H μεταφορά, τη Δευτέρα, της αμερικανικής πρεσβείας στο Ισραήλ, από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ, συνοδεύτηκε από μια πρωτοφανή σφαγή των Παλαιστινίων που θέλησαν να διαμαρτυρηθούν για την εφαρμογή της σχετικής απόφασης του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ. Δεκάδες άνθρωποι έπεσαν νεκροί από Ισραηλινά πυρά, οι τραυματίες ανήλθαν σε χιλιάδες και το μακελείο προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις αλλά και την επιβεβαίωση πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ, με την απόφασή του, άνοιξε έναν ακόμα κύκλο αίματος στην περιοχή. 

Η οργή και οι επικρίσεις ηγετών αλλά και αναλυτών για το χάος που θα προκληθεί φαίνεται πως δεν έφτασαν ούτε ως μήνυμα στον Λευκό Οίκο, που αποφάσισε να ρίξει κι άλλο λάδι στη φωτιά, επιλέγοντας να προχωρήσει στη μεταφορά της πρεσβείας ανήμερα της 70ής επετείου από τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ το 1948. Η ίδια ακριβώς μέρα αποτελεί για τους Παλαιστίνιους την «Νάκμπα», δηλαδή, την «Καταστροφή», ακριβώς επειδή σήμανε τον ξεριζωμό χιλιάδων Παλαιστινίων από τη γη τους. Η «Νάκμπα» έτσι κι αλλιώς «γιορτάζεται» από τους Παλαιστίνιους κάθε χρόνο με διαδηλώσεις, αλλά τώρα η οργή τους ξεχειλίζει από τη νοσηρή σημειολογία της Ουάσιγκτον, μέσω της επιλογής της να μεταφέρει την πρεσβεία της κατά την «αποφράδα» αυτή μέρα.

Διαβάστε επίσης

• Οι διεθνείς διπλωματικές αντιδράσεις για την αιματοχυσία στη Γάζα
• Τι λένε αναλυτές για τη μεταφορά της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ
• Η Λέιλα, ένα βρέφος οκτώ μηνών, πέθανε από εισπνοή δακρυγόνου στη Γάζα
• Γάζα: Τριήμερο πένθος για το αιματοκύλισμα – Έκτακτη σύγκληση του ΣΑ του ΟΗΕ

Ήδη, η Δευτέρα με τους δεκάδες Παλαιστίνιους νεκρούς στη Γάζα από ισραηλινά πυρά έγινε η πιο αιματηρή από την αρχή των νέων κινητοποιήσεων στις 30 Μαρτίου, ενώ, όλα δείχνουν ότι αυτή είναι μόνο η αρχή. Διότι, από το πρωί της Δευτέρας, οι Παλαιστίνιοι στην πολιορκημένη Λωρίδα της Γάζας προσπαθούν να διασχίσουν τον ιδιαίτερα ενισχυμένο φράκτη που χωρίζει τον θύλακα από το Ισραήλ, στο πλαίσιο του κινήματος της Μεγάλης Πορείας της Επιστροφής. Σε δεκάδες χιλιάδες ανέρχονται οι διαδηλωτές και συνεχώς καταφτάνουν νέοι. Άλλωστε, περίπου το 70% του πληθυσμού των δύο εκατομμυρίων της Λωρίδας της Γάζας είναι απόγονοι προσφύγων.

Στον ξεσηκωμό συμμετέχουν και οι κατεχόμενες πόλεις της Δυτικής Όχθης, η Ραμάλα και η Χεβρώνα. Στη Ραμάλα, οι Παλαιστίνιοι έχουν ξεδιπλώσει το κύμα διαμαρτυρίας από το κέντρο της πόλης μέχρι το στρατιωτικό σημείο ελέγχου της Καλαντία (Qalandia), το κύριο βόρειο πέρασμα που χωρίζει τη Ραμάλα από την Ιερουσαλήμ. Περίπου το 70% του πληθυσμού των δύο εκατομμυρίων της Λωρίδας της Γάζας είναι απόγονοι προσφύγων. «Ο αριθμός των ανθρώπων που καταφθάνουν (σσ. για να διαδηλώσουν) είναι άνευ προηγουμένου σε σύγκριση με τις επτά εβδομάδες διαμαρτυρίας», δήλωσε η δημοσιογράφος, Μαράμ Χουμαϊντ (Maram Humaid) στο Al Jazeera.

Δείτε επιπλέον: «Ισραήλ – Παλαιστίνη: πώς να δώσουμε τέλος στον πόλεμο του 1948» της Τάνυα Ράϊνχαρτ

Το δικαίωμα της Επιστροφής

Από τότε που ξεκίνησαν οι διαμαρτυρίες στις 30 Μαρτίου, οπότε γιορτάζεται η Ημέρα της Γης, μια μέρα σύμβολο απέναντι στις καθημερινές διακρίσεις που γίνονται από το Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων και στη βίαιη αρπαγή της γης τους, οι ισραηλινές δυνάμεις σκότωσαν τουλάχιστον 50 Παλαιστίνιους στον παραθαλάσσιο θύλακα της Γάζας και τραυμάτισαν πάνω από 8.500. Οι διοργανωτές της Μεγάλης Πορείας της Επιστροφής λένε ότι περιμένουν μέχρι ένα εκατομμύριο ανθρώπους να συμμετάσχουν στη διαδήλωση και να επιχειρήσουν να διασχίσουν τον φράκτη με το Ισραήλ από διάφορα σημεία των συνόρων. Ένα φυλλάδιο που κυκλοφόρησε από τους διοργανωτές αναφέρει: «Η εθνική επιτροπή για τη Μεγάλη Πορεία της Επιστροφής σας καλεί να συμμετάσχετε στην ειρηνική λαϊκή διαδήλωση, για το ένα εκατομμύριο της επιστροφής και το σπάσιμο της πολιορκίας».

Ένας εκπρόσωπος του κινήματος, ο Αχμάντ Αμπού Αρτέμπα, δήλωσε τη Δευτέρα στο Al Jazeera ότι ο στόχος της προσπάθειας να περάσουν το φράκτη είναι να «στείλει το μήνυμα, πως ο παλαιστινιακός λαός δεν έχει και δεν πρόκειται να αποδεχθεί και να συμφιλιωθεί με τα 70 χρόνια προσφυγιάς, την αποξένωση και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης». «Είμαστε ανένδοτοι στο αίτημα της επιστροφής. Ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει, αυτό που θέλουν οι κάτοικοι της Γάζας αποτελεί λαϊκή θέληση και αυτό είναι δικαίωμά τους». Το δικαίωμα της επιστροφής κατοχυρώνεται στο ψήφισμα 194 των Ηνωμένων Εθνών, στις 11 Δεκέμβρη του 1948. Είχε προηγηθεί στις 14 Μάη της ίδιας χρονιάς η ίδρυση του Ισραήλ και αμέσως μετά, οι Ισραηλινοί εκδίωξαν διά της βίας περίπου 800.000 Παλαιστίνιους (το 67% του πληθυσμού) από τις εστίες τους στην Παλαιστίνη.

Αν και οι Ισραηλινοί και οι Αμερικάνοι προσπαθούν να πείσουν ότι πίσω από τις διαμαρτυρίες βρίσκεται η Χαμάς, η οποία εκμεταλλεύεται τους Παλαιστίνιους και τους εκθέτει εσκεμμένα σε κίνδυνο κοντά στον περίβολο των συνόρων, οι Παλαιστίνιοι απορρίπτουν αυτόν τον ισχυρισμό. Εξάλλου, καμία οργάνωση δεν μπορεί να προκαλεί τέτοιας μαζικότητας και διάρκειας κινητοποιήσεις δίχως αντικειμενικές αιτίες. Μία από αυτές, εκτός από την διαρκή κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών, αποτελεί ο συνεχιζόμενος αποκλεισμός της Λωρίδας της Γάζας από γη, αέρα και θάλασσα, εδώ και πάνω από μια δεκαετία, ο οποίος οδηγεί στον θάνατο Παλαιστίνιους, κυρίως ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες, όπως παιδιά και ηλικιωμένους, λόγω των ελλείψεων σε βασικά αγαθά, φάρμακα και υποδομές.

