Αδυνατώντας να φροντίσουν τα παιδιά τους, πολλοί γονείς στην Αιθιοπία παντρεύουν τις νεαρές κόρες τους, εκθέτοντάς τες στον κίνδυνο μητρικών θανάτων. Σύμφωνα με την Αμερικανική Υπηρεσία για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID), η περιφέρεια Αμχάρα της Αιθιοπίας έχει μερικά από τα υψηλότερα ποσοστά παιδικών γάμων στον κόσμο. Οι εκτιμήσεις για το 2009 δείχνουν ότι τουλάχιστον το 50% των γυναικών που παντρεύονται είναι κάτω των 18 ετών. Επιμέλεια: Μικαέλα Κόλλια

Χαρακτηριστική είναι η ιστορία ενός κοριτσιού που παρουσιάζεται στο Al Jazeera, της Μέκντες Μουργέτα, η οποία παντρεύτηκε σε ηλικία μόλις 5 ετών. Η ίδια δηλώνει σήμερα πως δεν το θυμάται, αλλά της το είπαν οι γονείς της. Παρόλο που σε ολόκληρη τη χώρα οι γάμοι πριν τα 18 είναι παράνομοι, η νεαρή κοπέλα αποτελεί ένα από τα χιλιάδες κορίτσια που παντρεύτηκαν όταν ήταν ακόμα μικρά παιδιά.

Η Μέκντες είναι, επίσης, μέρος του αυξανόμενου αριθμού των γυναικών της Αιθιοπίας που αποφάσισαν να πάρουν τον έλεγχο της αναπαραγωγικής ζωής τους στα χέρια τους. «Θέλω να μπορώ να φροντίζω τα παιδιά μου. Αν έχω πολλά δεν θα μπορώ να το κάνω», δηλώνει στο Al Jazeera. Με αυτό το στόχο, η Μέκντες αλλά και πολλές άλλες γυναίκες πραγματοποιούν κάθε μήνα μια συνάντηση με τον εκάστοτε σύμβουλο υγείας των περιοχών τους ενώ κάνουν συχνά μια ένεση αντισύλληψης. Παράλληλα, ενημερώνονται για το πώς θα διατηρούν μια ασφαλή χρονική απόσταση ανάμεσα στις εγκυμοσύνες τους αλλά και για γενικότερα θέματα υγείας.

Το 2003, η Αιθιοπία ξεκίνησε το πρόγραμμα επέκτασης της υγείας, ένα έργο μεγάλης κλίμακας με στόχο να διδάξει τις βασικές μεθόδους πρόληψης ασθενειών σε ολόκληρη τη χώρα. Αν και πριν από το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν υπήρχαν καθόλου εργαζόμενοι για την υγειονομική ενημέρωση, εισήχθησαν τώρα 38.000 άτομα σε όλη τη χώρα. Ένας από τους κύριους στόχους τους είναι η διατήρηση της υγείας των γυναικών.

«Πολιτικές προτεραιότητες»

Σύμφωνα με την Αντίς Βολντεμάριαμ του Υπουργείου Υγείας, η χώρα έθεσε την υγεία της μητέρας ως μία από τις κορυφαίες πολιτικές προτεραιότητες. Κάθε εβδομάδα, αναφέρει η ίδια, οι περιφερειακοί πρόεδροι της Αιθιοπίας ελέγχουν την αιτία κάθε μητρικού θανάτου στην περιοχή τους.

Το πρόγραμμα αποδείχθηκε αρκετά αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση των θεμάτων υγείας των γυναικών. Επιπλέον, ο οργανισμός  «Save the Children» αναφέρει ότι από το 2000, η Αιθιοπία έχει μειώσει τον κίνδυνο της μητρικής θνησιμότητας κατά τα δύο τρίτα, ποσοστό μεγαλύτερο  από οποιαδήποτε χώρα της Αφρικής.

Εντούτοις, η Βολντεμάριαμ παραδέχεται ότι το πρόβλημα δεν έχει αντιμετωπισθεί εντελώς. «Οι γυναίκες εξακολουθούν να πεθαίνουν πολύ νέες. Υπάρχει ακόμα η  πρακτική των πρόωρων γάμων», σημειώνει.

Οι γάμοι παιδιών παραμένουν ένα από τα μελανότερα σημεία στον τομέα της υγείας, καθώς μία από τις κύριες αιτίες θανάτου για τα κορίτσια ηλικίας 15-19 ετών είναι η εγκυμοσύνη.

Σύμφωνα με αναλυτές, τα κορίτσια που γεννούν πριν από την ηλικία των 18 ετών είναι πέντε φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη, σε σύγκριση με τις μητέρες μεγαλύτερης ηλικίας.

Επίσης, υπάρχει συχνά η πίεση από τις οικογένειες των κοριτσιών να μείνουν έγκυες ως απόδειξη γονιμότητας ώστε να επισφραγίσουν το γάμο. Σύμφωνα με την Μέκντες, οι γονείς της την πίεσαν να κάνει όσο πιο πολλά μωρά ήταν δυνατόν, αλλά εκείνη κατάφερε να αντισταθεί με τη βοήθεια των ειδικών συμβούλων στις υπηρεσίες υγείας.

