Μόλις τελείωσε ο πόλεμος, ο πρώην μαχητής των Βιετκόνγκ Nguyen Van Bat απέκτησε τέσσερα παιδιά. Τρεις από αυτά υποφέρουν από απώλεια μνήμης, όπως και αυτός. Η μεγαλύτερη κόρη του, η Nguyen Thanh, περνάει το μεγαλύτερο μέρος της μέρας της στο κρεβάτι, κοιτάζοντας το κενό.

Ο 69χρονος Nguyen Van Bat και η οικογένειά του ζουν σε μια παράγκα στην πόλη Bien Hoa. Εκεί τους συνάντησε το γερμανικό περιοδικό Spiegel.

Κυκλοφορεί ξυπόλυτος και το σχέδιο του πουκάμισου του έχει ξεθωριάσει. Το σπίτι έχει ποτίσει από μια ελαφριά μυρωδιά λυμάτων και τα ρούχα κρέμονται σε σακούλες σκουπιδιών πάνω από τα αυτοσχέδια κρεβάτια. Η οικογένεια δεν είναι σε θέση να αγοράσει ντουλάπες. Πρέπει να φροντίσουν τα παιδιά τους που έχουν ειδικές ανάγκες.

Οι ενισχύσεις που λαμβάνουν από το κράτος είναι ελάχιστες. Τα προβλήματα μνήμης είναι αποτέλεσμα ενός γενετικού προβλήματος, που πολλές έρευνες το έχουν συνδέσει με τον Πορτοκαλί Παράγοντα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, οι ΗΠΑ ψέκασαν με περισσότερα από 45 εκατομμύρια λίτρα της φυτοκτόνου και αποφυλλωτικής ουσίας τα γη της χώρας, επιπλέον των 27 εκατομμυρίων λίτρων άλλων ζιζανιοκτόνων που έριξαν. Στόχος ήταν κυρίως τα δάση του νοτιοανατολικού τμήματος του Βιετνάμ κοντά στα σύνορα με τη Καμπότζη, όπου είχε σταλεί και ο Nguyen Van Bat.

Έχοντας πάρει το όνομά της από τις πορτοκαλί ετικέτες στα βαρέλια που φυλασσόταν, η τοξίνη χρησιμοποιήθηκε για να αποψιλωθεί η ζούγκλα που παρείχε στους στρατιώτες των Βιετκόνγκ καταφύγιο και τροφή. Ο Πορτοκαλί Παράγοντας έπεσε στο έδαφος και πέρασε στα υπόγεια ύδατα και από εκεί στα τρόφιμα. Τόσα χρόνια μετά η παρουσία του είναι ακόμη αισθητή.

Εκείνοι που εκτέθηκαν στον Πορτοκαλί Παράγοντα είναι τρεις φορές πιο πιθανό να φέρουν στη ζωή παιδιά με αναπηρία, με παραμορφώσεις που ενδεχομένως θα συνεχιστούν για έξι έως δώδεκα γενεές ακόμα.

Το να γεννιέται κάποιος με αναπηρία στο Βιετνάμ συνήθως συνεπάγεται μια ζωή φτώχειας. Η κυβέρνηση του Ανόι παρέχει από καθόλου έως πενιχρά επιδόματα βοηθείας και η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν έχει αναλάβει μέχρι σήμερα την ευθύνη για τα 3 εκατομμύρια θύματα του πολέμου στο Βιετνάμ.

Μόλις τώρα, 44 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, κάτι δείχνει να αλλάζει. Οι ΗΠΑ δήλωσαν πρόθυμες να συνεργαστούν με το Βιετνάμ, όχι τόσο γιατί τους έπιασε ο πόνος, αλλά περισσότερο γιατί δεν θέλουν η χώρα να τεθεί υπό την κυριαρχία της αντίπαλης υπερδύναμης, της Κίνας.

Σε μία πρώτη κίνηση, οι ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί ότι θα εκκαθαρίσουν την στρατιωτική βάση Bien Hoa, στην οποία αποθηκεύονταν τα βαρέλια με τον πορτοκαλί Παράγοντα και όπου οι τιμές της διοξίνης είναι μέχρι και 1.000 φορές υψηλότερες από τις διεθνώς αποδεκτές. Φιλοδοξούν ότι ο χώρος θα είναι απολύτως ασφαλής μέσα σε 10 χρόνια από τώρα. Επιπλέον, οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να ενισχύσουν τα θύματα του χημικού τους πολέμου με οικονομικές αποζημιώσεις.

