Η Τουρκία μπορεί τελικά να άφησε τη Φινλανδία να μπει στο ΝΑΤΟ, αλλά δεν υποχωρεί -ακόμη- για τη Σουηδία. «Και το ΝΑΤΟ πρέπει να ζήσει με αυτό» αναφέρει το Politico σε δημοσίευμα που αναλύει την ιδιαίτερη σχέση Άγκυρας – Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.

«Ο ανυποχώρητος αποκλεισμός είναι ο τελευταίος σε μια σειρά τουρκικών ενεργειών που έχουν αφήσει τους συμμάχους της στρατιωτικής συμμαχίας να γκρινιάζουν και να γουρλώνουν τα μάτια τους» σημειώνει το Politico, και συνεχίζει:

Το 2017, η Τουρκία αποφάσισε να αγοράσει ένα ρωσικό πυραυλικό σύστημα. Επιτέθηκε επανειλημμένα στην ίδια ακριβώς κουρδική πολιτοφυλακή που είχαν υποστηρίξει οι ΗΠΑ στη Συρία. Και μέχρι σήμερα, ο ηγέτης της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εξακολουθεί να συνομιλεί τακτικά με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Και, μέχρι τα τέλη της Πέμπτης, η Τουρκία είχε επίσης εμποδίσει τη Φινλανδία να ενταχθεί στη συμμαχία για μήνες, ακόμη και όταν ο πόλεμος μαίνεται σε κοντινή απόσταση.

Κατ’ ιδίαν, ορισμένοι αξιωματούχοι ενοχλούνται από την κωλυσιεργία της Τουρκίας, την εμπλοκή της με τη Ρωσία στην εξωτερική πολιτική και τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση. Σε μια συμβολική κίνηση, ο Λευκός Οίκος δεν προσκάλεσε Τούρκους αξιωματούχους στη Σύνοδο Κορυφής για τη Δημοκρατία. Και ορισμένοι παρατηρητές αναρωτιούνται ανοιχτά πώς η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952, χωράει ακόμη και στο δυτικό αμυντικό κλαμπ.

Ωστόσο, οι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοι δεν έχουν εκδηλώσει καμία επιθυμία να ασχοληθούν με το θέμα. Επιμένουν ότι το ΝΑΤΟ και η Τουρκία είναι κλειδωμένες σε έναν γάμο αμοιβαίας ευκολίας – και οι σύμμαχοι, όπως κάνουν εδώ και χρόνια, πρέπει απλώς να βρουν τρόπο να το κάνουν να λειτουργήσει.

Η Τουρκία, σημειώνουν, φέρνει στο τραπέζι τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ. Συμβάλλει ενεργά σε αποστολές και επιχειρήσεις της συμμαχίας – κάτι που δεν είναι σίγουρο για όλα τα μέλη. Και είναι κρίσιμο ότι βρίσκεται σε ένα προνομιακό γεωπολιτικό ακίνητο μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου, ελέγχοντας ποιος περνάει από εκεί. Οι ρωσικοί δεσμοί της Τουρκίας θα μπορούσαν ακόμη και να την καταστήσουν χρήσιμο συνομιλητή σε πιθανές ειρηνευτικές συνομιλίες με την Ουκρανία.

«Η Τουρκία είναι ένας σημαντικός σύμμαχος του ΝΑΤΟ – και για πολλούς λόγους», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ σε συνέντευξή του στο Politico, απαριθμώντας μια λίστα με τα άπλυτα: γεωγραφική θέση, καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, υποστήριξη της Ουκρανίας, διατήρηση της ροής των σιτηρών του κόσμου.

«Έχουν κλείσει τα Στενά του Βοσπόρου για τα πολεμικά πλοία», πρόσθεσε, «γεγονός που έχει μειώσει τις δυνατότητες της Ρωσίας να ενισχύσει την παρουσία της στη Μαύρη Θάλασσα και γύρω από την Κριμαία».

Το ΝΑΤΟ, με άλλα λόγια, χρειάζεται την Τουρκία, με πονοκεφάλους και όλα αυτά. Και είναι πρόθυμο να κάνει συμβιβασμούς και να υποβαθμίσει τις διαφωνίες για να κρατήσει την Τουρκία στο μαντρί, γεγονός που καταδεικνύει την αξία που δίνει η συμμαχία στην αρμονία εν μέσω ενός αποσταθεροποιημένου κόσμου. Και η Τουρκία, από την πλευρά της, θέλει επίσης να παραμείνει στο μαντρί, ακόμη και αν τακτικά ξεστρατίζει. Χρειάζεται τις προστατευτικές διαβεβαιώσεις του ΝΑΤΟ, καθώς η χώρα βλέπει τις απειλές από χώρες όπως το Ιράν και ακόμη και τη Ρωσία.

«Η Τουρκία παρέχει ένα μαξιλάρι ασφαλείας στο ΝΑΤ», δήλωσε ο Sinan Ülgen, ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Europe. «Και σίγουρα», είπε, «το ΝΑΤΟ παρέχει μια ομπρέλα ασφαλείας στην Τουρκία».

Ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης ήταν ακόμη πιο ωμός: «Φυσικά και η Τουρκία χρειάζεται το ΝΑΤΟ», δήλωσε ο διπλωμάτης. Αλλά, πρόσθεσε ο διπλωμάτης, είναι επίσης «ο ελέφαντας στο δωμάτιο».

Η τακτική ισορροπίας της Άγκυρας

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας την διαφοροποιεί από τους περισσότερους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ.

Η χώρα καταδίκασε την εισβολή της Ρωσίας και παρείχε βοήθεια στην Ουκρανία, αλλά αρνείται επίσης να επιβάλει κυρώσεις στις βιομηχανίες που τροφοδοτούν τον πόλεμο της Μόσχας. Και από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, ο Ερντογάν έχει συναντηθεί προσωπικά με τον Πούτιν πολλές φορές – εκτός από τις τακτικές τηλεφωνικές τους συνομιλίες. Κατηγόρησε μάλιστα τη Δύση ότι προκαλεί τη Ρωσία.

Η χώρα «έχει υιοθετήσει μια προσέγγιση εξισορρόπησης των πάντων τόσο ρεαλιστικά, προκειμένου να μεγιστοποιήσει τα δικά της συμφέροντα», δήλωσε ένας άλλος ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης, ο οποίος, όπως και άλλοι διπλωμάτες, μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας για να συζητήσει τις εσωτερικές δυναμικές της Συμμαχίας.

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι, ωστόσο, βλέπουν τη χώρα τους ως διαμεσολαβητή. Κατά την άποψή τους, η Τουρκία είναι ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ που μπορεί να αναλάβει ρόλους γεφυροποιίας που οι δυτικές πρωτεύουσες δυσκολεύονται να καλύψουν.

«Παρά τις έντονες διαφωνίες μας σε ορισμένα θέματα, έχουμε ένα λειτουργικό κανάλι επικοινωνίας με τη Ρωσία», δήλωσε ένας Τούρκος αξιωματούχος, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας επειδή δεν είχε την εξουσιοδότηση να μιλήσει δημοσίως.

Η Τουρκία, σημείωσε ο αξιωματούχος, βοήθησε στη μεσολάβηση για τη λεπτή συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας για να βγουν από τη στεριά σωροί σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Η συμφωνία «απέτρεψε μια νέα επισιτιστική κρίση», τόνισε ο αξιωματούχος, προσθέτοντας ότι η Τουρκία διαδραματίζει επίσης ενεργό ρόλο στην ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.

Ένας δεύτερος Τούρκος αξιωματούχος επέμεινε ότι «κανείς δεν μπορεί λογικά να ισχυριστεί ότι είμαστε με οποιονδήποτε τρόπο περιθωριακός στη συμμαχία», αλλά δήλωσε ότι “υπάρχουν ορισμένοι σύμμαχοι που είναι αναίσθητοι στις ζωτικές και υπαρξιακές ανησυχίες μας για την ασφάλεια”.

Είτε θεωρείται ως διασπαστής είτε ως διαμεσολαβητής, η Τουρκία έχει καταφέρει να βγάλει τον αποστάτη ρόλο της στο ΝΑΤΟ, έναν οργανισμό που βασίζεται στη συναίνεση, και να κερδίσει ακόμη και παραχωρήσεις και επιρροή.

Το 2010, η συμμαχία διόρισε έναν Τούρκο δημόσιο υπάλληλο ως βοηθό γενικού γραμματέα για την αμυντική πολιτική και τον σχεδιασμό. Τα έγγραφα του ΝΑΤΟ υπογραμμίζουν συστηματικά την τρομοκρατική απειλή για τη συμμαχία – ένα νεύμα στις ανησυχίες της Άγκυρας.

Οι περισσότεροι άλλοι σύμμαχοι «δεν θα ήθελαν να απομονωθούν, δεν θα ήθελαν να είναι ο κακός», δήλωσε ο Jamie Shea, πρώην ανώτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία, ωστόσο, «δεν την πειράζει», πρόσθεσε – αυτό «δίνει στην Τουρκία τεράστια μόχλευση και τεράστια δύναμη».

Η περίπτωση της Σουηδίας

Η προθυμία της Άγκυρας να προχωρήσει μόνη της είναι πλήρως εμφανής, καθώς εμποδίζει την υποψηφιότητα της Σουηδίας για το ΝΑΤΟ.

Η Φινλανδία και η Σουηδία υπέβαλαν από κοινού αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ τον Μάιο του 2022. Όμως η Άγκυρα εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με την υποστήριξη των χωρών προς τις κουρδικές ομάδες και τους περιορισμούς στις εξαγωγές όπλων.

