Βάσει φυλετικών κριτηρίων αναμένεται να ψηφίσουν οι Αφγανοί το Σάββατο στις προεδρικές εκλογές, αν και οι νεότεροι δείχνουν να έχουν αρχίσει να απορρίπτουν αυτές τις τυπικότητες. Στις 5 Απριλίου οι Αφγανοί θα έχουν την ευκαιρία να εκλέξουν νέο Πρόεδρο στην θέση του Χαμίντ Καρζάι, που είχε λάβει την εξουσία με την παρέμβαση τρίτου. 

Με την προεκλογική εκστρατεία να έχει ξεκινήσει από τις 2 Φεβρουαρίου, ακόμη είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ποιος θα βγει νικητής από την κάλπη και θα αντικαταστήσει τον Πρόεδρο που ασκεί τα καθήκοντά του από το 2001 – αμέσως μετά την πτώση των Ταλιμπάν. Πάντως οι πολιτικές και οικονομικές δυνάμεις τις οποίες είχε συγκεντρώσει στο πρόσωπό του, αναμένεται να τις κληρονομήσει και ο επόμενος ανεξαρτήτου φυλής. 

Από τους οκτώ υποψηφίους τρεις φαίνεται να έχουν το προβάδισμα: ο Ασράφ Γκάνι Αχμαντζάι, ακαδημαϊκός, πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας και πρώην υπουργός Οικονομίας. Ο Αμπντουλάχ Αμπντουλάχ, πρώην υπουργός Εξωτερικών, επικεφαλής της Βόρειας Συμμαχίας κατά των Ταλιμπάν, και βασικός αντίπαλος του Καρζάι στις εκλογές του 2009. Ο Ζαλμάι Ρασούλ σύμβουλος σε θέματα εθνικής ασφαλείας του Καρζάι για οκτώ χρόνια και υπουργός Εξωτερικών από το 2010 μέχρι το 2013. Ο Ρασούλ θεωρείται ότι είναι ο υποψήφιος που υποστηρίζεται από τον απερχόμενο Πρόεδρο. 

Πολλές υποσχέσεις έχουν ακουστεί κατά την προεκλογική περίοδο – ανοικοδόμηση της οικονομίας, επαναπροώθηση των ειρηνετικών διαπραγματεύσεων με τις ένοπλες ομάδες, και η εγγύση της ασφάλειας στην χώρα. Παρόλα αυτά, οι υποψήφιοι επιμένουν πάνω από όλα στα φυλετικά χαρακτηριστικά. 

«Οι υποψήφιοι βασίζονται σε φυλετικές, διαλεκτικές και θρησκευτικές σχέσεις, καθώς δεν έχουν καμία πηγή πολιτικής νομιμοποίησης», δήλωσε στο IPS ο Χαμιντουλάχ Ζαζάι, επικεφαλής του Μεντιοτέκ Αφγανιστάν, ενός οργανισμού που προωθεί την πολυφωνία στα ΜΜΕ. 

«Ο ένας υποψήφιος δηλώνει ότι “είμαι ο εκπρόσωπος των Ταχίκ, και εσείς οι Ταχίκ πρέπει να με ψηφίσετε”. Ο άλλος λέει ότι “εγώ είμαι ο εκπρόσωπος των Παστούν και εσείς οι Παστούν πρέπει να με ψηφίσετε”. Το κάλεσμα στα φυλετικά κριτήρια δεν εμπεριέχει αυτά που είναι τα πλέον σημαντικά: πρόγραμμα, ιδέες, σχέδια για το μέλλον – πράγματα που είναι αβέβαια», πρόσθεσε. 

Ο Αζίζ Ραφί, επικεφαλής του Αφγανικού Πολιτικού Κοινωνικού Φόρουμ, δήλωσε στο IPS ότι «υπάρχουν πέντε σημαντικοί παράγοντες κατά την εκλογική διαδικασία: φυλή, τοπικότητα, γλώσσα, θρησκεία, και πολιτική σχέση. Ανάμεσα σε αυτά τα πέντε, που δεν είναι για όλους απαραίτητα σε αυτή την σειρά, τα φυλετικά χαρακτηριστικά θεωρούνται από τους περισσότερους ως τα πιο σημαντικά». 

Στο πλαίσιο αυτό, το ζήτημα των φυλετικών κριτηρίων έχει λάβει διαστάσεις στην πολιτική σκακιέρα: ο Ρασούλ, που χωρίς την στήριξη του Καρζάι θεωρείται ένας αδύναμος υποψήφιος, έχει επιλέξει για την θέση του αντιπροέδρου τον Αχμάντ Ζια Μασούντ, από τους Ταχίκ, και αδερφό του Αχμάντ Σαντ Μασουντ, θρυλικός διοικητής της Βόρειας Συμμαχίας πριν σκοτωθεί το το 2001. Για δεύτερο αντιπρόεδρο, πρότεινε τον Χαμπίμπα Σαράμπι, από τους Χαζάρα, πρώην κυβερνήτη της περιφέρειας Μπαμιγιάν. 