«Το γεγονός ότι δύο πρώην εχθροί συνεργάζονται τώρα σε ένα τέτοιο περίπλοκο καθήκον είναι μια ιστορική στιγμή», δήλωσε ο Πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Βιετνάμ Daniel Kritenbrink σε συνέντευξη Τύπου που έδωσε στα τέλη Απριλίου, ανακοινώνοντας τα αμερικανικά σχέδια. Ωστόσο, μερικοί από αυτούς που επηρεάζονται μέχρι και σήμερα από τα αμερικανικά πεπραγμένα στη χώρα τους έχουν διαφορετική άποψη.

Στο γήπεδο του Bien Hoa, μόλις λίγα χιλιόμετρα από την καλύβα του Nguyen Van Bat, το Spiegel συναντά τον 39χρονο Nguyen Kien, να δένει τα παραμορφωμένα του μέλη σε ένα αναπηρικό ποδήλατο. Προπονείται για τα περιφερειακά πρωταθλήματα. Το χρηματικό έπαθλο θα είναι πολύτιμο για αυτόν αν τα καταφέρει και κερδίσει. Μέχρι στιγμής, το ρεκόρ του στα 100 μέτρα είναι τα 18 δευτερόλεπτα. Μερικοί από τους αντιπάλους του μπορούν να τα κάνουν σε 17,5, αλλά έχουν και καλύτερα αναπηρικά αμαξίδια που είναι έως και 10 φορές πιο ακριβά από το δικό του. Αλλά ελπίζει να τους νικήσει ούτως ή άλλως.

Ολόκληρη η ζωή του έχει υπάρξει ένας άνισος ανταγωνισμός. Κάθε μήνα, παίρνει ένα αναπηρικό βοήθημα της τάξης των 57 ευρώ από τη βιετναμέζικη κυβέρνηση, που αντιστοιχεί περίπου στο ένα τρίτο του μέσου μισθού στη χώρα. Επιπλέον, κερδίζει λίγο επιπλέον χρήματα με την πώληση λαχείων, την καλύτερη δουλειά που έχει καταφέρει να βρει. Η αναπηρία του είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο δεν πήγε ποτέ στο σχολείο και δεν μπορεί να διαβάσει.

Οι μηροί του είναι γεμάτοι ουλές ουλές που του άφησε μια αποτυχημένη επέμβαση το 1982. Όταν ήταν τριών ετών, οι γιατροί προσπάθησαν να ισιώσουν τα πόδια του, αλλά απέτυχαν – και το τρυφερό, εύθραυστο αγόρι με τον καμπυλωτό κορμό και τα στριμμένα πόδια παρέμεινε ανάπηρος ενώ έγινε παράλληλα μια σημαντική οικονομική επιβάρυνση για τη μητέρα του Vú και τον βετεράνο πατέρα του Mai.

Όταν ήταν 5 χρονών, ο Αμερικανός ερευνητής Richard Albanese της Σχολής Αεροδιαστημικής Ιατρικής της Πολεμικής Αεροπορίας ανακάλυψε ότι οι Αμερικανοί βετεράνοι του πολέμου του Βιετνάμ που είχαν εκτεθεί στον Πορτοκαλί Παράγοντα είχαν πολλές πιθανότητες να γεννήσουν παιδιά με αναπηρίες. Οι ανώτεροι του αρχικά αρνήθηκαν να δημοσιοποιήσουν την έκθεσή του, κάτι που τελικά έγινε λίγο πριν από τα ένατα γενέθλια του Nguyen Kien κι έπειτα από πιέσεις από το Κογκρέσο των ΗΠΑ.

Ωστόσο, θα χρειαζόταν περισσότερο από μια δεκαετία, μέχρι το 1996 ώστε η κυβέρνηση των ΗΠΑ να αναγνωρίσει διάφορα ελαττώματα της σπονδυλικής στήλης ως άμεση συνέπεια της έκθεσης στο θανατηφόρο χημικό. Τότε μόνο Αμερικανοί βετεράνοι και οι οικογένειές τους έλαβαν αποζημιώσεις και προνόμια. Η Βιετναμέζικη Ένωση Θυμάτων του Πορτοκαλί Παράγοντα (VAVA) μήνυσε τότε την Dow Chemical και την Monsanto, που ήταν οι εταιρείες – παραγωγής του αλλά ένα δικαστήριο απέρριψε την αγωγή, αποφασίζοντας ότι ο Πορτοκαλί Παράγοντας δεν ήταν απαγορευμένη τοξίνη την εποχή του πολέμου του Βιετνάμ.