Οι γυναίκες που παντρεύονται σε νεαρή ηλικία τείνουν ακόμα να έχουν μεγαλύτερους συζύγους. Στην Αμχάρα, η διαφορά ηλικίας μεταξύ του συζύγου και της νύφης μπορεί να αγγίζει και τα 15 χρόνια. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2004 από το Συμβούλιο για τον Πληθυσμό στην Αιθιοπία, τo γεγονός ότι οι μεγαλύτερης ηλικίας σύζυγοι ήταν σεξουαλικά αρκετά ενεργοί και δε χρησιμοποιούσαν προφυλάξεις αύξανε το ποσοστό γυναικών που προσβαλλόταν με τον ιό του HIV κατά 50%.

Επιπλέον στοιχεία δείχνουν ότι τα κορίτσια που παντρεύονται σε πολύ μικρή ηλικία τείνουν να ζουν στις πιο φτωχές και απομακρυσμένες περιοχές της Αιθιοπίας. Πολλοί άνθρωποι βρίσκονται αρκετές ώρες, ακόμη και ημέρες, μακριά από κέντρα υγείας λόγω του κακού οδικού δικτύου και των περιορισμένων μέσων μεταφοράς.

Ακόμα, ορισμένοι χωρικοί δεν γνωρίζουν τους νόμους που απαγορεύουν το γάμο ανήλικων. Ακόμα και σε περιπτώσεις που εφαρμόζεται ο νόμος, οι διαζευγμένες γυναίκες στιγματίζονται κοινωνικά και έτσι πολλές κοπέλες παραμένουν παντρεμένες από φόβο.

Το σχέδιο «κατσίκα»

Όπως δήλωσε στο Al Jazeera, η Άναμπελ Ροκάρ, διευθύντρια του Συμβούλιου για τον Πληθυσμό στην Αιθιοπία, ο Οργανισμός έχει κάνει μερικά από τα πιο επιτυχημένα έργα για την καταπολέμηση των παιδικών γάμων. «Δεν απευθυνόμαστε σε 500 κορίτσια και 600 κορίτσια. Πρέπει να φτάσουμε σε εκατομμύρια κορίτσια που διατρέχουν τον κίνδυνο», σημειώνει, ενώ εξηγεί πώς τα κατσίκια έχουν συνεισφέρει στο συνολικότερο έργο. Οι οικογένειες που παντρεύουν τις κόρες τους νωρίς είναι συνήθως φτωχές και μερικές φορές ο πρόωρος γάμος είναι ένας τρόπος για να γλιτώσουν από το βάρος ενός ακόμη στόματος. Δίνοντας σε μια οικογένεια μια κατσίκα της προσφέρουν ένα επιπλέον εισόδημα.

Το πρόγραμμα «κατσίκα» λειτούργησε αρκετά καλά στην καθυστέρηση πρόωρων γάμων για λίγα χρόνια, σύμφωνα με μελέτη του αρμόδιου κρατικού Συμβουλίου. Αλλά για την κυβέρνηση της Αιθιοπίας, μια κατσίκα ανά οικογένεια ήταν ένα πάρα πολύ ακριβό σχέδιο. Έτσι, η οργάνωση CARE και το Διεθνές Κέντρο Έρευνας για τις Γυναίκες ακολούθησαν μια διαφορετική προσέγγιση. Αντί να προσπαθήσουν να αποτρέψουν τους παιδικούς γάμους, προτίμησαν να εργαστούν για τις ήδη παντρεμένες γυναίκες. Για το σκοπό αυτό, παρείχαν υγειονομική περίθαλψη, οικονομική εκπαίδευση, κατασκευάζοντας, παράλληλα, ένα κοινωνικό δίκτυο για τα κορίτσια.

O Τζεφ Έντμιντς, ερευνητής για το έργο, αν και στην αρχή είχε πληροφορηθεί ότι ο νόμος που απαγορεύει τους παιδικούς γάμους ήταν αποτελεσματικός, διαπίστωσε ότι αυτό δεν ίσχυε και εκτιμά ότι υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες νύφες-παιδιά στην Αμχάρα και όχι μόνο. Αν και ο ίδιος καταλαβαίνει το πνεύμα του νόμου για την απαγόρευση του γάμου παιδιών, ανησυχεί ότι μπορεί να επηρεάζει αρνητικά τα ίδια τα κορίτσια. «Είναι πιο δύσκολο να γίνει έρευνα. Πράγματι, οι γάμοι γίνονται με περισσότερη μυστικότητα στις κοινότητες από ό, τι συνέβαινε πριν», δηλώνει.

Πέρα από όλα τα εμπόδια, ο Έντμιντς βοήθησε πολλά κορίτσια και τα δίδαξε πώς να συγκεντρώσουν τα χρήματά τους και να επενδύουν σε μικρές επιχειρήσεις. Έμαθαν επίσης για την αναπαραγωγική υγεία και συμμετείχαν σε ομάδες ώστε να μπορούν να ανταλλάσσουν εμπειρίες και απόψεις.

Δυστυχώς, τα συγκεκριμένα προγράμματα δεν έχουν αποδειχθεί ικανά να βοηθήσουν όλα τα νεαρά κορίτσια της χώρας. Αν και έχουν αποτραπεί αρκετοί γάμοι, υπάρχουν ακόμα πολλές περιπτώσεις που οι γονείς απειλούν τις κόρες τους ώστε να τις αναγκάσουν να παντρευτούν. Πολλές νεαρές κοπέλες έρχονται καθημερινά αντιμέτωπες με τον πρόωρο γάμο αλλά και με τους κινδύνους που ενέχει το να παντρεύεται ένα παιδί ηλικίας ακόμα και 5 ετών.