Τον Ιούνιο, και οι τρεις υπέγραψαν συμφωνία με την οποία δεσμεύουν τη Φινλανδία και τη Σουηδία να αυστηροποιήσουν τους αντιτρομοκρατικούς νόμους τους, να αντιμετωπίσουν τα τουρκικά αιτήματα έκδοσης υπόπτων για τρομοκρατία και να πατάξουν το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), μια μαχητική ομάδα που έχει πολεμήσει τις τουρκικές αρχές.

Αλλά καθώς οι μήνες περνούσαν και οι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ άρχισαν να επιμένουν ότι οι δύο χώρες είχαν εκπληρώσει το δικό τους μέρος της συμφωνίας, η Τουρκία δεν υποχωρούσε – υποστηρίζοντας ότι η πρόοδος ήταν ανεπαρκής.

Οι εμπειρογνώμονες λένε ότι η καθυστέρηση συνδέεται εν μέρει με την εσωτερική πολιτική – η Τουρκία θα πραγματοποιήσει εκλογές τον Μάιο και οι εντάσεις με τη Στοκχόλμη κλιμακώθηκαν μετά την καύση του Κορανίου σε μια διαδήλωση νωρίτερα φέτος. Η Τουρκία επίσης, προσθέτουν, πιθανότατα προσπαθεί να πιέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες για θέματα όπως η μπλοκαρισμένη εξαγωγή των αεροσκαφών F-16.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Ερντογάν δήλωσε τελικά ότι η χώρα του θα προχωρήσει στην επικύρωση της Φινλανδίας – αφήνοντας τη Σουηδία πίσω, τουλάχιστον προς το παρόν.

«Η τουρκική ιδέα να διαιρέσει τα μέλη και να εγκρίνει τη Φινλανδία ήταν πολύ έξυπνη», δήλωσε ο Aslı Aydıntaşbaş, επισκέπτης συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings που ειδικεύεται στην τουρκική εσωτερική και εξωτερική πολιτική. «Νομίζω ότι βοήθησε πάρα πολύ την Τουρκία να προβάλει ότι η αντίθεσή της στη Σουηδία δεν γίνεται κατόπιν αιτήματος της Ρωσίας, αλλά έχει να κάνει με τα συμφέροντα και τις απαιτήσεις της ίδιας της Τουρκίας», συμπλήρωσε.

Υπάρχουν ευρέως διαδεδομένες εικασίες εντός του ΝΑΤΟ ότι το τουρκικό κοινοβούλιο θα μπορούσε να υπογράψει την υποψηφιότητα της Σουηδίας μετά τις εκλογές της χώρας. Η Άγκυρα, λένε δυτικοί αξιωματούχοι και εμπειρογνώμονες, δεν έχει συμφέρον να σέρνει τα πόδια της για πάντα. Και η Ουγγαρία – η οποία ομοίως δεν έχει ακόμη εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας – είναι απίθανο να μπλοκάρει την ένταξη από μόνη της.

Δημόσια, αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ τόνιζαν εδώ και μήνες ότι η Τουρκία έχει δικαιολογημένες ανησυχίες, αλλά ότι η Σουηδία και η Φινλανδία έχουν κάνει το καθήκον τους και αξίζουν την έγκριση. Ιδιαιτέρως, ωστόσο, ορισμένοι αξιωματούχοι εξέφρασαν ενόχληση – και όχι μόνο για την τουρκική ηγεσία.

Η «πολιτική κατευνασμού του Στόλτενμπεργκ απέναντι στον Ερντογάν απέτυχε», δήλωσε ο πρώτος Ευρωπαίος διπλωμάτης.

Αλλά ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ επιμένει ότι η συμμαχία πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη τις τουρκικές ανησυχίες – και ότι εξακολουθεί να ελπίζει ότι η Σουηδία θα μπορούσε να γίνει μέλος μετά τις προγραμματισμένες εκλογές της Τουρκίας τον Μάιο και πριν από την ετήσια σύνοδο κορυφής της συμμαχίας στις 11 Ιουλίου.

Τούρκοι αξιωματούχοι, εν τω μεταξύ, λένε ότι το ιστορικό τους δείχνει ότι υποστηρίζουν τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. «Τη στιγμή που θα δούμε τη Σουηδία να εκπληρώνει τις δεσμεύσεις της», δήλωσε ο πρώτος Τούρκος αξιωματούχος, «θα ξεκινήσουμε τη διαδικασία επικύρωσης, όπως κάναμε με τη Φινλανδία».

Και υπάρχει η αίσθηση ότι παρά τους ενδοιασμούς για τη συμπεριφορά της Άγκυρας, η αδέσποτη εξωτερική πολιτική της θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη στην πορεία.

Οι ειρηνευτικές συνομιλίες στην Ουκρανία «δεν είναι στα χαρτιά αυτή τη στιγμή», δήλωσε ο Shea, ο πρώην ανώτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. «Αλλά ξέρετε, όταν επιστρέψουν, ποιος θα παίξει τον μεσολαβητή; Θα είναι η Κίνα ή η Τουρκία; Εγώ ποντάρω τα λεφτά μου στην Τουρκία».