Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, η Υεμένη, η κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης και οι Μαλδίβες διέκοψαν διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ κατηγορώντας το ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία. Το Κατάρ αρνείται τις κατηγορίες.

Η απόφαση για διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με τη Ντόχα έρχεται λίγες μόλις εβδομάδες μετά τα αρνητικά σχόλια που δημοσίευσε ο ιστότοπος του κρατικού πρακτορείου ειδήσεων QNA του Κατάρ για τη Σαουδική Αραβία, αλλά και μετά την επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στο Ριάντ, όπου υπεγράφη συμφωνία – μαμούθ για πώληση όπλων.

Με αφορμή τα αρνητικά σχόλια από το κρατικό πρακτορείο του Κατάρ, οι Άραβες γείτονες του Περσικού Κόλπου απάντησαν «μπλοκάροντας» τα media του Κατάρ: Η Σαουδική Αραβία έριξε «μαύρο» στο Al Jazeera που έχει έδρα τη Ντόχα.  Το Κατάρ, ωστόσο, ισχυρίζεται ότι το πρακτορείο ειδήσεων της χώρας «δέχθηκε κυβερνοεπίθεση από άγνωστη οντότητα», ότι εν ολίγοις έπεσε θύμα χάκερ και ότι αποδόθηκαν στον εμίρη της χώρας Τamim bin Hamad al-Thani «ψευδείς δηλώσεις».

Στις «ψευδείς δηλώσεις» ο εμίρης επέκρινε τις ΗΠΑ, προσέφερε στήριξη στο Ιράν, επιβεβαίωνε την υποστήριξη του Κατάρ στη Χαμάς και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και έλεγε ότι οι σχέσεις του Κατάρ με το Ισραήλ είναι «καλές». Σύμφωνα με το BBC, το βασικό πρόβλημα ήταν ότι πρόκειται για σχόλια τα οποία απλώς «είπαν δυνατά» όσα πολλοί εκτιμούν ότι εδώ και καιρό αποτελούν τις πραγματικές πολιτικές θέσεις του Κατάρ.

Μπορεί το Κατάρ να διατηρεί στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ, ακόμη και σε επίπεδο στρατιωτικών επιχειρήσεων, ωστόσο η Ουάσινγκτον έχει εκφράσει την ενόχλησή της από τον τρόπο με τον οποίον το Al Jazeera καλύπτει τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον ισχυρίζεται πως το Κατάρ υποστηρίζει εξστρεμιστικές ισλαμιστικές ομάδες στην περιοχή και χρηματοδοτεί την τρομοκρατία.

Σύμφωνα με τους Financial Times, το Κατάρ κατέβαλε ένα δισεκατομμύριο δολάρια σε τζιχαντιστική οργάνωση, παρακλάδι της Αλ Κάιντα, για την απελευθέρωση μελών της βασιλικής του οικογένειας οι οποίοι είχαν απαχθεί στο Ιράκ. Εδώ και αρκετά χρόνια, το βασικό δόγμα στο πλαίσιο του πολέμου κατά των τζιχαντιστών, όπως αυτό ορίζεται από τις ΗΠΑ, απαγορεύει την καταβολή λύτρων για απελευθέρωση ομήρων, καθώς κάτι τέτοιο ενισχύει έμμεσα οικονομικά τις τζιχαντιστικές οργανώσεις. Η καταβολή ενός τόσο μεγάλου ποσού από το Κατάρ για λύτρα εξόργισε την Ουάσιγκτον και τους γείτονες του στον Περσικό Κόλπο. 

Το παράδοξο είναι πως από απόρρητα αμερικανικά έγγραφα, προηγούμενων κυβερνήσεων, που διέρρευσαν το προηγούμενο διάστημα, προκύπτει πως είναι τα κεφάλαια της Σαουδικής Αραβίας που ενισχύουν τους τζιχαντιστές στη Μέση Ανατολή.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: 

