazeera. «Συνολικά τα τελευταία 35 χρόνια η σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν ήταν εξαιρετικά εχθρική. Η συμφωνία αποτελεί μια τεράστια αλλαγή», δηλώσει ο Γκάρι Σικ, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, ο οποίος ήταν μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας του Λευκού Οίκου το 1979.

Ποια θα είναι η αλλαγή τελικά; Αυτό μένει να φανεί. Θα ανάπτυξη το Ιράν μια νέα σχέση συνεργασία με τις ΗΠΑ και τις γειτονικές του χώρες; Τι στάση θα κρατήσουν το Ισραήλ και οι αραβικές χώρες της περιοχής; Μπορούν οι ΗΠΑ να εξισορροπήσουν τα ανταγωνιστικά συμφέροντα σε μια περιοχή που ήδη σπαράσσεται από συγκρούσεις μεταξύ σουνιτών και σιιτών σε Συρία και Ιράκ. Τι θα γίνει με την Υεμένη; Το Ιράν εμπλέκεται στις συγκρούσεις και στις τρεις χώρες. «Η συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα δημιουργεί νέα δεδομένα στα ζητήματα που μαστίζουν τη Μέση Ανατολή», δηλώνει ο Τομ Κολίνι, επικεφαλής του Ploughshares Fund για πυρηνικό έλεγχο και αφοπλισμό.

Ο ρόλος του αμερικανικού Κογκρέσου

Βασικό ερώτημα παραμένει η στάση που θα κρατήσουν οι Ρεπουμπλικάνοι που έχουν την πλειοψηφία στο αμερικανικό κογκρέσο. «Είναι σημαντικό να δούμε τις λεπτομέρειες της συμφωνίας», δηλώνουν οι Ρεπουμπλικάνοι εκφράζοντας τις επιφυλάξεις τους, σημειώνοντας πως «θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε παραχωρήσεις προς το Ιράν σχετικά με συγκαλυμμένες πυρηνικές δραστηριότητες, την υποστήριξη της τρομοκρατίας και τον ρόλο του στην αποσταθεροποίηση της περιοχής».

Στο Κογκρέσο φαίνεται πως υπάρχει μια ευρεία διακομματική υποστήριξη για ψηφοφορία επί της συμφωνίας ώστε να λάβει την τελική έγκριση. Αν και από τον Λευκό Οίκο σημειώνουν πως μια τέτοια ψηφοφορία θα μπορούσε να «σκοτώσει» τη συμφωνία, ο Λάρι Χανάουερ, αναλυτής του oργανισμού RAND, σημειώνει πως σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο «θα υπάρξει έντονη συζήτηση αλλά στο τέλος το πιθανότερο είναι πως το Κογκρέσο θα εγκρίνει τη συμφωνία». Εξάλλου οι Ρεπουμπλικάνοι αν και έχουν την πλειοψηφία στη Γερουσία είναι απίθανο να συγκεντρώσουν την πλειοψηφία των δύο τρίτων που απαιτείται για την απόρριψη απόφασης του Προέδρου, αναφέρει το Al Jazeera, ενώ αναλυτές, υπογραμμίζουν πως ακόμη και αν εκλεγεί Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος σε δύο χρόνια θα είναι πολύ δύσκολο να ανατρέψει μια διεθνή συμφωνία με το Ιράν και να επαναφέρει τις κυρώσεις εφόσον το Ιράν συμμορφώνεται με την αρχική συμφωνία.

Η στάση του Νετανιάχου

Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου αναμένεται να διατηρήσει την αρνητική στάση προς το Ιράν και τη συμφωνία. Σε ομιλία του στο Κογκρέσο, στις 3 Μαρτίου, πριν την επίτευξη της συμφωνίας, ο Νετανιάχου είχε ισχυριστεί πως «μια ενδεχόμενη συμφωνία θα ανοίξει το δρόμο στο Ιράν για να αναπτύξει πυρηνικά όπλα». Την ίδια θέση επανέλαβε και στις αρχές Απριλίου. «Οι παραχωρήσεις προς το Ιράν θέτουν σε κίνδυνο το Ισραήλ, τη Μέση Ανατολή και την παγκόσμια ειρήνη», δήλωσε. Τη θέση του Νετανιάχου υποστηρίζει και το μεγαλύτερο ισραηλινό λόμπι στην (Αμερική AIPAC). Αντίθετα η διπλωματική πρωτοβουλία του Μπαράκ Ομπάμα έχει την υποστηρίξει της JStreet, της δεύτερης ισχυρότερης  ισραηλινής οργάνωσης στην Αμερική.

Οι Άραβες Σύμμαχοι

Οι ΗΠΑ θα πρέπει να πείσουν για τη συμφωνία και τους Άραβες συμμάχους τους, ιδιαίτερα τη Σαουδική Αραβία και κράτη του Κόλπου. Οι αναλυτές επισημαίνουν πως οι ΗΠΑ θα πρέπει να εξισορροπήσουν τις ευκαιρίες που θα προκύψουν από τη νέα εποχή στις σχέσεις με το Ιράν με τα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας στην περιοχή. Για παράδειγμα οι ΗΠΑ στηρίζουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη εναντίον των ανταρτών Χούτι, οι οποίοι υποστηρίζονται από το Ιράν. «Είναι σημαντικό για την κυβέρνηση Ομπάμα να δείξει πως οι ΗΠΑ θα διατηρήσουν μια ισχυρή στρατιωτική παρουσία στην περιοχή ενάντια στην ηγεμονία του Ιράν», αναφέρει ο Ρόμπερτ Έινχορν, ανώτερος συνεργάτης εξωτερικής πολιτικής του αμερικανικού ινστιτούτου Brookings και πρώην αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Νίκη για τον Ροχανί

Ο τερματισμός των κυρώσεων αποτελεί για τον πρόεδρο του Ιράν Χασάν Ροχανί μια σημαντική επιτυχία, στο πλαίσιο και της εγχώριας πολιτικής σκηνής. Όπως αναφέρει το Al Jazeera η συμφωνία θα μπορούσε να μεταφραστεί στο μέλλον σε περισσότερες πολιτικές μεταρρυθμίσεις και στην αναβάθμιση του Ιράν στη διεθνή πολιτική σκηνή. Τα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου είχαν μειωθεί κατά 50% και το τραπεζικό σύστημα είχε αποκοπεί από τις διεθνείς αγορές. Επίσης μεγάλες ήταν οι ελλείψεις ανταλλακτικών και αναλώσιμων για την βιομηχανία, αλλά και στον τομέα τον φαρμάκων. Παράλληλα το ιρανικό νόμισμα είχε χάσει πάνω από τα δύο τρίτα της αξίας του έναντι του δολαρίου.

Η αναζωογόνηση της οικονομίας θα αποδώσει σημαντικά οφέλη, διευρύνοντας τη μεσαία τάξη, αν και όπως εκτιμούν αναλυτές ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν Αλί Χαμενεΐ, θα επιχειρήσει να περιορίσει τις μεταρρυθμίσεις

Το μήνυμα ωστόσο που στέλνει ο Ροχανί στο εσωτερικό και το εξωτερικό είναι ξεκάθαρο: «Δεν θα υπογράψουμε καμία συμφωνία αν δεν αρθούν όλες οι κυρώσεις την ίδια μέρα…Θέλουμε μία συμφωνία η οποία θα είναι προς όφελος όλων των εμπλεκόμενων πλευρών στις διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά»