Το Morro Bay, βρίσκεται στην Καλιφόρνια των Ηνωμένων Πολιτειών. Αρκεί κανείς να περπατήσει κατά μήκος του Liar’s Bench (σ.σ: Το παγκάκι του Ψεύτη) και να ακούσει τις απίστευτες ιστορίες των ψαράδων, ώστε να μάθει για την αλιευτική παράδοσή του. Όμως με την νομοθεσία που επιτρέπει την ελεύθερη αγορά και πώληση των αδειών αλιείας, η παράδοση αυτή κινδυνεύει από την οικονομική δύναμη αλιευτικών βιομηχανιών άλλων λιμανιών. Επιμέλεια: Μάρθα Βασίλη

Η μικρή πόλη των 10.370 κατοίκων, μεταξύ του Λος Άντζελες και του Σαν Φρανσίσκο, έχει γίνει ένας επίγειος παράδεισος για τουρίστες και συνταξιούχους. Παρ’ όλα αυτά η αλιεία παίζει σημαντικό ρόλο για την τοπική οικονομία.

Στη δεκαετία του 1940 η πόλη ανέπτυξε αλιευτική βιομηχανία, μετά όμως την κορύφωσή της το 1957 τα αποθέματα άρχισαν να μειώνονται σημαντικά λόγω της υπεραλίευσης. Από τότε που η εμπορική αλιεία ανακηρύχθηκε ομοσπονδιακή οικονομική καταστροφή το 2000, οι ψαράδες σε αυτή την παράκτια κοινότητα, έχουν αγωνιστεί για να κρατήσουν τον ιστορικό τρόπο ζωής τους.

Αντιμέτωποι με την αύξηση του ανταγωνισμού από μεγάλες εταιρίες αλιείας που δραστηριοποιούνται σε ισχυρότερα λιμάνια, οι ντόπιοι ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους επιστήμονες ώστε οι ίδιοι να καθορίσουν τη μοίρα τους.

Έτσι τον Ιούνιο, το Morro Bay έγινε η πρώτη κοινότητα στη Δυτική Ακτή που έκανε, ό,τι ακριβώς οι συνάδελφοί τους στο Κέιπ Κοντ έχουν ήδη κάνει: τη δημιουργία ενός κοινοτικού ταμείου με σκοπό την απόκτηση δικαιωμάτων στην ποσόστωση αλιείας ώστε να μπορούν οι μικρής κλίμακας ψαράδες να έχουν μια περισσότερο ισότιμη σχέση με τους πιο ισχυρούς στον χώρο.

Η ποσόστωση αφορά την ποσότητα ενός συγκεκριμένου είδους ψαριών που μπορεί να αλιευθεί σε μια γεωγραφική περιοχή. Τα δικαιώματα στην ποσόστωση μπορεί να είναι πολύ ακριβά. Κατά αυτόν τον τρόπο οι μεγαλύτερες εταιρείες αλιείας εύκολα μπορούν να “ψαρέψουν” την δουλειά των μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων. Για να λύσει αυτό το πρόβλημα, το Morro Bay ίδρυσε το Κοινοτικό Ταμείο Ποσόστωσης που διαθέτει 2.000.000 δολάρια για να αγοραστούν τα αλιευτικά δικαιώματα για 90 είδη ψαριών.

Με τους Αμερικανούς να αντλούν τα περισσότερα θαλασσινά που καταναλώνουν από ξένα ύδατα, τα κεφάλαια για τις ποσοστώσεις, το Κοινοτικό Ταμείο είναι μια προσπάθεια για να κρατήσει τους αλιείς κοντά στα αλιευτικά πεδία τους. Η ιδέα είναι να κάνει την αλιεία οικονομικά βιώσιμη και προσιτή σε μια νεότερη γενιά.

«Υπάρχει μια μακροπρόθεσμη αξία που έχει η αλιεία στην κοινότητα» δήλωσε στους New York Times ο Πολ Πάρκερ, διευθυντής του Κοινοτικού Ταμείου του Κέιπ Κόντ. «Η διάσωση της αλιείας, της πολιτιστικής κληρονομιάς στη θάλασσα, είναι ακριβώς όπως η διάσωση για τις μικρές οικογενειακές φάρμες σε περιοχές όπως βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης και του Βερμόντ», συμπλήρωσε.

