Ανώτερος Σύμβουλος του Γενικού Διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ο επιδημιολόγος Μπρους Έιλουαρντ (Bruce Aylward) ηγείται του προγράμματος Covax, το οποίο σχεδιάστηκε, για να συμβάλει στην πρόσβαση των φτωχότερων χωρών στα εμβόλια κατά του κορωναϊού. Προειδοποιεί για την έλλειψη διαθέσιμων δόσεων και την καθυστέρηση στις εκστρατείες εμβολιασμού, ενώ η παραλλαγή Δέλτα εξαπλώνεται ταχύτατα, σαν πυρκαγιά.

Ads

Στις 17 Ιουνίου, το σύστημα Covax είχε παραδώσει μόνο 88 εκατομμύρια δόσεις σε 131 χώρες, πολύ λιγότερες από τις αρχικά προγραμματισθείσες. Και το μεγαλύτερο μέρος των δισεκατομμυρίων δόσεων που υποσχέθηκε το πολιτικό φόρουμ των εφτά χωρών «G7» θα είναι διαθέσιμο πολύ αργότερα, εντός του έτους, ή το 2022.

Σε μία αποκλειστική συνέντευξή του στη γαλλική εφημερίδα «Le Monde», ο Μπρους Έιλουαρντ προειδοποιεί για μία ανεξέλεγκτη επιδημική έξαρση στις πιο ευάλωτες χώρες, κυρίως στην Αφρική, και καταγγέλλει το μονοπώλιο των πλούσιων χωρών ως προς τα εμβόλια.

Το ένα τέταρτο του πλανήτη έλαβε τουλάχιστον μία δόση, αλλά αυτό επηρεάζει λιγότερο από έναν στους εκατό ανθρώπους στις φτωχότερες χώρες. Πού πρέπει να δοθεί προτεραιότητα για εμβολιασμό; 

Ads

Στην Αφρική! Το βλέπουμε στις καμπύλες: η πανδημία επιταχύνεται στην ήπειρο. Βεβαίως, οι άνω των 65 ετών αποτελούν λιγότερο από το 5% του πληθυσμού (έναντι του 20% στην Ευρώπη), αλλά δεν υπάρχουν πολλοί εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, δεν γίνονται διαγνωστικά τεστ και δεν υπάρχουν αναπνευστήρες. 

Αναμφίβολα, όσους λόγους και ανεπικαλεστούμε, για να νομιμοποιήσουμε τον εμβολιασμό των παιδιών μας, των γατών μας, των σκύλων μας και του χρυσόψαρού μας, θα πεθάνει μεγαλύτερος αριθμός των ευάλωτων Αφρικανών συγκριτικά με τις δυτικές χώρες.

Πρέπει να αναμένουμε διαδοχικά προβλήματα. Οι άρρωστοι θα είναι όλο και πιο πολυάριθμοι και θα μολύνουν όλο και περισσότερους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Όταν οι πιο ηλικιωμένοι φτάσουν στο νοσοκομείο, δεν θα υπάρχει κανείς, για να τους φροντίσει. Στη Νοτιοανατολική Ασία, χώρες, όπως το Λάος, η Καμπότζη και το Βιετνάμ, διατρέχουν, επίσης, υψηλό κίνδυνο αυξανόμενης επιδημίας.

Γιατί ο εμβολιασμός δεν επιταχύνεται;

Όλοι είναι οπλισμένοι με καλές προθέσεις. Όλοι θα ήθελαν να βελτιώσουν την πρόσβαση στο εμβόλιο. Αλλά αυτό είναι πολύ δύσκολο, διότι οι ηγέτες τελούν, επίσης, υπό έντονη πίεση, για τον εμβολιασμό του δικού τους πληθυσμού, την οικονομική τους ανάκαμψη. Πρέπει να σημειωθεί ότι, παρά την καλή μας θέληση, δεν τα καταφέραμε. Για να προχωρήσουμε, θα πρέπει να θεσπίσουμε κανόνες μεταξύ των χωρών.

Ποιες είναι οι συστάσεις του ΠΟΥ για την επιτάχυνση αυτής της πρόσβασης στα εμβόλια; 

Αυτό που ζητάμε για το μηχανισμό Covax είναι η πρόσβαση στις γραμμές παραγωγής. Σήμερα, όταν καλούμε την AstraZeneca ή την Johnson & Johnson, μας απαντούν: «Θα θέλαμε να σας βοηθήσουμε, αλλά έχουμε ήδη δεσμεύσεις». Και αν αυτές οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν συμμορφωθούν, κινδυνεύουν να βρεθούν στο δικαστήριο. Όσοι εμπλέκονται στις συμβάσεις, πρέπει να παίξουν το παιχνίδι και να διασφαλίσουν την τήρηση των συμβάσεων Covax. Είμαστε τελευταίοι στη σειρά. 

