Όσο τα κρούσματα του κοροναϊού σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνονται, τόσο αυξάνονται και οι τριγμοί στην παγκόσμια οικονομία, όπου ήδη 9 τρισεκατομμύρια δολάρια «έκαναν φτερά» από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι ανησυχίες και τα αρνητικά σενάρια καθημερινά αναβαθμίζονται, πάντα υπό την επιφύλαξη ότι κανείς δεν γνωρίζει πως θα εξελιχθεί η επιδημία. Στην περίπτωση της Ελλάδας τα πράγματα γίνονται ακόμη χειρότερα καθώς ήδη τα αποτελέσματα της κυβερνητικής πολιτικής είχαν αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη και η κρίση του κοροναϊού θα επιδεινώσει σίγουρα την κατάσταση. 

Η κρίση στην παγκόσμια οικονομία ξεκίνησε χτυπώντας πρώτα την αεροπορική βιομηχανία και τον τουρισμό – ειδικά τις κρουαζιέρες αφού ολόκληρα κρουαζιερόπλοια μπήκαν σε καραντίνα μετά από κρούσματα που εμφανίστηκαν εν πλω. Η εξάπλωση του ιού έφερε πανικό στις χρηματιστηριακές αγορές και συνθήκες κατάρρευσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Ανάλογες ήταν οι απώλειες και στην Ελλάδα. 

Χθες οι ευρωπαϊκές αγορές πραγματοποίησαν «βουτιά» – 11,93% ο Γενικός Δείκτης – καθώς οι φόβοι των επενδυτών αυξάνονται για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας λόγω της ταχείας εξάπλωσης του κοροναϊού, ενώ αναταραχή στις αγορές προκαλεί και η μεγάλη πτώση της τιμής του πετρελαίου. «Μαύρη Δευτέρα» και κραχ στο χρηματιστήριο της Αθήνας με βουτιά 13,4% και αποτέλεσμα να χαθούν όλα τα κέρδη του 2019. Στις ΗΠΑ η διοίκηση του Χρηματιστηρίου πραγματοποίησε 15λεπτη παύση των συναλλαγών όταν ο δείκτης S&P 500 έπεσε κατά 7%. 

Οι κίνδυνοι για την οικονομία 

ΟΟΣΑ, ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα αναζητούν ένα δραστικό «φάρμακο» αφού εκτιμούν ότι υπάρχει ο κίνδυνος η παγκόσμια οικονομία να βυθιστεί σε επίπεδα χαμηλότερα από την περίοδο που ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και ζητούν από τις χώρες που πλήττονται να λάβουν μέτρα το συντομότερο δυνατόν. Ο ΟΟΣΑ εκτίμησε ότι αν ο ιός εξαπλωθεί σε όλη την Ασία, την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική –  κάτι που πλέον βρίσκεται εν εξελίξει – η ανάπτυξη της οικονομίας θα μειωθεί έως και το 1,5%. 

Οι προβλέψεις των χρηματοπιστωτικών οίκων είναι ανάλογες. «Η παγκόσμια εξάπλωση του κοροναϊού οδηγεί σε ταυτόχρονα σοκ προσφοράς και ζήτησης. Αναμένουμε τα σοκ αυτά να επιβραδύνουν σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα, ιδιαίτερα στο πρώτο εξάμηνο του έτους», αναφέρει ο Moody’s, ενώ ο Standard & Poor’s χτυπάει καμπανάκι τόσο για τις χρεωμένες εταιρείες, όσο και για τις τράπεζες. 

Ο παράγοντας Κίνα

Η μεγάλη εξάπλωση του ιού στην Κίνα αλλά και τα σκληρά μέτρα που έλαβε η χώρα για την μη μετάδοση του ιού επηρεάζει βαθιά την παγκόσμια οικονομία αφού μιλάμε για τον μεγαλύτερο εξαγωγέα του κόσμου και τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως ή την τρίτη αν η Ευρωπαϊκή Ένωση υπολογιστεί ως σύνολο. Μοιραία λοιπόν επηρεάζονται όχι μόνο οι εταιρείες που εξάγουν προϊόντα ή εισάγουν βασικά εξαρτήματα από την Κίνα αλλά και οι πάροχοι υπηρεσιών και οι διανομείς. 

