Τα διαμάντια αντιμετωπίζονται και προωθούνται στις διεθνείς αγορές σαν σύμβολα αγάπης, πίστης και νέων ξεκινημάτων. Για πολλούς ανθρώπους όμως στις χώρες από τις οποίες προέρχονται, οι λαμπεροί πολύτιμοι λίθοι θεωρούνται περισσότερο κατάρα από ευχή, μιας και αυτά καθίστανται αιτία εμφύλιων πολέμων, βίας, εργατικής εκμετάλλευσης και περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Ads

Πριν από ένα μήνα, ένας Ελληνοαμερικανός ειδικός στους πολύτιμους λίθους ξεκίνησε στη Γενεύη απεργία πείνας με αφορμή την επικείμενη πώληση ενός υπέρογκου διαμαντιού από τον οίκο De Grisogono. Ο Γιάννης Μελλάς είχε ξεκινήσει από το καλοκαίρι κιόλας να μποϋκοτάρει την εταιρία, όταν είχε πληροφορηθεί μερικά ανησυχητικά δεδομένα σχετικά με την εταιρία από ένα συνάδελφό του. Σύμφωνα με αυτά, ο διάσημος οίκος διαμαντιών μεταξύ των μετόχων του μετρά και την Isabel dos Santos, κόρη του πρώην προέδρου της Ανγκόλα, Jose Eduardo dos Santos. Με την Ανγκόλα να κατατάσσεται στις βασικές χώρες εξόρυξης και εμπορίου ματωμένων διαμαντιών, ο Melas θεώρησε καθήκον του τη διαμαρτυρία και την προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κοινού σε σχέση με το ζήτημα.

Τι είναι όμως τα ματωμένα διαμάντια και πόσο σοβαρό είναι το ζήτημα για να κάνει ένα άτομο να προσφύγει σε τέτοια μέτρα διαμαρτυρίας γύρω από αυτά; Ο όρος ”ματωμένα διαμάντια” χρησιμοποιείται για διαμάντια που προέρχονται από εμπόλεμες ζώνες, τα κέρδη των οποίων διατίθενται για να χρηματοδοτήσουν πολεμικές συρράξεις, ανταρσίες, βρώμικες δραστηριότητες δικτατόρων κλπ. Η χρήση του όρου είναι διαδεδομένη και γίνεται για να τονιστούν οι συνέπειες του εμπορίου διαμαντιών σε συγκεκριμένες περιοχές ή απλά για να δηλωθεί η προέλευση του εκάστοτε διαμαντιού. Βασικές χώρες εξόρυξής τους θεωρούνται η Ανγκόλα, η Ακτή Ελεφαντοστού, η Σιέρα Λεόνε, η Ζιμπάμπουε, το Κονγκό και άλλες.

Διαβάστε επιπλέον: Ο κόσμος των πολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων

Ads

Για την εξόρυξη των διαμαντιών αυτών, οι πολέμαρχοι των Αφρικανικών κρατών προέλευσής τους χρησιμοποιούν τακτικές ακραίας βίας και εξαναγκασμού των ντόπιων πληθυσμών, ενώ παρατηρούνται συχνά και περιπτώσεις δουλείας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου στη Σιέρα Λεόνε, όταν μία ομάδα γνωστή ως Επαναστατικό Ενωμένο Μέτωπο απείλησε, ακόμα και ακρωτηρίασε, ντόπιους πληθυσμούς χωριών με διαμάντια μέχρι να πάρει τον πλήρη έλεγχο των ορυχείων τους. Συνολικά 20.000 άνθρωποι ακρωτηριάστηκαν και χιλιάδες ακόμη μετανάστευσαν κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής.

image

Αντίστοιχα, για σχεδόν μία δεκαετία η Ακτή Ελεφαντοστού υπήρξε ένα διαιρεμένο κράτος, όπου οι αντάρτες έλεγχαν το βόρειο κομμάτι της χώρας που ήταν πλούσιο σε διαμάντια, ενώ η κυβέρνηση έλεγχε το νότο. Σύμφωνα με το National Geographic News, τα ματωμένα διαμάντια ευθύνονται για τουλάχιστον 4 εκατομμύρια θανάτους, ενώ το πρόβλημα ήρθε ουσιαστικά στα φώτα της διασημότητας μετά την ταινία “Ματωμένο Διαμάντι” με πρωταγωνιστή το Λεονάρντο ΝτιΚάπριο.

Λίγα χρόνια πριν την ταινία ωστόσο και πιο συγκεκριμένα το 2002, είχε δημιουργηθεί το Kimberly Process Certification Scheme, ένα πρόγραμμα για τη ρύθμιση του εμπορίου διαμαντιών, αλλά και την πρόληψη ώστε  πολύτιμοι λίθοι που προέρχονται από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις κρατών να μην διατίθενται στη διεθνή αγορά. Το πρόγραμμα αγκαλιάστηκε από τη βιομηχανία κοσμημάτων και τα Ηνωμένα Έθνη. Ο οίκος De Beers’ μάλιστα ισχυρίζεται ότι το 99,8% των διαμαντιών που διατίθενται πλέον στην αγορά είναι ”καθαρά”.

Ωστόσο το 2006 τα Ηνωμένα Έθνη και η κυβέρνηση των ΗΠΑ κυκλοφόρησαν έγγραφα που υποδείκνυαν ότι διαμάντια αξίας περίπου 23 εκατομμυρίων δολαρίων διετέθησαν στην αγορά χωρών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα Kimberly Process, λόγω του ότι αυτό βασίζεται σε εντελώς διεφθαρμένες χώρες-παραγωγούς που υποτίθεται ότι τα ελέγχουν. Ταυτόχρονα υπάρχει το χρόνιο πρόβλημα της διακίνησης διαμαντιών μέσω των συνόρων χωρών που ανήκουν στο πρόγραμμα. Ένας από τους ιδρυτές του προγράμματος μάλιστα αποσύρθηκε από αυτό λόγω της αποτυχίας του. 

Αναφορικά με τη βιομηχανία διαμαντιών στον κόσμο, τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν ότι είναι μια από τις πλουσιότερες, με το ενδιαφέρον για αυτά να μη φαίνεται να μειώνεται καν εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Για την ακρίβεια, σύμφωνα με τον οίκο De Beers’, το 2015 η γενιά των millenials μόνο ξόδεψε 26 δισεκατομμύρια σε διαμάντια, σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ιαπωνία και η Ινδία, ενώ προβλέπεται τα έσοδα στα επόμενα έτη να εκτοξευθούν ακόμη περισσότερο.

Με τις εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο των κοσμημάτων να βλέπουν τα έσοδά τους να αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο από τις γενιές των εικοσάρηδων και μόνο, και με τον υπόλοιπο ηλικιακά μεγαλύτερο κόσμο να τα θεωρεί το απόλυτο απόκτημα και πολυτελές δώρο, μένει να δούμε κατά πόσο θα είναι εφικτός ο πραγματικός περιορισμός των ματωμένων διαμαντιών στην αγορά, όταν τα συμφέροντα που διακυβεύονται κοστίζουν υπερπολλαπλάσια από το ΑΕΠ των χωρών παραγωγής τους. 

* Ο Γιάννης Μελλάς
image