Ο μεγαλύτερος προμηθευτής της Covax, το Ορολογικό Ινστιτούτο της Ινδίας, απαγόρευσε την εξαγωγή των εμβολίων του. Έχετε εναλλακτική λύση; 

Κατά τους επόμενους τρεις ή τέσσερις μήνες, το πρόγραμμα Covax δεν θα έχει ουσιαστικά κανένα εμβόλιο: 12 εκατομμύρια για τον Ιούλιο και τον Αύγουστο! Το φθινόπωρο θα έρθει και τι θα συμβεί; Η γρίπη και άλλοι αναπνευστικοί ιοί θα επιστρέψουν, οι παραλλαγές -συμπεριλαμβανομένου του Δέλτα- θα συνεχίσουν να κυκλοφορούν και ο αριθμός των κρουσμάτων θα αυξηθεί και πάλι. Η Ευρώπη και όλες οι βόρειες χώρες θα ανησυχούν και πάλι και θα προφυλάσσουν τις δόσεις τους. Το χειρότερο σενάριο ξεκίνησε. 

Οι χώρες της «G7» έχουν δεσμεύσει 1 δισεκατομμύριο δόσεις για το Covax και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν δωρεά 500 εκατομμυρίων δόσεων, εκ των οποίων 200 εκατομμύρια έως το τέλος του έτους. Αρκεί;

Οι δωρεές μας βοηθούν, φυσικά, αλλά θα έπρεπε να επισημαίνονται, προκειμένου να διανέμονται δίκαια. Αλλά να τι συμβαίνει: τα κράτη κάνουν δωρεές και λένε «Θα ήθελα αυτό να πάει εκεί, εκεί και εκεί, και, ει δυνατόν, με κολλημένη σε αυτό την ετικέτα μας». Τούτου λεχθέντος, είναι δίκαιο: πρέπει να είμαστε σε θέση να εξηγούμε στους φορολογούμενους τι συμβαίνει με τα εμβόλια και τους φόρους τους. 

Ποια είναι η στρατηγική του ΠΟΥ για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος;

Για να εξασφαλίσουμε τον εφοδιασμό μας, πρέπει να έχουμε δυνατότητες δικής μας παραγωγής. Οι πλούσιες χώρες μας λένε: «Όχι, όχι, υπάρχουν πολλές άλλες λύσεις. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό, μπορούμε να κάνουμε το άλλο». Είχαν ένα χρόνο, για να το πράξουν.

Η ιδέα είναι να δημιουργηθούν κόμβοι για την επιτάχυνση της μεταφοράς τεχνολογίας. Όπως η Αφρική εφοδιάστηκε αμέσως με κινητά τηλέφωνα, παραλείποντας το στάδιο του σταθερού τηλεφώνου, έτσι και εδώ ο στόχος είναι η άμεση ανάπτυξη των εμβολίων αγγελιοφόρου RNA(Pfizer, Moderna-ΣΣ) με παράκαμψη του σταδίου των εμβολίων αδρανοποιημένων ιών. 

Η άρση των πατεντών θα επέτρεπε πραγματικά την παραγωγή περισσότερων εμβολίων;

Σίγουρα! Εάν πρόκειται να δείτε τον τραπεζίτη σας, για να λάβετε ένα δάνειο, πχ. 100 εκατομμυρίων δολαρίων, για να κατασκευάσετε ένα εμβόλιο αγγελιοφόρου RNA, τι θα σας πει; «Φανταστικά! Έχετε τα δικαιώματα;».

Ποιους στόχους έθεσε ο ΠΟΥ; 

Πρέπει να εμβολιαστεί περίπου το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού, για να σταματήσει η επιδημία. Πρόκειται για πολλά εμβόλια, αλλά έχουμε ήδη κατασκευάσει 3,5 δισεκατομμύρια, οπότε οι δόσεις θα είναι διαθέσιμες. Το πρόβλημα είναι ότι απαιτείται πολύς χρόνος.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο ΠΟΥ στοχεύει σε μία ανοσία 10% έως το τέλος Σεπτεμβρίου, και 30%-40% έως το τέλος του έτους. Το 70% θα μπορούσε να επιτευχθεί έως τα μέσα του 2022. Στους «G20» ή στους «G7», άκουσα ανθρώπους να λένε: «Ας προσπαθήσουμε να εμβολιάσουμε τον κόσμο έως το τέλος του επόμενου έτους».   

Είναι πραγματικά απαραίτητο να εμβολιαστεί ολόκληρος ο πλανήτης; Η αφρικανική ήπειρος φαίνεται μέχρι στιγμής να επηρεάζεται λιγότερο από τον υπόλοιπο κόσμο…

Κανείς δεν ξέρει τίποτα για αυτό, και δεν υπάρχει κανένας τρόπος να μάθουμε, εάν δεν κάνουμε τεστ. Στην Υποσαχάρια Αφρική, όπου εργάστηκα για πολλά χρόνια, όλοι έχουν πυρετό, όλοι βήχουν. Όλα τα αποδίδουμε στην ελονοσία, στη φυματίωση, και οι ασθενείς αντιμετωπίζονται αναλόγως των συμπτωμάτων τους, με αντιβιοτικά ή κάτι άλλο. Ο φόβος μου είναι ότι οι Δυτικοί θα προβάλλουν πολλές δικαιολογίες, για το μονοπώλιο των εμβολίων. Και θα λένε, «Κοιτάξτε τους αριθμούς, μολυνόμαστε περισσότερο από τις παραλλαγές, όλα τα κρούσματα σημειώνονται στις χώρες μας». 

