Σε ένα σενάριο που θυμίζει έντονα το Handmaid’s Tale, η συνεχώς αναπτυσσόμενη τεχνολογική βιομηχανία της Κίνας αναζητά το τελευταίο διάστημα γυναίκες που να είναι ελκυστικές, να κάνουν χαλαρωτικά μασάζ και να είναι σε θέση να γοητεύσουν  τους «κοινωνικά αμήχανους» προγραμματιστές που απασχολούν οι επιχειρήσεις της χώρας.

Η Shen Yue εργάζεται σαν “programmer motivator”, όπως είναι γνωστό το επάγγελμα στην Κίνα. Με αρμοδιότητες ψυχολόγου και cheerleader, γυναίκες σαν κι αυτή έχουν προσληφθεί από εταιρίες στην κινεζική επικράτεια για να κουβεντιάζουν και να ηρεμούν τους προγραμματιστές από το στρες που ενδεχομένως βιώνουν κατά τη διάρκεια της εργασίας τους. Αυτού του είδους οι θέσεις εργασίας πολλαπλασιάζονται, σε μια κοινωνία σεξιστική, που διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τα στερεότυπα του παρελθόντος γύρω από την έννοια του φύλου και πιστεύει παράλληλα ότι οι άνδρες προγραμματιστές είναι “zhai”, δηλαδή άτομα που δεν έχουν κοινωνική ζωή.

«Χρειάζονται πραγματικά κάποιον για να μιλούν καμιά φορά και να οργανώνουν δραστηριότητες που θα ελαφρύνουν την όποια πίεση βιώνουν», δήλωσε στους New York Times η Shen Yue, η οποία είναι 25 ετών και διαθέτει κατά τ’ άλλα πτυχίο πολιτικού μηχανικού από Πανεπιστήμιο του Πεκίνου.

H Shen Yue ετοιμάζεται για τη δουλειά της. 

Οι γυναίκες στην Κίνα έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο αναφορικά με τον χώρο της εργασίας. Η χώρα διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό αυτοαπασχολούμενων δισεκατομμυριούχων γυναικών στον κόσμο, ενώ πολλές start-ups απασχολούν γυναίκες σε ρόλους-κλειδιά για την επιχείρηση. Όμως σε μια εποχή που ζητήματα όπως η γυναικεία χειραφέτηση και το φεμινιστικό κίνημα επανέρχονται στο προσκήνιο σε όλο τον κόσμο, οι ανισότητες και οι προκαταλήψεις στην Κίνα σπάνια συζητούνται ανοιχτά και παραμένουν σταθερά εδραιωμένες στην κοινωνία.

Οι νόμοι της χώρας κατά των διακρίσεων λόγω φύλου δεν εφαρμόζονται σχεδόν ποτέ. Πολλές εταιρείες αναφέρουν ξεκάθαρα στις αγγελίες τους ότι προτιμούνται οι άντρες. Απαιτούνται αποκλειστικά εμφανίσημες γυναίκες. Με τις programmer motivators, είναι ακόμα πιο σαφές το γεγονός ότι στην Κίνα, οι γυναίκες προορίζονται μόνο για θέσεις εργασίας υποδεέστερες από αυτές των ανδρών και που αφορούν επί της ουσίας την εξυπηρέτησή τους.

Ενώ η τεχνολογική σκηνή της Κίνας διαθέτει εταιρείες που ανταγωνίζονται το Facebook, τη Google και την Amazon σε εξουσία και πλούτο, η εργασιακή κουλτούρα της χώρας ως προς τη θέση των γυναικών βρίσκεται πολλά χρόνια πίσω, ακόμα περισσότερο κι από την ανδροκρατούμενη Silicon Valley.

Η φροντίδα του δέρματος της Shen Yue είναι απαραίτητη για την εμφάνισή της στο γραφείο. 

Στο χώρο της τεχνολογίας, οι άνδρες κυριαρχούν στις κορυφαίες θέσεις εργασίας. Ενδεικτικά, μόνο μία γυναίκα βρίσκεται στο διοικητικό συμβούλιο της Alibaba, του τεχνολογικού γίγαντα της Κίνας στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Στη Baidu, μία εταιρεία στα πρότυπα της Google, κανένα από τα πέντε μέλη του διοικητικού συμβουλίου δεν είναι γυναίκα. Στο Tencent, έναν τεχνολογικό όμιλο ηλεκτρονικών παιχνιδιών και κοινωνικών δικτύων, δεν υπάρχουν καθόλου γυναίκες. Αντίθετα, το Twitter μετρά τρεις γυναίκες στο διοικητικό συμβούλιό του, ενώ στο Facebook, δύο από τους εννέα διευθυντές της εταιρίας είναι γυναίκες.

Όπως και πολλές άλλες επιχειρήσεις, οι τεχνολογικές εταιρείες της Κίνας είναι ευθείς όσον αφορά τη μεροληψία λόγω φύλου στις αγγελίες τους. Σύμφωνα με το Human Rights Watch, οι εταιρίες Baidu, Alibaba και Tencent έχουν δημοσιεύσει επανειλημμένα τέτοιες, στις οποίες διαφημίζουν ότι απασχολούν «όμορφα κορίτσια», με στόχο να προσελκύσουν τον ανδρικό πληθυσμό.

