Η 20η Ιουνίου έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, μετά από σχετική απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Η απόφαση για αυτήν ελήφθη στις 4 Δεκεμβρίου του 2000, ενώ ο πρώτος της εορτασμός έγινε το 2001, με αφορμή τα 50 χρόνια από την υπογραφή της «Συνθήκης για το καθεστώς των προσφύγων».

Η Συνθήκη αυτή υπεγράφη μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και είναι επίσης γνωστή ως «Σύμβαση του 1951 για τους Πρόσφυγες». Πρόκειται για μια πολυμερή συνθήκη, που υπεγράφη από τα Ηνωμένα Έθνη, και ορίζει ποιοι άνθρωποι θεωρούνται πρόσφυγες, ενώ παράλληλα καθορίζει τα δικαιώματα των ατόμων στα οποία χορηγείται άσυλο, αλλά και τις αρμοδιότητες των εθνών που το χορηγούν. Η Σύμβαση βασίζεται στο άρθρο 14 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948, η οποία αναγνωρίζει το δικαίωμα των πολιτών κάθε χώρας να ζητήσουν άσυλο σε άλλες χώρες. Σήμερα το διεθνές δίκαιο ορίζει ότι πρόσφυγες είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να επιστρέψουν στις χώρες τους, εξαιτίας του φόβου μιας πιθανής δίωξης, βασισμένης στη φυλή, το θρήσκευμα, τις πολιτικές πεποιθήσεις, την εθνικότητα, τη συμμετοχή σε μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, ακόμη και τη σεξουαλική προτίμηση.

Διαβάστε ακόμα: Το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα

Δυστυχώς όπως αποδεικνύεται σήμερα, τα παραπάνω είναι απλές καταγραφές στα χαρτιά. Στην πράξη όλα τα δικαιώματα παραβιάζονται καθημερινά και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις αυτό συμβαίνει και επίσημα από κυβερνήσεις κρατών με την ανοχή της διεθνούς κοινότητας. Εν έτει 2018 ο πόλεμος, η διεθνής τρομοκρατία, η βία, η οικονομική ανισότητα και οι διώξεις σε παγκόσμιο επίπεδο αναγκάζουν περισσότερους ανθρώπους από ποτέ να εγκαταλείψουν τις εστίες και τη χώρα τους. Η κρίση στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, ο πόλεμος στο Νότιο Σουδάν και η φυγή εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων Ροχίνγκια από τη Μυανμάρ στο Μπανγκλαντές έχουν εκτοξεύσει τον αριθμό των εκτοπισμένων ανθρώπων στα ύψη για πέμπτη συνεχή χρονιά.

Πάνω από 68 εκατομμύρια εκτοπισμένοι!

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες παρουσίασε μία μέρα πριν από τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων την ετήσια έκθεσή της γύρω από το ζήτημα. Σύμφωνα με αυτήν, 68,5 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν εκτοπιστεί συνολικά μέχρι και τα τέλη του 2017. Ανάμεσά τους, 16,2 εκατομμύρια εκτοπίστηκαν μόνο μέσα σε αυτή τη χρονιά, είτε για πρώτη φορά, είτε επανειλημμένα – γεγονός που καταδεικνύει ότι ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων βρίσκεται σε κίνηση. Τα 25,4 εκατομμύρια από αυτούς είναι πρόσφυγες πολέμου και άλλων διώξεων. Τα στοιχεία αναφέρουν πως έχουμε να κάνουμε με 2,9 εκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους από το 2016, όταν και είχε παρατηρηθεί η μεγαλύτερη αύξηση όλων των εποχών μέσα σε μία μόνο χρονιά.

Οι αιτούντες άσυλο, που περίμεναν ακόμη απάντηση στο αίτημα ασύλου τους έως τις 31 Δεκεμβρίου του 2017, αυξήθηκαν κατά 300.000 περίπου σε σχέση με το 2016, αγγίζοντας τα 3,1 εκατομμύρια. Οι εκτοπισμένοι μέσα στην ίδια τους τη χώρα πολίτες έφτασαν τα 40 εκατομμύρια, γεγονός που τους καθιστά ελάχιστα λιγότερους από τα 40,3 εκατομμύρια του 2016.

Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Filippo Grandi, με αφορμή τη δημοσιοποίηση της έκθεσης δήλωσε πως έχουμε να κάνουμε με μια κρίσιμη καμπή του προσφυγικού ζητήματος, ενώ κάλεσε ταυτόχρονα σε μια πιο συνεκτική προσέγγιση ώστε να μην επιβαρύνονται μόνο συγκεκριμένες χώρες από τις συνεχείς εισροές ανθρώπων και τα προβλήματα της διαχείρισής τους. Πρόσθεσε επίσης: «Έχουμε ακόμα λόγους να ελπίζουμε. Δεκατέσσερις χώρες πρωτοπορούν ήδη με ένα νέο σχέδιο ανταπόκρισης σε προσφυγικές καταστάσεις και σε λίγους μήνες θα είναι έτοιμο για υιοθέτηση από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ένα νέο Παγκόσμιο Σύμφωνο για τους Πρόσφυγες».  Όλα αυτά, καλώντας περισσότερες χώρες να στηρίξουν το πρόγραμμα.

