Ο Αλέξανδρος Κούτσης, ομότιμος καθηγητής Μεσανατολικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μίλησε στο Tvxs.gr για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί σήμερα στη Συρία,  για την εισβολή της Τουρκίας στη χώρα, εναντίον των Κούρδων ανταρτών, για το ρόλο της Ρωσίας, τη στάση των ΗΠΑ και τους διαφαινόμενους νικητές και χαμένους… 

Ads

Καταρχήν ποια είναι η κατάσταση σήμερα στη Συρία και πως διαμορφώνονται πλέον τα συμφέροντα των δυνάμεων, τοπικών και διεθνών, στην περιοχή, μετά την υποχώρηση του Ισλαμικού Κράτους;

Ο πόλεμος κατά του Ισλαμικού Κράτους είχε δύο συμμαχίες. Η μία συμμαχία ήταν μεταξύ των ΗΠΑ, της Σαουδικής Αραβίας και κρατών του κόλπου που στήριζαν τον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους αλλά ταυτόχρονα και την απομάκρυνση του Άσαντ από την εξουσία. Η άλλη συμμαχία ήταν μεταξύ Ρωσίας, Ιράν και Τουρκίας, η οποία πολεμούσε επίσης το Ισλαμικό Κράτος αλλά δεν έθετε θέμα απομάκρυνσης του Άσαντ από την εξουσία. Τώρα με το ΙΚ να υποχωρεί, με την έννοια ότι χάνει τα εδάφη του και όχι τους υποστηρικτές του, οι οποίοι παραμένουν «θερμά» ενεργοί, η συμμαχία που βγαίνει κερδισμένη είναι η συμμαχία Ρωσίας-Ιράν-Τουρκίας. Η άλλη συμμαχία ουσιαστικά έχει χάσει το παιχνίδι σε ό,τι αφορά τον έλεγχο της Συρίας. Έτσι την πρωτοβουλία για την πολιτική λύση του Συριακού προβλήματος έχει αναλάβει η ίδια η Ρωσία σε συνεργασία με το Ιράν και την Τουρκία, καλώντας βέβαια και τη συριακή αντιπολίτευση να συμβάλλει, η οποία όμως δεν το κάνει, με αποτέλεσμα να χαράσσεται μια πολιτική λύση υπό τον αποκλειστικό έλεγχο της Ρωσίας. Η Συρία έτσι μετατρέπεται σε ένα προτεκτοράτο της Ρωσίας. Η Τουρκία τώρα με το Ιράν, για να μην έχει τον αποκλειστικό έλεγχο η Ρωσία, θέλουν να συμμετέχουν κι αυτοί στη διαδικασία. Αυτή είναι η κατάσταση σήμερα στη Συρία.

Διακρίνετε αντίφαση ή δυσκολία στη στάση της Ρωσίας, δεδομένου ότι είναι ο μοναδικός και μεγάλος σύμμαχος του Άσαντ, ο οποίος όμως κατηγορεί την Τουρκία για επίθεση στη χώρα του;

Ads

Η Ρωσία έχει κόκκινες γραμμές αλλά έχει αφήσει κι ένα μεγάλο πεδίο για τη διπλωματία. Ο Άσαντ σίγουρα θα κατηγορήσει την Τουρκία ως εισβολέα, όπως κι έκανε, κατά τον ίδιο τρόπο που κατηγόρησε και τις ΗΠΑ ως εισβολέα. Ο Άσαντ όμως δεν ζήτησε αυτός από τις ΗΠΑ να συμβάλλουν με στρατό στην καταπολέμηση του ISIS, αντίθετα ζήτησε τη συμμετοχή της Ρωσίας και του Ιράν με στρατεύματα για να πολεμήσουν το Ισλαμικό Κράτος. Συνεπώς ο Άσαντ τυπικά, στα πλαίσια της διεθνούς πολιτικής και του διεθνούς δικαίου, είναι αναγκασμένος να δηλώσει ότι αυτοί είναι οι εισβολείς, έτσι ώστε να μην νομιμοποιείται η παρουσία τους στο Συριακό έδαφος, σε αντίθεση με τη Ρωσία και το Ιράν που τους νομιμοποιεί επειδή τους προσκάλεσε ο ίδιος.