Νωρίτερα τη Δευτέρα, μάλιστα, ο ισραηλινός στρατός, ο οποίος έχει επιβάλει αυτόν τον αποκλεισμό, έριξε φυλλάδια στη Γάζα, προειδοποιώντας τους Παλαιστίνιους να παραμείνουν μακριά από τα σύνορα, ενώ οι ΗΠΑ μετά τη σφαγή ισχυρίστηκαν πως «την ευθύνη για αυτούς τους τραγικούς θανάτους την έχει ξεκάθαρα η Χαμάς». Την ίδια στιγμή η Παλαιστινιακή Πρεσβεία στο Κάιρο ανακοίνωσε ότι η Αίγυπτος θα ανοίξει τη συνοριακή διέλευση της Ράφα για τέσσερις ημέρες και θα επιτρέψει την κίνηση και προς τις δύο κατευθύνσεις. Το πέρασμα θα ανοίξει για ανθρωπιστικούς λόγους.

«Πουλάνε τρέλα» οι Αμερικανοί
 
Η μετακίνηση της πρεσβείας, η οποία μέχρι τώρα ήταν εγκατεστημένη στο Τελ Αβίβ, σήμανε μονομερή ρήξη με την πολιτική που ασκούσε η αμερικανική διπλωματία επί δεκαετίες. Ταυτόχρονα αντίκειται προς τη διεθνή συναίνεση, κατά την οποία οι πρεσβείες δεν πρέπει να εγκατασταθούν στην Ιερουσαλήμ πριν υπάρξει διευθέτηση για το τελικό καθεστώς της πόλης κατόπιν διαπραγματεύσεων μεταξύ των Ισραηλινών και των Παλαιστίνιων. Αντίθετα, για τον σύμβουλο εθνικής ασφαλείας της αμερικανικής προεδρίας Τζον Μπόλτον, η μετακίνηση της πρεσβείας όχι μόνο δεν υπονομεύει την ειρηνευτική διαδικασία, αλλά την «κάνει ευκολότερη». Πρόκειται για «την αναγνώριση της πραγματικότητας», υποστήριξε ο Μπόλτον κατά τη διάρκεια συνέντευξης που παραχώρησε στο τηλεοπτικό δίκτυο ABC. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα που προβλήθηκε κατά τη διάρκεια της τελετής εγκαινίων της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ, ισχυρίστηκε ότι «παραμένει δεσμευμένος στην ειρήνη μεταξύ των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων».

Πάντως για τον Παλαιστίνιο απεσταλμένο στις ΗΠΑ, τον Χουσάμ Ζομλότ, η κυβέρνηση Τραμπ έχει οριστικά «χάσει τον ρόλο του συμφιλιωτή» επιλέγοντας να μεταφέρει την πρεσβεία της στην Ιερουσαλήμ, προχωρώντας σε μια κίνηση που οδηγεί σε «θρησκευτική σύγκρουση μάλλον, παρά σε αξιοπρεπή ειρήνη». Μολαταύτα, ο απεσταλμένος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ) είπε πως δεν «αποκηρύσσουμε την πεποίθησή μας ότι η ειρήνη είναι εφικτή».

Το πρόβλημα είναι ότι οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν «βάζουν γλώσσα» μέσα, εξακολουθώντας να προβοκάρουν το ήδη πολύ τεταμένο κλίμα. Φτάνουν μάλιστα να «κουνάνε» και το δάχτυλο στους Παλαιστίνιους, επειδή αντιδρούν στην, τουλάχιστον, αψυχολόγητη απόφαση του Τραμπ για τη μεταφορά της πρεσβείας. «Δεν αντιδρούν καλά» στην κίνηση αυτή, είπε το Σάββατο ο Αμερικανός πρεσβευτής στο Ισραήλ, ο Ντέιβιντ Φρίντμαν, κατά τη διάρκεια συνέντευξης που παραχώρησε στο τηλεοπτικό δίκτυο Fox News. Αλλά για τον Φρίντμαν, οι διαθέσεις των Παλαιστίνιων «θα αλλάξουν εν καιρώ», διότι κατ’ αυτόν θα αντιληφθούν ότι οι ΗΠΑ συνεχίζουν «να τείνουν το χέρι με ειρηνικό τρόπο» και οι ΗΠΑ «είναι εκεί για να βοηθήσουν τους Παλαιστίνιους».