Το 2003, ο Nguyen Kien κέρδισε δύο αργυρά μετάλλια σε αθλητικούς διαγωνισμούς. Οι φωτογραφίες απεικονίζουν τον Nguyen Kien, να ακτινοβολεί με το μετάλλιο του, καθώς σηκώνει το χέρι του. Δεν χαίρεται τόσο για τη νίκη, όσο για την ευκαιρία που κέρδισε για μια καλύτερη ζωή. Από το 2005, έχει λάβει ένα μπόνους 120 ευρώ το μήνα από το υπουργείο Πολιτισμού του Βιετνάμ για τα αθλητικά του επιτεύγματα. Και μια στο τόσο βγάζει και κάποια εξτρά χρήματα, σημειώνοντας νίκες σε μικρούς αγώνες.

Τρεις μήνες πριν, ο Nguyen Kien παντρεύτηκε. Θα ήθελε να αποκτήσει παιδιά με τη γυναίκα του, αλλά δεν είναι σίγουρος αν θέλει να το ρισκάρει.

Όπως σημειώνει το γερμανικό περιοδικό, σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στατιστικά, το βιετναμέζικο κράτος χορήγησε το 2014 επιδόματα αναπηρίας σε περίπου 286.000 βετεράνους πολέμου και τους απογόνους τους, με τη μέση αποζημίωση να ισοδυναμεί με 60 ευρώ το μήνα. Τα 465.000 θύματα του Πορτοκαλί Παράγοντα που δεν που δεν έλαβαν μέρος στον πόλεμο και τα παιδιά τους, παίρνουν πολύ λιγότερα χρήματα όμως.

Η ζωή αυτών των ανθρώπων τείνει εξαρτάται από σποραδικά βοηθήματα από μεγάλους οργανισμούς, όπως π.χ. ο Ερυθρός Σταυρός. ο Ερυθρός Σταυρός και στην πλειοψηφία τους ζουν στη δίνη της φτώχειας. Είναι πολύ συχνό δε φαινόμενο οι γονείς να αφήνουν τα παραμορφωμένα μωρά τους στις αυλές των ορφανοτροφείων, επειδή δεν έχουν τη δυνατότητα να τα φροντίσουν.

Στην οικογένεια του Nguyen Van Bat, μόνο αυτός και η κόρη που πάσχει από σοβαρή αναπηρία λαμβάνουν κρατικά επιδόματα. Οι άλλες τρεις κόρες του εργάζονται σε ένα εργοστάσιο όπου δεν επηρεάζει τη δουλειά τους το ότι συχνά ξεχνούν πράγματα. Ελπίζει ότι θα παντρευτούν ώστε να αναλάβει κάποιος άλλος άνδρας τη φροντίδα τους, αλλά μέχρι στιγμής, μόνο η μεγαλύτερη που έχει και το μικρότερο πρόβλημα, παντρεύτηκε. Η ίδια και ο σύζυγός της απέκτησαν δύο παιδιά. Και ήταν ένα βαρύ πλήγμα για την οικογένεια όταν τα κορίτσια εμφάνισαν επίσης σημάδια της ίδιας βλάβης στον εγκέφαλό με αυτή που έχει η μητέρα και ο παππούς τους.

Όταν τον ρωτάνε αν αισθάνεται ότι έχει αφεθεί στη μνήμη του από το κράτος, αποφεύγει να απαντήσει: «Ένας στρατιώτης υπομένει πάντα τη μοίρα του», είναι το μόνο που λέει.

Ο Nguyen Van Bat, φυσικά, άκουσε για τα αμερικανικά σχέδια, δεν πιστεύει όμως ότι η οικογένειά του θα ωφεληθεί από αυτά. Τουλάχιστον χαίρεται που θα καθαρίσει η παλιά του βάση και ελπίζει ότι δεν θα υπάρξουν περισσότερες οικογένειες που θα υποστούν τις αναπηρίες από τις οποίες υποφέρει η δική του. Ακόμη κι αν τα δικά του εγγόνια δεν το γλίτωσαν…