Οι επιχορηγήσεις αυτές είναι μια απάντηση σε μια ομοσπονδιακή πολιτική διαχείρισης που ξεκίνησε το 2011 διαθέτοντας αλιευτικά δικαιώματα για μεμονωμένα είδη. Στην ουσία, το νέο σύστημα επιτρέπει την αγορά, την πώληση ή την διαπραγμάτευση με προσωπικούς όρους των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας για τους αλιείς.

Αφού όμως τα αλιευτικά δικαιώματα έχουν γίνει εμπορεύσιμο αγαθό, αντιμετωπίζονται μέσω εξειδικευμένων μεσιτών στην εμπορική αλιεία. Για τα μικρά λιμάνια όπως του Morro Bay η ανησυχία είναι μεγαλύτερη. Ο φόβος είναι ότι, με την πάροδο του χρόνου η ιστορική κληρονομιά του λιμανιού θα μπορούσε να αφομοιωθεί από τον πλειοδότη όσο τα αλιευτικά δικαιώματα θα ενοποιούνται σε μεγαλύτερα σκάφη και λιμένες με ισχυρότερη δύναμη στην αγορά.

Τα αλιευτικά δικαιώματα του Ταμείου Morro Bay, ανήκαν αρχικά της οργάνωσης Nature Conservancy, που πριν από εννέα χρόνια άρχισε να αγοράζει τις άδειες και τις βάρκες των ψαράδων. «Συνειδητοποιήσαμε ότι έπρεπε να συνεργαστούμε με τους αλιείς για να πετύχουμε την επιβίωσή τους αλλά και την διατήρηση του οικοσυστήματος», δήλωσε ο Μάικλ Μπελ, ο διευθυντής του National Conservancy.

Μαζί, οι άνθρωποι του National Conservancy, οι αλιείς και οι επιστήμονες άρχισαν να διερευνούν τρόπους ψαρέματος που δεν θα καταστρέφουν το θαλάσσιο περιβάλλον. Τα μισά έσοδα από το Κοινοτικό Ταμείο ποσόστωσης θα χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω έρευνα σε βιώσιμες αλιευτικές πρακτικές.

Ο στόχος του ταμείου είναι η ενοικίαση της ποσόστωσης από τους ψαράδες σε τιμές πιο φθηνές από αυτές που δίνει η αγορά. Ο Ρομπ Στέιτζ για παράδειγμα, με την ενοικίαση ξοδεύει 12 σεντς ανά λίβρα για το δικαίωμα να πιάσει ετησίως γλώσσες αξίας 100.000 δολαρίων. Εάν είχε αγοράσει το δικαίωμα της ίδιας ποσόστωσης από την ανοικτή αγορά, θα είχε πληρώσει 50-60 σεντς ανά λίβρα, χωρίς εγγύηση ότι η τιμή δεν θα ανεβάσει στα ύψη το επόμενο έτος.

«Δεν είναι μια μαγική σφαίρα», λέει ο Ντιν Γουέντ, βιολόγος στο California Polytechnic State University, αναφερόμενος στο ταμείο ποσόστωσης. «Αλλά αυτό βοηθά στην επίλυση ενός κρίσιμου προβλήματος. Μικρές κοινότητες, όμως, με την πάροδο του χρόνου χάνουν την αλιεία ως πρακτική», συμπλήρωσε μιλώντας στην αμερικανική εφημερίδα.

Η ανησυχία της πόλης μήπως χάσει τα δικαιώματα αλιείας της από ισχυρούς βιομήχανους δεν είναι αβάσιμη, λένε οι ειδικοί της βιομηχανίας. Στην Αλάσκα, περίπου το μισό της ποσόστωσης για τον μπακαλιάρο (sablefish) σε απομονωμένα χωριά της υπαίθρου έχει πωληθεί στους ισχυρούς αλιείς σε μεγαλύτερες κοινότητες με μεγαλύτερους στόλους. «Η θετική πλευρά είναι ότι εξαλείφει την υπερεκμετάλλευση. Αλλά αυτό είχε ένα τεράστιο κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο», είπε η Λίντα Μπενκεν, διευθύντρια του Συνδέσμου Alaska Longline Fishermen’s.

Πάντως, στο Morro Bay το κλίμα έχει αλλάξει. Πρόσφατα μπροστά στα μάτια πολλών ψαράδων μια ομάδα από όρκες επιτέθηκε και δολοφόνησε μια γκρίζα φάλαινα. Αλλά αυτό δεν είναι το θέμα της συζήτησης στο Liar’s Bench.