Ο Ερντογάν λοιπόν δρα με την κάλυψη του Πούτιν;

Ναι. Η Ρωσία έδωσε το πράσινο φως στην Τουρκία να εισβάλει στο βόρειο τμήμα της Συρίας. Δεν υπήρχε περίπτωση η Τουρκία να επέμβει στη Συρία, χωρίς την έγκριση της Ρωσίας και φάνηκε κι από το γεγονός ότι η Ρωσία απλώς δήλωσε και συνέστησε στην Τουρκία να συγκρατηθεί. Μάλιστα βοήθησε την εισβολή της Τουρκίας με το να αποσύρει από την περιοχή του Αφρίν τα δικά της στρατεύματα.

image

Ο πρόεδρος της Τουρκίας προειδοποίησε ότι η χώρα του «θα τελειώσει» το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), τις Μονάδες Προστασίας του Λαού των Κούρδων της Συρίας (YPG) και το κουρδικό συριακό κόμμα PYD «μέχρι να μην απομείνει τίποτα». Τι φοβάται ο Ερντογάν;

Μην ξεχνάμε ότι αυτό όλο προκλήθηκε από τη δήλωση της Αμερικής ότι στοχεύει σε έναν στρατό 30.000 μελών που θα φυλάσσουν τα σύνορα της Συρίας με την Τουρκία. Αυτή ήταν η αφορμή που η Τουρκία αποφάσισε να αντιδράσει αμέσως και να εισβάλει. Γιατί… Πρώτον, η Τουρκία θεωρεί τους Κούρδους της Συρίας συνεργάτες του PKK και άρα η ενίσχυσή τους στη Βόρεια Συρία θα προκαλέσει προβλήματα με τους Κούρδους και το PKK στο δικό τους έδαφος. Συνεπώς θα κάνει ό,τι μπορεί για να αποδυναμώσει τους Κούρδους της Συρίας. Δεύτερον θέλει να εμποδίσει την προέλαση των Κούρδων, διότι αν οι Κούρδοι επιτύχουν, θα αποκόψουν την Τουρκία γεωγραφικά από τον αραβικό χώρο. Αν δείτε τον χάρτη που είναι το Αφρίν, υπάρχει μια λωρίδα που ενώνει την Τουρκία με την Συρία, αν αυτή η λωρίδα πέσει στα χέρια των Κούρδων, τότε η Τουρκία θα αποκοπεί από τον αραβικό χώρο, ουσιαστικά η Τουρκία δεν θα μπορεί να ασκήσει μια αραβική πολιτική. Τρίτον η Τουρκία θέλει να εμποδίσει τους Κούρδους να ενώσουν τα τρία καντόνια που ελέγχουν στη Ροζάβα, σε μια ενιαία ζώνη, η οποία θα βρίσκεται στο νότιο τμήμα των συνόρων της κι από όπου θα μπορούν να απειλούν την Τουρκία και να βοηθούν τους Κούρδους της Τουρκίας. Αυτοί είναι οι στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας. Και βέβαια αυτό που θέλει να πετύχει η Τουρκία είναι, αφού αποδυναμώσει τους Κούρδους, να δημιουργήσει η ίδια μια ζώνη ασφαλείας στην περιοχή των Κούρδων, την οποία θα ελέγχει. Μην ξεχνάτε ότι αυτό ήταν το αίτημα του Ερντογάν από όταν ξεκίνησε η εξέγερση κατά του Άσαντ, το οποίο βέβαια είχαν απορρίψει η Αμερική, το ΝΑΤΟ και η Ρωσία. Σε επίπεδο τώρα πολιτικού στρατηγικού στόχου, όσο ο Ερντογάν εμφανίζεται ο εγγυητής της ασφάλειας της Τουρκίας ενισχύει την εθνικιστική βάση του. Μην ξεχνάμε ότι πλησιάζουν εκλογές στην Τουρκία και ταυτόχρονα πρέπει να αποδυναμώσει τους Κούρδους της Τουρκίας, οι οποίοι ήταν αυτοί που τον εμπόδισαν να έχει την αυτοδυναμία στον πρώτο γύρο των προηγούμενων εκλογών. Θέλει λοιπόν να τους απονομιμοποιήσει με κάθε τρόπο, έτσι ώστε να είναι ενισχυμένος και άρα νικητής στις επερχόμενες εκλογές.

image

Τι θα κάνουν τώρα οι Αμερικανοί; Ποιοι είναι οι δικοί τους στόχοι;