Ποια θα ήταν η πραγματική κυκλοφορία του ιού στην αφρικανική ήπειρο;

Είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί. Σύμφωνα με ορισμένες ορολογικές μελέτες στην Υποσαχάρια Αφρική, το 5%, 10%, 20% του πληθυσμού έχει ήδη μολυνθεί ανάλογα με τη χώρα. Οι επιδημίες εξαπλώνονται σαν πυρκαγιά στην Αφρική, γιατί όχι αυτή;

Δεδομένου ότι δεν κάνουμε τεστ, δεν εντοπίζουμε κρούσματα και όλοι μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι. Είναι πολύ βολικό. Έχουμε επενδύσει 12 δισεκατομμύρια δολάρια στα εμβόλια και μόνο 1 δισεκατομμύριο στα τεστ. Θα πρέπει να επενδυθούν 1,4 δισεκατομμύρια επιπλέον, για να επιτραπεί στις λιγότερο πλούσιες χώρες να κάνουν τόσα τεστ όσα και οι πλουσιότερες χώρες. 

Πώς να εξηγήσουμε ότι ο αριθμός των θανάτων είναι πολύ χαμηλότερος από αλλού; 

Η πρώτη εξήγηση είναι ότι ο πληθυσμός είναι πολύ νεότερος. Στη συνέχεια, οι χώρες έδωσαν, εξαρχής, μεγάλη σημασία στην πανδημία και έθεσαν σε εφαρμογή μέτρα, για την προστασία τους. Υπάρχει μία μακρά παράδοση, στην Αφρική, αυτή της ανάληψης, από την κοινότητα, της φροντίδας των αρρώστων. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας επιδημίας του ιού Έμπολα στη Δυτική Αφρική, οι εγκλεισμοί οργανώθηκαν με τέτοια αποτελεσματικότητα, που οι Δυτικοί δεν έχουν επιτύχει ποτέ. 

Το κλίμα, επίσης, βοήθησε αναμφίβολα, αλλά αυτό είναι απλώς μία εικασία. Ακούτε πολλούς ανθρώπους να λένε «Για αυτό, η κατάσταση είναι διαφορετική στην Αφρική». Αλλά, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, όταν προβάλλουμε εξηγήσεις. 

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ) επέστρεψε στο Covax 1,3 από τις 1,8 εκατομμύρια δόσεις AstraZeneca που έλαβε. Πώς εξηγείτε αυτόν τον δισταγμό; 

Οι Αφρικανοί ηγέτες προσπάθησαν επανειλημμένα να κινητοποιήσουν τους πληθυσμούς τους, αλλά τα εμβόλια δεν έφτασαν ποτέ. Όπως στο μύθο του «Αγοριού που φώναζε για το λύκο» και, μετά την τρίτη φορά, οι χωρικοί δεν κινητοποιήθηκαν πλέον. Δεν μπορούμε απλά να πούμε στους ανθρώπους, «Ελάτε!» την ημέρα, όπου οι δόσεις θα είναι τελικά εδώ.

Τι πρέπει να περιμένουμε με την εμφάνιση νέων παραλλαγών; 

Πλήττουν σκληρά τους νεότερους πληθυσμούς. Ο γιος μου, ο οποίος ήταν εξαιρετικά προσεκτικός επί ενάμιση χρόνο, μόλις προσβλήθηκε από την παραλλαγή Δέλτα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτές οι παραλλαγές εξαπλώνονται διαφορετικά, γρηγορότερα. Οι φτωχές χώρες εξακολουθούν να μην έχουν τεστ, εμβόλια και – μερικές- δεν έχουν βιώσει ένα μεγάλο πρώτο κύμα. Είναι πολύ ευάλωτες, διότι το επίπεδο ανοσίας των πληθυσμών είναι χαμηλό.

Τι γίνεται, εάν τα εμβόλια είναι λιγότερο αποτελεσματικά έναντι των νέων παραλλαγών; 

Μερικές φορές λειτουργούν καλύτερα, μερικές φορές χειρότερα, αλλά, συνολικά, είναι αποτελεσματικά. Σύμφωνα με μία μοντελοποίηση του «Imperial College» του Λονδίνου, ακόμη και με μειωμένη κατά 20% ή 30% αποτελεσματικότητα, ο αντίκτυπος στη δημόσια υγεία παραμένει σημαντικός. Οι φαρμακευτικές εταιρίες μας λένε: «Χρειαζόμαστε ενίσχυση» και ορισμένες χώρες προετοιμάζονται ήδη, αγοράζοντας δόσεις. Αλλά, σε αυτό το στάδιο, δεν το συνιστούμε.