Ρεκόρ στις σφαγές ρινόκερων σημειώθηκε το περασμένο έτος, καθώς 1.215 ρινόκεροι σκοτώθηκαν στη Νότια Αφρική. Την ίδια στιγμή, έχουν σκοτωθεί και 42 λαθροκυνηγοί από φύλακες και αστυνομία. Όλα στο όνομα μιας εσφαλμένης πεποίθησης στην Ασία, ότι το κέρατο του ρινόκερου μπορεί να θεραπεύσει τον καρκίνο. Επιμέλεια: Μικαέλα Κόλλια.

Μιλώντας στο BBC, ένας λαθροθήρας, ο Eusebio, περιγράφει τη διαδικασία που ακολουθείται συνήθως για τη σφαγή του ρινόκερου: «Ένας από την ομάδα πλησιάζει το ζώο και πυροβολεί. Όταν αυτό πέσει, αποσπά το κέρατό του, με τη βοήθεια άλλων δύο ατόμων. Μετά πάμε στην κρυψώνα μας και περιμένουμε μέχρι να πέσει η νύχτα ώστε να περπατήσουμε, χωρίς να μας αντιληφθεί κανείς, ως τα σύνορα». Σημειώνει, επίσης, ότι ο ρινόκερος πρέπει να πεθάνει με τον πρώτο πυροβολισμό γιατί αλλιώς μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο.

Ο Eusebio ζει σε ένα από τα πολλά χωριά της Μοζαμβίκης που είναι διάσπαρτα κατά μήκος των συνόρων της Νότιας Αφρικής. Πρόκειται για μια έρημη και φτωχή περιοχή. Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν από τη γεωργία, καλλιεργώντας μικρά αγροτεμάχια αραβοσίτου και λαχανικών. Ο 27χρονος Eusebio δηλώνει πως ήθελε να ξεφύγει από τη φτώχια και για αυτό αποφάσισε να γίνει λαθροθήρας.

Η μαζική σφαγή ρινόκερων έχει οδηγήσει στην πλήρη εξάλειψη του είδους στη Μοζαμβίκη. Οι τελευταίοι ρινόκεροι της περιοχής σκότωθηκαν πριν δύο χρόνια, γι’αυτό ο Eusebio και οι υπόλοιποι λαθροθήρες αναγκάστηκαν να μεταφερθούν στο Εθνικό Πάρκο Kruger της Νότιας Αφρικής, μια παρθένα έρημο όπου τα ζώα ζουν ελεύθερα. Το πάρκο Kruger είναι το σπίτι των περισσότερων ρινόκερων στον κόσμο, γεγονός που το τοποθέτησε αμέσως πρώτο στην λίστα των λαθροκυνηγών.

Σύμφωνα με τον Eusebio, oι λαθροκυνηγοί παρακολουθούν την κίνηση των φυλάκων και των αστυνομικών και όταν πέφτει το σκοτάδι διανύουν τεράστιες αποστάσεις για να κρυφτούν σε μέρη με λιγότερη περιφρούρηση. Την αυγή ξεκινούν το κυνήγι. 

Σχετικά με το τρόπο που αποσπούν το κέρατο από το θύμα τους αναφέρει: «Για τους περισσότερους είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία. Εμείς, όμως, είμαστε συνηθισμένοι και δεν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες. Είμαστε σκληροτράχηλοι».

Όπως ανέφερε και ο ίδιος ο Eusebio, οι λαθροκυνηγοί εργάζονται συνήθως σε ομάδες των τριών. Ο ένας πυροβολεί το ρινόκερο, ο δεύτερος κόβει το κέρατο και ο τρίτος παραφυλάει για να μη συλληφθούν.

Συνολικά, ο Eusebio έχει συμμετάσχει σε τέσσερα ταξίδια στο Kruger Park, τα οποία του απέφεραν περίπου $ 10.000. Αν και δε δηλώνει περήφανος για τις πράξεις του, τονίζει ότι είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να εξασφαλίσει στην οικογένειά του τροφή και στέγη. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας από τους 42 λαθροκυνηγούς που σκοτώθηκαν στη Νότια Αφρική τον περασμένο χρόνο ήταν ο νεότερος αδελφός του Eusebio, ο Πάολο. Άφησε πίσω δύο γυναικες, δύο παιδιά και και τους γονείς του. 

Στην Ασία το κέρατο του ρινόκερου στη μαύρη αγορά κοστίζει δεκάδες χιλιάδες δολάρια το κιλό επειδή θεωρείται θεραπευτικό ενάντια στον καρκίνο, καθώς και αφροδισιακό. 