Η ετήσια έκθεση παρακολουθεί το φαινόμενο του αναγκαστικού εκτοπισμού ανθρώπων μέσα από επίσημα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας, κυβερνήσεων και άλλων εταίρων. Το παγκόσμιο περιβάλλον ασύλου καλύπτεται από άλλες επίσημες εκθέσεις, όμως η συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζει χρήσιμα στοιχεία για την κατάσταση που επικρατεί. Σύμφωνα με αυτήν, για τους πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο, το 2017 εξακολούθησε να είναι ακόμη μια χρονιά γεμάτη από περιστατικά άτυπων αναγκαστικών επιστροφών στις χώρες τους, πολιτικής εκμετάλλευσης για τα εσωτερικά ζητήματα των κρατών-υποδοχέων, φυλακίσεων σε κέντρα κράτησης που προσομοιάζουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ακόμα και αντίθεσης στη χρήση του όρου «πρόσφυγας».

Επιπλέον σημαντικό στοιχείο της έκθεσης αποτελεί το γεγονός ότι το 85% των προσφύγων βρίσκονται σε αναπτυσσόμενες χώρες και όχι χώρες του δυτικού κόσμου, ενώ το 80% των προσφύγων παραμένουν σε χώρες που βρίσκονται δίπλα στη δική τους. Στην έκθεση διαβάζουμε επίσης ότι τα δύο τρίτα όσων αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι που δεν έφυγαν από τη χώρα τους.

Από τους 25,4 εκατομμύρια πρόσφυγες, περισσότεροι από το 20% είναι Παλαιστίνιοι και το υπόλοιπο 60% για το οποίο φέρει ευθύνη η Ύπατη Αρμοστεία προέρχονται από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Νότιο Σουδάν, τη Μυανμάρ και τη Σομαλία. Επιπλέον, η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων διαμένει σε αστικά κέντρα και είναι νεαρής ηλικίας, με το 53% να είναι ανήλικοι. Η Τουρκία παραμένει η πρώτη χώρα στον κόσμο σε υποδοχή προσφύγων σε απόλυτους αριθμούς (3,5 εκατομμύρια), ενώ ο Λίβανος φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων σε σχέση με τον εθνικό του πληθυσμό. Συνολικά, το 63% του συνόλου των προσφύγων που εμπίπτουν στην εντολή της Υ.Α. βρίσκονται σε μόλις 10 χώρες του κόσμου.

Η άνοδος των εθνικισμών, του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας, και η κατάσταση στις χώρες που τους υποδέχονται σε συνδυασμό με τις ανερμάτιστες και άκρως τοξικές πολιτικές διαχείρισής αναπαράγουν τον φαύλο κύκλο της προσφυγικής τραγωδίας. Από την εγκληματική μεταχείρισή τους από το τουρκικό καθεστώς, στα ελληνικά κέντρα κράτησης και στους φράκτες των χωρών της Ευρώπης που διαρκώς πληθαίνουν – τελευταία προστέθηκε και η Ιταλία με τη νέα κυβέρνηση στην οποία συμμετέχει η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά – οι πρόσφυγες εξακολουθούν να υποφέρουν και να χάνουν τις ζωές τους σε θάλασσα και στεριά στην πορεία τους προς το όνειρο της Δύσης.

Όλα αυτά, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει τη δημιουργία νέων κέντρων προσφύγων εκτός ΕΕ  προκειμένου να αποφασίζει για τα αιτήματα ασύλου προτού οι αιτούντες φθάσουν στην Ευρώπη. Αυτό αναφέρεται σε προσχέδιο δήλωσης των ευρωπαίων ηγετών ενόψει της συνόδου κορυφής που θα διεξαχθεί την ερχόμενη εβδομάδα. Την ίδια στιγμή στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ, σοκάρωντας για άλλη μια φορά τον κόσμο με τον κυνισμό του, χωρίζει γονείς πρόσφυγες από τα παιδιά τους, στο πλαίσιο της πολιτικής της «μηδενικής ανοχής» απέναντι στην «παράνομη μετανάστευση».

Μπορεί λοιπόν σήμερα, 20 Ιουνίου, να γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, για τους πρόσφυγες του κόσμου, όμως, οι μέρες γιορτής φαίνεται πως βρίσκονται ακόμα μακριά.