Μπορεί η αύξηση της ζήτησης λεμονιού να συνδέεται με τη γέννηση και την ανάπτυξη της μαφίας στη Σικελία τον 19ο αιώνα; Αυτό υποστηρίζει μια νέα έρευνα, που έφερε στο φως της δημοσιότητας στοιχεία που αναλύουν τον συσχετισμό αυτό και τα οποία ξεκινούν από τους ναπολεόντιους πολέμους και την έξαρξη του σκορβούτου στον βρετανικό στόλο. 

Ads

Ειδικότερα, σύμφωνα με μελέτη του πανεπιστημίου Queen’s στο Μπέλφαστ και ιστορικούς που αναλύουν οικονομικά θέματα της εν λόγω περιόδου, η αύξηση της ζήτησης για τα λεμόνια στο νησί κατά τη διάρκεια των ναπολεόντειων πολέμων, λόγω μιας ανακάλυψης που έδειξε ότι μπορεί να αποτρέψει το σκορβούτο, δημιούργησε τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη της μαφίας.

Η δυσκολία προστασίας των μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων με λεμονιές από τους κλέφτες, που έκαναν την εμφάνισή τους εξαιτίας της διαφθοράς και της εξαθλίωσης που προκάλεσε το φεουδαρχικό σύστημα και η δυναστεία των Βουρβόνων που εξουσίαζε τη Νάπολη έως τα μέσα του 19ου αιώνα, οδήγησε τους αγρότες να στραφούν σε ομάδες μικροαπατεώνων για τη διασφάλιση προστασίας της γης τους.

Μπορείτε να διαβάσετε σχετικά: «Η ιστορία της καμόρα» του Βιτόριο Παλιότι

Ads

Σύμφωνα μάλιστα με την έρευνα, όσο μεγαλύτερη ήταν η παραγωγή λεμονιών, τόσο πιο γρήγορη ήταν η εξάπλωση μιας εξαιρετικά βίαιης «μυστικής κοινωνίας» του υποκόσμου που είχε αναλάβει να τα προστατεύει, όπως αναφέρει ο Times.

Σκορβούτο και λεμόνια

Όλα ξεκίνησα στα μέσα του 18ου αιώνα… Ο James Lind, χειρούργος σε βρετανική φρεγάτα, διαπιστώνοντας πως το σκορβούτο είχε δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στο βρετανικό στόλο, ξεκίνησε πειράματα για την αντιμετώπιση της ασθένειας. 

Στα χρόνια που ακολούθησαν ανακάλυψε ότι η ασθένεια θα μπορούσε να αποφευχθεί με τα λεμόνια, που μέχρι τότε θεωρούνταν είδος πολυτελείας και το χρησιμοποιήσουν κυρίως για διακόσμηση και άρωμα. Όπως σήμερα γνωρίζουμε το σκορβούτο προκαλείται από έλλειψη στον οργανισμό της βιταμίνης C.

Εκείνη την περίοδο, η Σικελία ήταν ένα από τα λίγα μέρη στην Ευρώπη όπου ο καρπός μπορούσε να αναπτυχθεί σωστά χάρη στο κλίμα και η ζήτηση των λεμονιών εκτοξεύτηκε. Είναι ενδεικτικό πως μεταξύ 1837 και 1850, οι εξαγωγές αυξήθηκαν από 740 βαρέλια ετησίως σε πάνω από 20.000 και η έκταση της καλλιέργειας λεμονιών στην περιοχή της Σικελίας τριπλασιάστηκε σταδιακά τα επόμενα χρόνια.

image

Δεδομένου ότι οι αρχές είτε δεν θέλησαν, είτε δεν μπορούσαν να διασφαλίσουν την κερδοφόρα συγκομιδή λεμονιών, οι μαφιόζοι έκαναν στους καλλιεργητές «μια προσφορά που δεν μπορούσαν να αρνηθούν». Όπως αναφέρει μάλιστα η έρευνα, θεωρήθηκαν ως η μόνη ομάδα που μπορούσε να προστατέψει τους πραγματικά αδύναμους.

Με αυτή τη θεωρία ασχολήθηκαν πολλοί μελετητές όπως ο Salvatore Lupo στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο και ο John Dickie στο University College του Λονδίνου. Υπήρξαν επίσης κάποιοι που έκαναν παραλληλισμούς με τον τρόπο που εκμεταλλεύτηκαν τα έσοδα του πετρελαίου σε ένα σύστημα πολιτικής διαφθοράς στη Νιγηρία, ή με την άνθηση των ορυκτών στο Ζαΐρ.

Τι έδειξαν οι έρευνες… 

Τώρα, όμως, μια ομάδα με επικεφαλής τον Arcangelo Dimico συνέλεξε στοιχεία για να υποστηρίξει πιο σοβαρά το θέμα της εξάπλωσης της μαφίας σε σχέση με τα λεμόνια. Ειδικότερα, ανέλυσαν μια έρευνα του 1883 όπου ζητούσαν απαντήσεις από δικαστές στη Σικελία σχετικά με τα αίτια εγκλημάτων σε 143 πόλεις. Η παραγωγή πορτοκαλιού και λεμονιού στην περιοχή κατάφερε να αναδείξει τα σημεία όπου δραστηριοποιήθηκε η μαφία, καλύτερα από κάθε άλλον παράγοντα. Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Economic History, είχε θερμή υποδοχή από πολλούς ανεξάρτητους ερευνητές.

image
Ο Al Pacino στην ταινία «The Godfather», προστατεύει τα λεμονιού καθώς η ζήτηση αυξήθηκε από το βρετανικό ναυτικό

«Η έρευνα είναι ενδελεχής και έχει πολλά καινούρια στοιχεία που δεν είχαν αναλυθεί επαρκώς στο παρελθόν. Επίσης, σε αντίθεση με άλλες μελέτες, επιδιώκει να εξηγήσει όλη την πορεία της παρουσίας της μαφίας στη Σικελία, η οποία είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα», δήλωσε ο Felia Allum, λέκτορας της ιταλικής ιστορίας και πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Bath.

Ωστόσο, ο Baris Cayli, ειδικός του Πανεπιστημίου του Ντέρμπι για την κοινωνιολογία του οργανωμένου εγκλήματος, δήλωσε ότι τα εσπεριδοειδή ήταν μόνο ένα μέρος της εξήγησης. «Η παρουσία της μαφίας σχετίζεται εν μέρει με την παραγωγή πορτοκαλιών και λεμονιών στο δυτικό τμήμα της Σικελίας. Όμως υπάρχουν πολλοί λόγοι για την εδραίωση της μαφίας ως κορυφαία κοινωνική και πολιτιστική δύναμη. Οι θεμελιώδεις λόγοι ήταν η κοινωνική αδικία στην αγροτική οικονομία, η έλλειψη αποτελεσματικής χερσαίας πολιτικής για την αντιμετώπιση των αναγκών των αγροτών, η διακυβέρνηση της γης από τους διαμεσολαβητές, η σύνδεση μεταξύ της πολιτικής τάξης και των ελίτ και η διαδικασία εθνικοποίησης», τόνισε ο Cayli.