Βιομηχανία προστασία άγριων ζώων

Καθώς ο αριθμός των θανατομένων ρινόκερων της Νοτίου Αφρικής έχει εκτοξευθεί στα ύψη (από 13 το 2007 σε περισσότερους από 1.000 το 2013 και το 2014) έχει προκύψει ανάγκη για μια ενταντικότερη και αποτελεσματικότερη προστασία των ζώων.

Η Protrack είναι η πρώτη από μια σειρά ιδιωτικών εταιριών ασφαλείας που δουλεύουν κατά της λαθροθηρίας στη Νότια Αφρική. Ο ιδρυτής της ProTrack ο οποίος εκμισθώνει φύλακες σε ιδιωτικές περιοχές στην ευρύτερη περιοχή του πάρκου Kruger, δήλωσε στο BBC ότι έρχονται συνέχεια αντιμέτωποι με βαριά οπλισμένες συμμορίες, όμως και οι φύλακες είναι εξοπλισμένοι με ημιαυτόματα όπλα και ειδικά εκπαιδευμένοι.  Οι φύλακες ζουν και κοιμούνται έξω στο δάσος και για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από τα άγρια ζώα μένουν σε ειδικά καμουφλαρισμένα καταλύματα.

Ένας από τους πιο γνωστούς φύλακες της Protrack, o Tumi Morema, ο οποίος έχει πιάσει περισσότερους λαθροκυνηγούς από οποιονδήποτε άλλον, δεν αποκλείει την πιθανότητα να χάσει τη ζωή του κάποια στιγμή, είτε από λαθροθήρες είτε από άγρια ζώα. Οι κίνδυνοι, όμως, τον ακολουθούν και στο σπίτι καθώς δέχεται συχνά απειλές. Παρ ‘όλα αυτά, ο ίδιος επισημαίνει και ένα ακόμη παράγοντα, πέρα τη φτώχεια και την απληστία. Αναφέρεται και στην αίσθηση της αδικίας που γεννάται με την περίφραξη τεράστιων εκτάσεων από λευκούς, εντός των οποίων βρίσκονται τα ζώα. «Οι μαύροι αισθάνονται ότι έχουν χάσει τα δικαιώματά τους, ότι τους λήστεψαν. Αυτό οδηγεί σε μια αιματηρή κατάσταση».

Σημειώνεται πως μέχρι πέρυσι η λαθροθηρία δεν αποτελούσε επίσημα έγκλημα στη Μοζαμβίκη, ενώ ακόμα φαίνεται να υπάρχει μια απροθυμία από ορισμένες πλευρές να σταματήσουν το εμπόριο. Χαρακτηριστικά, ο πατέρας του Eusebio αναφέρει ότι η αστυνομία και οι στρατιώτες είναι αυτοί που τους εφοδιάζουν με όπλα για να κυνηγήσουν. «Έτσι, το πρώτο βήμα εκ μέρους της κυβέρνησης θα έπρεπε να είναι η απαγόρευση του εμπορίου όπλων από την πρωτεύουσα Μαπούτο. Αν τα όπλα συνεχίζουν να έρχονται εδώ, τα παιδιά μας θα συνεχίσουν να πηγαίνουν για λαθροθηρία επειδή δεν έχουν τίποτα άλλο να κάνουν».

Σύμφωνα με δημοσιογράφο της Μοζαμβίκης, τον Lazaro Mabunda, οι αστυνομικοί ανταγωνίζονται για το ποιος θα έχει τον έλεγχο της λαθροθηρίας σε περιοχές έντονης δραστηριότητας, όπως η Massingir και η Magude, γιατί με αυτό το τρόπο κερδίζουν εύκολο και γρήγορο χρήμα.

Παράλληλα, ο επικεφαλής του Κέντρου Προστασίας της Μοζαμβίκης, Bartolomeu de Soto, αν και αναγνωρίζει ότι ο αριθμός των νεκρών ρινόκερων αυξάνεται συνεχώς, υπογραμμίζει ότι, από τότε που πέρασε ό νόμος περί απαγόρευσης της λαθροθηρίας, έχουν συλληφθεί πολλοί λαθροκυνηγοί. Επίσης, τονίζει ότι το ζήτημα αυτό αποτελεί προτεραιότητα για την κυβέρνηση, και ότι «αν υπάρχει οποιαδήποτε υπόθεση διαφθοράς, η κυβέρνηση θα ενεργήσει κατάλληλα». Τέλος, παραδέχεται ότι, δυστυχώς, η φτώχεια – μία από τις βασικές αιτίες της λαθροθηρίας – δεν πρόκειται να εξαλειφθεί σύντομα.