Ο Ρασούλ δεν μιλά καλά την γλώσσα των Παστούν και δεν θεωρείται «πραγματικός Παστούν» από τους περισσότερους Αφγανούς. Όμως ανακοίνωσε με ενθουσιασμό την στήριξη του Καγιούμ Καρζάι, αδερφού του Προέδρου και ανθρώπου που χαίρει σεβασμού ανάμεσα στους Παστούν, όπως και την στήριξη του Ναντέρ Ναήμ, γιου του Μοχάμεντ Ζαχίρ Σαχ, του τελευταίου βασιλιά του Αφγανιστάν από το 1933 έως το 1973. 

Ο Αμπντουλάχ κατάγεται και από τους Ταχίκ και από τους Παστούν, όμως προβάλει το πρώτο εξαιτίας του ρόλου του στην Βόρεια Συμμαχία, στην οποία κυριαρχούσαν οι Ταχίκ. «Διαλέγοντας όμως για αντιπρόεδρο τον Μοχάμεντ Καν, από τους Παστούν, έκανε μια ενδιαφέρουσα επιλογή», σχολίασε στο IPS ο Φαμπρίτσιο Φοσκινι, ερευνητής στο Δίκτυο Αφγανικών Αναλύσεων. «Ο Μοχάμεντ Καν είναι μέλος της πολιτικής οικογένειας του Hezb-e-Islami και χάρη σε αυτόν ο Αμπντουλάχ μπορεί να αντιπαρέλθει της αδυναμίας του στα νοτιοανατολικά της χώρας», πρόσθεσε, τονίζοντας ότι η πραγματική δύναμη κρύβεται στον δεύτερο αντιπρόεδρο, τον Μοχάμεντ Μοχακεκ, έναν Χαζάρα που μπορεί να εξασφαλίσει μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος στα κεντρικά της χώρας. 

Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν όμως ότι ο Αμντουλάχ χάνει έδαφος ενώ ο Αχμαντζάι κερδίζει. «Ο Αχμαντζάι είχε μια επιφώτηση και επέλεξε για αντιπρόεδρο τον Στρατηγό Αμπντούλ Ρασίντ Ντοστούμ. Την ώρα που η ψήφος των Χαζάρα και των Ταχίκ είναι διασπασμένη, η ψήφος των Ουζμπέκων θα πάει απευθείας στον Ντοστούμ. Πριν την επιλογή αυτή κανείς δεν θα πίστευε ότι ένας Ουζμπέκος μπορεί να βρεθεί σε τέτοια θέση», σχολίασε ο Φοσκίνι. 

Για να γίνει δεκτός στο ψηφοδέλτιο ο Ντοστούμ, πανίσχυρος πολέμαρχος την δεκαετία του 1990 και ιδρυτής του κόμματος Jombesh – του Εθνικού Ισλαμικού Κινήματος του Αφγανιστάν, «έπρεπε να απολογηθεί στον Αχμαντζάι για τα εγκλήματα του παρελθόντος και αυτό είναι κάτι επαναστατικό», σχολίασε ο Μιρ Αχμάντ Τζογέντα, πρώην βουλευτής και τώρα αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Ερευνών και Αξιολόγησης του Αφγανιστάν, μιας ΜΚΟ με έδρα την Καμπούλ. 

Ο ίδιος θεωρεί ότι αν και παίζουν σημαντικό ρόλο τα φυλετικά χαρακτηριστικά, αυτό αρχίζει να αλλάζει. «Τα τελευταία 12 χρόνια έχουμε δει αλλαγές κυρίως στις μεγάλες πόλεις. Υπάρχουν άνθρωποι – κυρίως νέοι – που θέλουν να ψηφίσουν κάποιον με αποτελεσματικό πρόγραμμα», είπε στο IPS. 

Με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο Ραφί: «Μπορούμε να πούμε ότι οι Αφγανοί συμπεριφέρονται περισσότερο πολιτικά πλέον από ότι το 2005 και το 2009. Δεν θα ψηφίσουν στο σύνολό τους βάσει φυλετικών χαρακτηριστικών. Το πιο σημαντικό είναι ότι μερίδα της κοινωνίας πίεσε τους υποψηφίους να παρουσιάσουν πρόγραμμα». 

Ο Ζαζάι από το Μεντιοτεκ Αφγανιστάν, σχολιάζει πως ο επόμενος Πρόεδρος θα εκλεγεί κυρίως βάσει αυτών των κριτηρίων, «αλλά τα φυλετικά και θρησκευτικά τείχη δεν θα πέσουν γρήγορα».