Μόνο ο Φρίντμαν και μερικά μέλη του προσωπικού θα εργάζονται στη νέα πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ κατά την πρώτη φάση. Η πλήρης μετεγκατάσταση θα διαρκέσει χρόνια, σύμφωνα με αξιωματούχο των ΗΠΑ. Η πρεσβεία θα επεκταθεί σταδιακά στις σημερινές εγκαταστάσεις ή θα κατασκευαστεί ένα νέο συγκρότημα. Ο χώρος της πρεσβείας βρίσκεται κοντά στη λεγόμενη Πράσινη Γραμμή, τη γραμμή οριοθέτησης που χώριζε την ισραηλινή και την ιορδανική επικράτεια μετά τον πόλεμο του 1948.

«Παραδόξως, η κίνηση της πρεσβείας δεν έχει άμεσο αντίκτυπο στην πόλη, αλλά από την άλλη έχει τεράστιες συνέπειες», λέει ο Ντάνιελ Σέιντεμαν, αμερικανο-ισραηλινός νομικός και ιδρυτής της ΜΚΟ «Επίγεια Ιερουσαλήμ» στην Deutsche Welle. «Η Ιερουσαλήμ σήμερα είναι πιο διχασμένη, λιγότερο βιώσιμη, πιο αμφισβητούμενη από ποτέ. Η μετακίνηση της πρεσβείας εδώ δεν το αλλάζει αυτό, αφού αποτελεί το πιστοποιητικό θανάτου στην αμερικανική επιστασία των πολιτικών διαδικασιών στις σχέσεις Ισραήλ-Παλαιστίνης».

Ενώ υποτίθεται ότι η κυβέρνηση Τραμπ «εργάζεται» πάνω σε ένα νέο ειρηνευτικό σχέδιο, με τις κινήσεις της αναζωπυρώνει την ένταση. Η Παλαιστινιακή Αρχή έχει καταγγείλει έντονα την απόφαση του Τραμπ για την Ιερουσαλήμ και έχει αρνηθεί, έκτοτε, να συνεργαστεί με αξιωματούχους των ΗΠΑ. Επίσης, οι Παλαιστίνιοι κάλεσαν τις άλλες διπλωματικές αποστολές να μποϋκοτάρουν την εκδήλωση των εγκαινίων της πρεσβείας των ΗΠΑ τη Δευτέρα, στην οποία αναμενόταν να παραστούν περίπου 1.000 καλεσμένοι, μεταξύ των οποίων και ο υπουργός Οικονομικών Στίβεν Μνούχιν, καθώς και η κόρη του Τραμπ, Ιβάνκα.

Για τους Παλαιστίνιους, η αμερικανική πολιτική είναι σαφής. «Δείχνει ότι οι Αμερικανοί είναι απόλυτα ταγμένοι με την ισραηλινή πλευρά και δεν νοιάζονται για παλαιστινιακά δικαιώματα. Ουσιαστικά λένε στους Παλαιστίνιους ότι “είμαστε εναντίον των ονείρων σας να έχετε ένα κράτος” και οι Παλαιστίνιοι μένουν με άδεια χέρια. Επαναλαμβάνουν την ίδια ιστορία. Λένε στους Παλαιστίνιους “δεν έχετε δικαιώματα εδώ, άλλα έθνη ανέλαβαν”» λέει ο Τζαγιάντ Σιιάμ, Παλαιστίνιος ακτιβιστής, ο οποίος συμμετείχε από την πρώτη στιγμή στις διαδηλώσεις εναντίον της απόφασης Τραμπ τον Δεκέμβριο.

Η ισραηλινή αρπαγή της Ιερουσαλήμ

Σύμφωνα με το σχέδιο του ΟΗΕ του 1947 για το μοίρασμα της ιστορικής Παλαιστίνης μεταξύ του εβραϊκού και των αραβικών κρατών, η Ιερουσαλήμ έτυχε ειδικού καθεστώτος και προοριζόταν να τεθεί υπό διεθνή κυριαρχία και έλεγχο. Το ειδικό καθεστώς βασίστηκε στη θρησκευτική σημασία της Ιερουσαλήμ για τις τρεις λεγόμενες «Αβρααμικές» θρησκείες, τον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ. Στον πόλεμο του 1948, κατόπιν της σύστασης του ΟΗΕ για διαίρεση της Παλαιστίνης, οι σιωνιστικές δυνάμεις ανέλαβαν τον έλεγχο του δυτικού μισού της πόλης και κήρυξαν το έδαφός της μέρος του κράτους τους.