Για παράδειγμα, η πιο κραταιά οικονομία της Ευρώπης η Γερμανία, έχει ήδη «μολυνθεί» από τον ιό, παρότι η χώρα μετρά λίγα πραγματικά κρούσματα και όπως αναφέρει το Spiegel, αναμένεται η οικονομία να συρρικνωθεί για δυο διαδοχικά τρίμηνα. Ή όπως το λέει πιο εύγλωττα ο επικεφαλής της κρατικής τράπεζας LBBW, «έχουμε ήδη διαγράψει το πρώτο μισό της (οικονομικής) χρονιάς». Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να αποτρέψει την εξάπλωσή του, η ζημιά στην τοπική οικονομία γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια χάνουν έσοδα και οι ταξιδιωτικές εταιρείες και οι αεροπορικές εταιρείες υποφέρουν εξαιτίας των ακυρώσεων των εμπορικών εκθέσεων και των επαγγελματικών ταξιδιών. 

Και αυτό είναι μόνο η αρχή…

Όπως επισημαίνει το Spiegel, όταν οι αποθήκες αδειάσουν, οι εταιρείες που εξαρτώνται από τα προϊόντα της Κίνας θα πρέπει να περιορίσουν ή και να σταματήσουν τις δραστηριότητές τους. Αν ο ιός εξαπλωθεί ακόμη περισσότερο, ολόκληρο το εργατικό δυναμικό ίσως καταλήξει να παραμένει στο σπίτι – αυτό συμβαίνει ήδη σε πολλές εταιρείες – και οι καταναλωτές να καταναλώνουν λιγότερα, επειδή θα αισθάνονται πιο ασφαλείς στο σπίτι τους. 

Αν η επιδείνωση της επιδημίας και επομένως της κρίσης είναι ακόμη μεγαλύτερη, πολλές εταιρείες θα έχουν πρόβλημα ρευστότητας, ενδεχομένως και θα κλείσουν. Αυτό σημαίνει αύξηση της ανεργίας. Η Γερμανία ήδη ετοιμάζει νομοσχέδιο για μέτρα «βραχυπρόθεσμης εργασίας» ανάλογα με αυτά που υιοθετήθηκαν κατά την οικονομική κρίση του 2008 – μείωση των ωρών εργασίας με την κυβέρνηση να καλύπτει προσωρινά την μισθολογική διαφορά -, ώστε να είναι έτοιμο για να εφαρμοστεί άμεσα κατά την διάρκεια της επιδημίας. 

Όλα αυτά φυσικά καταλήγουν στις τράπεζες – που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα – και όπως απέδειξαν οι οικονομικές κρίσεις του πρόσφατου παρελθόντος στις τσέπες των πολιτών που και πάλι θα κληθούν να πληρώσουν το «μάρμαρο». Την ίδια ώρα, τα μέτρα αντίδρασης για την προστασία της οικονομίας τόσο σε πολιτικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο κεντρικών τραπεζών είναι δύσκολη αφού η επιδημία είναι κάτι που δεν μπορεί να ελεγχθεί. 

Η περίπτωση της Ελλάδας 

Στην Ελλάδα, παρά τις προεκλογικές υποσχέσεις για ανάπτυξη 4%, η καθίζηση της οικονομίας ξεκίνησε πολύ πριν τη «χτυπήσει» ο κοροναϊός. Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δίνουν ανάπτυξη 1,9% για το 2019 – πολύ κατώτερη του στόχου – και η αιτία είναι οι πολύ χαμηλές επιδόσεις του τελευταίου τριμήνου. Παρότι η κυβέρνηση προσπάθησε να δικαιολογήσει αυτές τις χαμηλές επιδόσεις συνδέοντάς τις με την επιδημία, αυτό είναι κάτι που καταφανώς δεν ισχύει αφού το πρώτο κρούσμα του κορωναϊού ανακοινώθηκε στην Κίνα στις 31 Δεκεμβρίου 2019 ενώ στην Ελλάδα εμφανίστηκε μόλις πριν δύο εβδομάδες. 