Τι μπορούν να κάνουν οι ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν να ανακατευτούν ξανά με πόλεμο στο χώρο της Μέσης Ανατολής. Αυτά που πάθανε στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, δεν θέλουνε να τα πάθουνε και στη Συρία. Με τον Ερντογάν δεν μπορούν να κάνουνε και πολλά, διότι τον έχουνε ανάγκη, δεδομένου ότι είναι ένας σημαντικός στρατηγικός σύμμαχος στο ΝΑΤΟ. Δεύτερον δεν έχουνε μια ισχυρή στρατιωτική δύναμη μέσα στη Συρία που θα τους βοηθούσε. Και τρίτον η Ρωσία δεν θα επιτρέψει στην Αμερική, να επιστρέψει στη Μέση Ανατολή ως μια ισχυρή δύναμη που ελέγχει την περιοχή. Επομένως πολύ λίγα μπορούν να κάνουν οι Αμερικανοί, αν δεν είναι διατεθειμένοι να πάνε σε στρατιωτική σύγκρουση. Αναγκαστικά θα δεχθούνε τον περιορισμένο στόχο της Τουρκίας που είναι να ακυρώσει τη συγκρότηση μιας αυτόνομης κουρδικής περιοχής στο βόρειο τμήμα της Συρίας.
Και τελικά πιστεύω ότι θα δεχθούν την πρόταση του Ερντογάν για τον μερικό έλεγχο της περιοχής, τον πλήρη θα έχει όμως η Ρωσία. Γι αυτό και η Ρωσία δεν θα επιτρέψει τη διάσπαση της Συρίας και αυτό θα επιτευχθεί μόνο όταν όλες οι περιοχές θα βρίσκονται υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης της Δαμασκού, είτε επικεφαλής αυτής θα είναι ο Άσαντ είτε κάποιος άλλος.

Κατά την άποψή σας οι Κούρδοι, στην προηγούμενη φάση είχαν άλλη επιλογή, πέραν του να συνεργαστούν και να εξοπλιστούν από τις ΗΠΑ;

Καταρχήν, όπως γνωρίζουμε, υπάρχει ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός που συνεργαζότανε με τους Τούρκους και ο Δημοκρατικός Συριακός Στρατός, στον οποίο συμμετέχουν και οι Κούρδοι και στηρίζουν οι Αμερικανοί. Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός συντάσσεται με την Τουρκία εναντίον του Δημοκρατικού Συριακού Στρατού. Κατά την περίοδο του Ισλαμικού Κράτους πιστεύω πως οι Κούρδοι δεν είχαν άλλη επιλογή. Ο Ασαντ σε εκείνη τη φάση έπαιξε ένα παιχνίδι. Δεδομένης της εξέγερσης εναντίον του και της εμφάνισης του Ισλαμικού Κράτους έδωσε περιθώριο στους Κούρδους να ενεργοποιηθούν ενάντια του ΙΚ. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια και δεδομένου ότι ο Ασαντ ήταν αποδυναμωμένος, αναγκάστηκαν οι Αμερικανοί να επέμβουν και να στηρίξουν τους Κούρδους ενάντια στο ΙΚ, γιατί αυτός ήταν ο βασικός τότε στόχος τους. Η καταπολέμηση του ISIS. Καθώς αποδυναμώθηκε το ΙΚ και ο Ασαντ ενισχύθηκε, θέλει τώρα να επιβληθεί στο σύνολο της συριακής περιοχής, άρα και της Κουρδικής, όπου οι Κούρδοι αφού κατάφεραν πρώτα να απελευθερώσουν την περιοχή, είχαν αρχίσει να σκέφτονται την αυτονομία, ένα νέο Σύνταγμα, ανεξάρτητες εκλογές, κ.λπ. Έτσι βρέθηκαν και σε δύσκολη θέση οι Αμερικανοί. Θέλησαν λοιπόν να δημιουργήσουν έναν στρατό που θα φυλάει το ανεξάρτητο αυτό τμήμα, διασπώντας έτσι και τη Συρία, που είναι και ο βασικός στόχος των νέων συντηρητικών της Αμερικής από τον καιρό του Μπους. Έτσι η σύγκρουση μεταξύ Άσαντ, Αμερικανών και Κούρδων εντάθηκε και η Τουρκία όπως όλοι περιμέναμε εισέβαλε.

image

Σε κάθε περίπτωση λοιπόν οι ηττημένοι θα είναι οι Κούρδοι και οι μεγάλοι νικητές οι Ρώσοι;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι μεγάλοι χαμένοι θα είναι οι Κούρδοι. Πρέπει να τονίσουμε ότι οι διεθνείς αντιδράσεις στην επέμβαση της Τουρκίας λίγο πολύ συμπίπτουν. Οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ ζήτησαν απλώς και αορίστως από την Τουρκία να συγκρατηθεί. Η Ρωσία από την πλευρά της ουσιαστικά έδωσε το πράσινο φως, λέγοντας της κάνε ό,τι νομίζεις αρκεί να μην πειράξεις δικά μου στρατεύματα και συζητάμε στη διάσκεψη του Σότσι στις 29-30 Ιανουαρίου του 2018, όπου αναμένεται να συμμετάσχουν η Ρωσία, η οποία και θα προεδρεύσει, Συρία, η Τουρκία, το Ιράν αλλά και πλευρά των Κούρδων, για τη λύση του Σριακού προβλήματος. Η Ρωσία λοιπόν συζητάει το μέλλον της Συρίας χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ. Είναι ο μεγάλος νικητής.