Κατά τον πόλεμο του 1967, οι Ισραηλινοί καταλαμβάνουν και το ανατολικό μέρος της πόλης που μέχρι τότε κατείχε η Ιορδανία. Το 1980 το Ισραήλ προσάρτησε και επίσημα την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως μέρος του και ανακήρυξε ολόκληρη την πόλη ως πρωτεύουσά του. Εκείνη η ανακήρυξη δεν αναγνωρίστηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία της διεθνούς κοινότητας. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ψήφισε το ψήφισμα 478 την ίδια χρονιά, δηλώνοντας τον νόμο «άκυρο».

Πάντως από το 1967, η πολιτική που ακολουθούν όλες οι ισραηλινές κυβερνήσεις στοχεύει στη διατήρηση της ισραηλινής ηγεμονίας στην πόλη, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο και τη Συνθήκη της Γενεύης που απαγορεύει στις χώρες κατοχής να μεταφέρουν πληθυσμό τους στις κατεχόμενες περιοχές. Αυτό που θέλει το Ισραήλ είναι εμποδίσει τη γέννηση ενός παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την ανατολική Ιερουσαλήμ.

Για να το κάνουν αυτό οι Ισραηλινοί χρησιμοποιούν διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα την παράνομη επέκταση της πόλης, προσαρτώντας εδάφη και χωριά της Δυτικής Όχθης και αυξάνοντας την λεγόμενη «Παλιά Πόλη» από ένα τετραγωνικό χλμ (6 τετραγωνικά χλμ. μαζί με τις γύρω αραβικές συνοικίες επί ιορδανικής κυριαρχίας) σε 70 τετραγωνικά χλμ. Όταν το τείχος γύρω από την ανατολική Ιερουσαλήμ ολοκληρωθεί, ο περίκλειστος χώρος θα μετρά συνολικά 164 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Ένα άλλο ζήτημα είναι το δημογραφικό, με τους Ισραηλινούς να θέτουν σε απόλυτη προτεραιότητα την επιβολή μιας μεγάλης πλειοψηφίας στην περιοχή. Αυτό έγινε μέσω της δημιουργίας ισραηλινών οικισμών αλλά και με το λεγόμενο «περιβαλλοντικό απαρτχάιντ». Ολόκληρες περιοχές ονομάστηκαν «πράσινες ζώνες» για να μην μπορούν οι Άραβες να χτίσουν σε αυτές, κάτι που όμως επιτράπηκε στους Ισραηλινούς. Βασικός στόχος είναι οι ισραηλινοί οικισμοί να δημιουργούνται με τέτοιο τρόπο που κάποια στιγμή θα αποτελούν ο ένας μια συνέχεια του άλλου και τελικά ένα ολόκληρο αδιάσπαστο σύνολο.

Εκτός από την εδαφική επέκταση προς τη Δυτική Όχθη και τον εποικισμό, οι Ισραηλινοί επιβάλλουν απόλυτο έλεγχο στην επικοινωνία προκειμένου να κατακερματιστεί ο παλαιστινιακός χώρος, να μειωθεί η κινητικότητα του πληθυσμού και να καταστραφεί κάθε δυνατότητα ανάπτυξης. Το Ισραήλ όχι μόνο κατέλαβε, ανακαίνισε και διεύρυνε τις υπάρχουσες οδούς. Δημιούργησε και νέους δρόμους που θα επιτρέπουν στους εποίκους να φτάνουν στην Ιερουσαλήμ αλλά σχεδιάζουν και τη δημιουργία – όσο το δυνατόν πιο γρήγορα – μια γραμμής τραμ για τον ίδιο λόγο.

Την χειρότερη στιγμή

Το άνοιγμα της αμερικανικής πρεσβείας δεν συμπίπτει μόνο με τα «γενέθλια» του Ισραήλ, αλλά και με την νέα ένταση μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν, η οποία έχει όλα τα «φόντα» να μετατραπεί σε ευρείας κλίμακας σύγκρουση. Από αυτή την άποψη, η κίνηση του Τραμπ για αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ και η επικύρωση αυτής της απόφασης με τη μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην πόλη, στέλνει μήνυμα και προς το Ιράν και τους συμμάχους του. Και δεν υπάρχει τίποτα που να αφήνει περιθώριο άλλων σκέψεων, από το ότι οι παραλήπτες του μηνύματος θα απαντήσουν σε αυτό επίσης με κλιμάκωση.