• Απόρρητο έγγραφο των ΗΠΑ: Η Σ. Αραβία βασικός χρηματοδότης τζιχαντιστών

• O ρόλος της Σαουδικής Αραβίας στην άνοδο των τζιχαντιστών

Σε κάθε περίπτωση, το πρόσφατο ρήγμα με αφορμή τα μέσα ενημέρωσης είναι μόνο ένα από τα πολλά επεισόδια στην κλιμάκωση της έντασης μεταξύ του Κατάρ και των γειτόνων του. Από τη μία το Κατάρ έχει κατηγορηθεί για υποστήριξη ομάδων όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, που δραστηριοποιούνται κυρίως στην Αίγυπτο, αλλά έχουν παρακλάδια και στη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Το ζήτημα είναι πρωτίστως πολιτικό. Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, μετά την επανάσταση στην Αίγυπτο, είχαν αναλάβει τη διακυβέρνηση, ωστόσο ανατράπηκαν από τον στρατό της χώρας. Η Ντόχα υποστήριζε τον πρώην Αιγύπτιο Πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι, ηγέτη των Αδελφών Μουσουλμάνων, ο οποίος σήμερα βρίσκεται κρατούμενος στις φυλακές. Σημειώνεται πως ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, που ανέτρεψε τον Μόρσι και ανέλαβε την προεδρία, μετά την εκλογή Τραμπ, έχει αναπτύξει στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Ο νέος αμερικανός πρόεδρος τον υποδέχτηκε θερμά στον Λευκό Οίκο, χαρακτηρίζοντάς τον «υπέροχο φίλο και ισχυρό σύμμαχο»

Υπενθυμίζεται πως τον Μάρτιο του 2014, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν ανακάλεσαν τους πρεσβευτές τους, οι οποίοι και επέστρεψαν στη Ντόχα μετά από οκτώ μήνες και αφού προηγουμένως υποχρέωσαν (τουλάχιστον, κάποια) μέλη της Αδελφότητας να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Ωστόσο, η κλιμάκωση του 2014 ήταν λιγότερο σοβαρή από την τρέχουσα ρήξη, καθώς δεν προέβλεπε αποκλεισμό από ξηρά και θάλασσα ή απέλαση πολιτών του Κατάρ από τα εδάφη των γειτόνων του.

Δεσμοί με το Ιράν;

Αυτό που φαίνεται ωστόσο να ενοχλεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι οι ισχυρισμοί της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΠΑ πως το Κατάρ συνεργάζεται με το Ιράν, τον «προαιώνιο» εχθρό, στην ευρεία σιιτική ανατολική περιοχή του Qatif, αλλά και στο Μπαχρέιν.

Από την πλευρά του, το Κατάρ αρνείται τους δεσμούς με την Τεχεράνη. Συγκεκριμένα, αρνείται κατηγορηματικά ότι χρηματοδοτεί εξτρεμιστικές ομάδες, παρά τους ισχυρισμούς τόσο των γειτόνων του όσο και των δυτικών αξιωματούχων. Αξίζει επίσης να σημειωθεί, όπως αναφέρει και το RT, παραμένει σημαντικός οικονομικός προστάτης της Λωρίδας της Γάζας που ελέγχεται από τη Χαμάς και την οποία η Δύση αναγνωρίζει ως τρομοκρατική οργάνωση.

Το Μπαχρέιν και η Σαουδική Αραβία ήταν οι πρώτες χώρες που ανακοίνωσαν ότι διακόπτουν τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ. Το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων SPA της Σαουδικής Αραβίας δήλωσε ότι το Κατάρ «εναγκαλίζεται τρομοκρατικές και σεχταριστικές ομάδες που αποσκοπούν στην αποσταθεροποίηση της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, του ISIS [πρώην ISIS / ISIL] και της Αλ Κάιντα και προωθεί αδιάλειπτα τα μηνύματα των ομάδων αυτών από τα μέσα ενημέρωσης του».

Το Ριάντ παρότρυνε επίσης «όλες τις αδελφές χώρες και εταιρείες» να διακόψουν τις σχέσεις με το Κατάρ.