Τελικά ο Έλληνας πρωθυπουργός αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι ούτε «το 2020 δεν θα είναι η χρονιά που προβλέπαμε» παραδεχόμενος ουσιαστικά τις πιέσεις στην ανάπτυξη. Ο κοροναϊός φυσικά θα επηρεάσει και την ελληνική οικονομία ανάλογα με την εξάπλωση της επιδημίας. Οι προβλέψεις του ελληνικού δημοσιονομικού συμβουλίου που επιχείρησε μια πρώτη εκτίμηση των συνεπειών της επιδημίας δεν είναι και οι καλύτερες, αφού το δυσμενέστερο σενάριο προβλέπει ανάπτυξη ακόμη και κάτω του 2% για φέτος. 

Τα χειρότερα και τα καλύτερα σενάρια 

Πίσω στην παγκόσμια κλίμακα οι οικονομολόγοι απεργάζονται τα καλύτερα δυνατά και τα πιο δυσμενή και ακραία σενάρια. Σύμφωνα με τον Σουράμπ Γκουπτά από το Ινστιτούτο Μελετών Κίνας – Αμερικής, στην χειρότερη περίπτωση το οικονομικό κόστος του κοροναϊού μπορεί να είναι σημαντικό και σήμερα υποτιμάται. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι περιμένει την χειρότερη παγκόσμια ανάπτυξη από την κάμψη του 2001. Ως βέλτιστο σενάριο θεωρεί την καλύτερη από τις προβλέψεις του ΔΝΤ δηλαδή μείωση μόλις 0,5% στην πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ για το 2020 στο 3,3%. Ωστόσο, πιστεύει «ειλικρινά ότι αυτό είναι πραγματικά αισιόδοξο και δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην μαζική ψυχολογία της αβεβαιότητας που καταστέλλει την κατανάλωση». 

Από την πλευρά του, ο Πέτερ Ερλ από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών σημειώνει, μιλώντας στο Russia Today, ότι το χειρότερο δυνατό σενάριο θα φέρει σοβαρές διαταραχές στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, κλείσιμο αεροδρομίων, προβλήματα πίστωσης στην αγορά λόγω μαζικής καραντίνας, επιπτώσεις στις τράπεζες και κλείσιμο χρηματιστηρίων. Ωστόσο, ο ίδιος πιστεύει ότι το σενάριο αυτό «δεν είναι καθόλου πιθανό». Ως καλύτερο σενάριο δεν βλέπει μόνο μια πλήρη ανάκαμψη από τον αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο του κοροναϊού, αλλά και μια συνειδητοποίηση ότι «το απεριόριστο εμπόριο είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία όλων των ανθρώπων και, κατά συνέπεια, το τέλος του εμπορικού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας». 

Προς το παρόν, είναι δύσκολο να γίνουν προβλέψεις σχετικά με το πως θα εξελιχθεί η κατάσταση, αφού και οι αγορές, σύμφωνα με τους ειδικούς, τείνουν να υπερβάλλουν σε φάσεις όπως αυτή. Θα ισχύσουν τα πιο ακραία σενάρια; Στην πραγματικότητα όλα εξαρτούνται από το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί για τον έλεγχο του ιού γι’ αυτό και κανείς οικονομολόγος δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια πόσο βαθιά θα είναι τελικά η οικονομική συντριβή ή αν τελικά η οικονομία θα ανακάμψει γρήγορα μετά το πέρας της κρίσης. Ωστόσο, η μεγάλη πλειοψηφία συμφωνεί: η οικονομία δεν θα μείνει αλώβητη.