Από την άλλη πλευρά των συνόρων, ο άνθρωπος που έχει επιφορτιστεί με την ευθύνη της πάταξης της λαθροθηρίας στο Εθνικό Πάρκο Κρούγκερ, Maj Gen Johan Jooste, λέει ότι η δολοφονία λαθροκυνηγών δεν είναι η λύση. «Λαθροκυνηγοί θα υπάρχουν πάντα αν δεν αντιμετωπίσουμε το οργανωμένο έγκλημα, τα μεγάλα αφεντικά. Θα πρέπει επίσης να δώσουμε ελπίδα στην κοινότητα και να αποδείξουμε ότι έχουμε τον έλεγχο του δικτύου της εγκληματικότητας. Το μέλλον των πάρκων μας βρίσκεται στα χέρια των κοινοτήτων μας».

«Ρινο-πλαστική»

Παρ’ όλο που οι περισσότεροι ρινόκεροι σκοτώνονται, ορισμένοι λαθροθήρες επιλέγουν να τους κοιμίσουν για να πάρουν τα κέρατά τους. Μέχρι τώρα κανείς από τους ειδικούς δε γνώριζε πώς θα μπορούσαν να γιατρέψουν ένα ζώο που έχει ακρωτηριαστεί κατά αυτό τον τρόπο.

Όπως σημειώνει ο χειρουργός άγριων ζώων, Johan Marais, «η μεγαλύτερη πρόκληση είναι το μέγεθος του ζώου, καθώς και το γεγονός ότι δε μπορούμε να προσφέρουμε μετεγχειρητική φροντίδα». «Πρέπει να ακινητοποιούμε το ρινόκερο κάθε τέσσερις εβδομάδες για 12 μήνες, τακτική που είναι αρκετά επικίνδυνη για το ζώο αλλά και οικονομικά πολυέξοδη. Ωστόσο, αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να σώσουμε τη ζωή του πληγωμένου ζώου».

Για παράδειγμα, κάποιοι είχαν αφαιρέσει από τα κέρατα από ένα θηλυκό ρινόκερο, με αλυσοπρίονο, και την άφησαν να περιφέρεται στη ζούγκλα με ακατάπαυστη αιμοραγία. Για να κρατήσουν τις μύγες μακριά από την πληγή, οι κτηνίατροι της κάλυψαν την πληγή με ειδικό επίδεσμο, αλλά και πάλι δε μπορούσε να αναρρώσει. Μια άλλη λύση έπρεπε να βρεθεί.

Έτσι, αποφάσισαν να καλύψουν την πληγή με ένα υλικό που χρησιμοποιείται για τις οδοντιατρικές πλάκες και να την ράψουν με οδοντιατρικό σύρμα, συμπληρώνοντας τυχόν κενά με μια πολύ δυνατή κόλλα. Επιπλέον, πήραν δέρμα από τα αφτιά του ρινόκερου και έραψαν το πρόσωπό του. Μέχρι στιγμής, η τεχνική αυτή έχει αποδειχθεί αποτελεσματική, καθώς ο ρινόκερος δείχνει μα ανακάμπτει. Υπήρχε, όμως, και μια δυσάρεστη πτυχή στην ιστορία. Η Lion Den, όπως βάφτησαν τον ρινόκερο οι διασώστες, ήταν έγκυος και ο βαρύς τραυματισμός της κόστισε τη ζωή του μωρού της.

Μερικά στοιχεία σχετικά με το παράνομο εμπόριο άγριων ζώων

Σύμφωνα με τη WWF, τα εγκλήματα κατά των άγριων ζώων αποτελούν το τέταρτο μεγαλύτερο είδος παράνομου εμπορίου παγκοσμίους μετά τα ναρκωτικά, την παραχάραξη και την εμπορία ανθρώπων. Το κέρατο ρινόκερου είναι ένα από τα πιο ακριβά αγαθά του κόσμου, καθώς στοιχίζει 60.000 δολάρια ανά χιλιόγραμμο – περισσότερο και από τα διαμάντια ή το χρυσό. Ορισμένα βασικά στοιχεία, όπως επισημαίνονται από την WWF. 

• Υπάρχουν περίπου 20.400 λευκοί ρινόκεροι στην Αφρική – αλλά ακτιβιστές προειδοποιούν ότι ο αριθμός των ρινόκερων που πεθαίνουν σύντομα θα υπερβαίνει τον αριθμό όσων γεννιούνται. 
• Στο νότιο τμήμα της Αφρικής, Ευρωπαίοι κυνηγοί οδήγησαν τους ρινόκερους στα πρόθυρα της εξαφάνισης, στις αρχές του 1900. 
• Ο μισός πληθυσμός της Μοζαμβίκης ζει με λιγότερο από 1 δολάριο την ημέρα.