Ακολούθησε η Αίγυπτος, με το Κάιρο να δηλώνει ότι «η κυβέρνηση της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου αποφάσισε να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ λόγω της συνεχιζόμενης εχθρότητας των αρχών του Κατάρ προς την Αίγυπτο». Κατηγόρησε επίσης τη Ντόχα για υποστήριξη τρομοκρατικών οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Αεροπορικές εταιρείες με έδρα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δήλωσαν ότι από σήμερα, Τρίτη, σταματούν τις πτήσεις από το Ντουμπάι και τη Ντόχα συμπεριλαμβανομένων των Emirates, Etihad, FlyDubai και Air Arabia. Μεταξύ αυτών και η Saudi Arabian Airlines.

Η απόφαση της Δευτέρας για διπλωματική απομόνωση του Κατάρ, ήρθε μόλις 10 ημέρες μετά την επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στο Ριάντ, από όπου ο πρόεδρος των ΗΠΑ κάλεσε τις μουσουλμανικές χώρες να αντιταχθούν στους ισλαμιστές εξτρεμιστές, χαρακτηρίζοντας το Ιράν ως βασικό χρηματοδότη και υποστηρικτή της τρομοκρατίας.

Γιατί τώρα

Το διακύβευμα είναι ποιος θα αναλάβει τον κυρίαρχο ρόλο στην περιοχή. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που ανέλαβαν τον συντονισμό της ρήξης, δεν θέλουν να αποτύχουν (ξανά). Το γεγονός ότι πρωτοστάτησαν στην παρέμβαση στην Υεμένη το 2015 ανέδειξε τη δυνατότητα να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας.

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα καλλιέργησαν την τελευταία δεκαετία τη φήμη ενός από τους πιο αξιόπιστους εταίρους των ΗΠΑ στον Αραβικό κόσμο. Συνεπώς, η ένταση εντάσσεται στο πλαίσιο της αναμέτρησης για την επικράτηση στην περιοχή. Ο ανταγωνισμός Σαουδικής Αραβίας – Ιράν σχετίζεται με μία σειρά πολέμων «μεσολάβησης» στην περιοχή.

Κατά την επίσκεψη του στη Σαουδική Αραβία -την πρώτη στο εξωτερικό- ο Τραμπ υπέγραψε τη μεγαλύτερη συμφωνία όπλων στην ιστορία. Συγκεκριμένα στις 20 Μαΐου, ο Αμερικανός πρόεδρος και ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ,  υπέγραψαν συμφωνία – μαμούθ ύψους 110 δισ. δολαρίων για εξοπλιστικά.

Από την άλλη το Κατάρ διαθέτει έναν από τους μικρότερους στρατούς της περιοχής. Οι δαπάνες για την άμυνα ανέρχονται στα 1,9 δισ. δολ., αριθμός που μεταφράζεται σε λιγότερους στρατιώτες, στρατιωτικές δομές και αεροσκάφη από το Μπαχρέιν ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Εντούτοις, φιλοξενεί επί των εδαφών του την φιλοξενεί την αμερικανική βάση Al Udeid Air Base με 10.000 προσωπικό.

Οι τιμές πετρελαίου

Οι τιμές του πετρελαίου -όπως και το ενδεχόμενο διακοπής της παραγωγής- εξαρτώνται άμεσα από τις  γεωπολιτικές εντάσεις.

Παρότι δεν ήταν σαφές σε ποιόν βαθμό η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων θα επηρέαζε τα αποθέματα, η ένταση στο Κατάρ εκτόξευσε το πρωί της Δευτέρας τις τιμές του αργού πετρελαίου στα ύψη. Αλλά, τα κέρδη ήταν βραχύβια: Η τιμή του πετρελαίου Brent σημείωσε άνοδο κατά 1 δολάριο.

Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ είναι μέλη του Opec. Η Σαουδική Αραβία είναι ο de facto ηγέτης του ομίλου -ως ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο-, ενώ το Κατάρ είναι ένας από τους μικρότερους παραγωγούς πετρελαίου του ΟΠΕΚ.

Ο όμιλος πρόσφατα συμφώνησε να μειώσει την παραγωγή πετρελαίου προκειμένου να στηρίξει τις τιμές. Τη Δευτέρα, οι επενδυτές ανησυχούσαν ότι η διαμάχη με το Κατάρ θα μπορούσε να επηρεάσει την εν λόγω συμφωνία -σχέδιο το οποίο «υπονομεύεται» και από την αύξηση της παραγωγής πετρελαίου στις ΗΠΑ.