Τον Ιανουάριο, η Alibaba δήλωσε ότι αναζητούσε διευθυντή πωλήσεων για την πλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίου Taobao. Προτιμούνταν οι γυναίκες ηλικίας 28 έως 35 ετών, «με καλή προσωπική εικόνα και κλάση». Αντίστοιχα, τον Νοέμβριο η Baidu ανακοίνωσε πως αναζητούσε άτομο για μια θέση στο τμήμα μάρκετινγκ, στην οποία προτιμούνταν άνδρες «λόγω επαγγελματικών ταξιδιών» και για άλλους λόγους που δεν αναφέρονταν.

Σήμερα όμως, και οι δύο εταιρείες έχουν αφαιρέσει τις αναφορές σε συγκεκριμένα φύλα στις αγγελίες τους αυτές.

Η Alibaba δήλωσε ότι η εταιρεία έχει σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για την παροχή ίσων ευκαιριών, ανεξάρτητα από το φύλο και «θα διενεργήσει αυστηρότερες αναθεωρήσεις των αγγελιών της για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με την πολιτική αυτή». Επίσης, ανέφερε ότι το ένα τρίτο των 18 ιδρυτών της Alibaba είναι γυναίκες και ότι οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των διοικητικών θέσεων της εταιρείας.

Η Baidu ανέφερε ότι το 45% των 40.000 υπαλλήλων της εταιρείας είναι γυναίκες, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στις μεσαίες και ανώτερες θέσεις της εταιρίας. «Εκτιμούμε το σημαντικό έργο που επιτελούν οι γυναίκες εργαζόμενές μας στον οργανισμό», ανέφερε η εταιρεία σε μια ηλεκτρονική δήλωση.

Η Shen Yue συζητά με προγραμματιστή της εταιρίας για τα προβλήματά του. 

Σε μια επίσημη δήλωση, η Tencent ανέφερε ότι εκτιμά τα διαφορετικά κοινωνικά υπόβαθρα και ζήτησε συγγνώμη για τις μέχρι τότε αγγελίες της.

Δεν είναι σαφές ακόμα το πόσες εταιρείες απασχολούν programmer motivators. Σύμφωνα με τη Baidu Baipin, μια ιστοσελίδα αναζήτησης εργασίας που διαχειρίζεται η Baidu, μόνο επτά εταιρείες διαφημίζουν αυτή τη στιγμή τις θέσεις αυτές, κυρίως σε μικρότερες νεοσύστατες επιχειρήσεις τύπου start-up. Στο παρελθόν όμως υπήρχαν πολύ περισσότερες αγγελίες. Η Alibaba για παράδειγμα αναζητούσε εμφανίσημη 
programmer motivator το 2015, αλλά διέγραψε την αγγελία της μετά από κριτική που έλαβε από τους κινέζους χρήστες του διαδικτύου.

Η Shen ξεκίνησε να εργάζεται στο Chainfin.com, μια εταιρεία, finance τον Οκτώβριο του 2017. Δεν αποκαλύπτει το μισθό της, αλλά σύμφωνα με το Zhang Jing, έναν εκτελεστικό διευθυντή ανθρώπινου δυναμικού που προσέλαβε η εταιρία, αυτός αγγίζει τα 950 δολάρια το μήνα.

Η Shen Yue ήρθε στο Πεκίνο από τη βορειοανατολική επαρχία της Κίνας, Heilongjiang. Έχει μακριά μαύρα μαλλιά και απαλό δέρμα και φορά σκιά ματιών σε κόκκινο χρώμα στο γραφείο, όπου πάντα διατηρεί ένα έτοιμο χαμόγελο για τους συναδέλφους της. Την αποκαλούν με το ψευδώνυμό Yueyue, που μεταφράζεται σε «Χαρά».

Στο Chainfin.com, το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς της είναι να κάθεται στη ρεσεψιόν, να οργανώνει κοινωνικές εκδηλώσεις, να παραγγέλνει σνακ για τα διαλείμματα και να συνομιλεί με τους προγραμματιστές της εταιρίας. Μπορεί να καλέσει έναν προγραμματιστή σε μια αίθουσα συσκέψεων απλά και μόνο για να τον ρωτήσει αν χρειάστηκε να δουλέψει περισσότερο εκείνη την εβδομάδα και για να ακούσει τα παράπονά του.

Για κάποιες νεοσύστατες επιχειρήσεις, η ύπαρξη ενός  programmer motivator για το προσωπικό είναι ένα από τα πολλά προνόμια για την προσέλκυση ανδρών προγραμματιστών, μια δουλειά που έχει μεγάλη ζήτηση στην αναπτυσσόμενη τεχνολογική βιομηχανία της Κίνας. Οι programmer motivators βελτιώνουν το εργασιακό περιβάλλον, οργανώνοντας πάρτι γενεθλίων και κάνοντας τους προγραμματιστές να γυμνάζονται μέσα στο γραφείο.

Ο κ. Zhang, ο διευθυντής ανθρώπινου δυναμικού που ήταν μέλος της ομάδας που προσέλαβε την Shen, τόνισε ότι είναι σημαντικό για έναν programmer motivator να έχει καλή εμφάνιση. Ανέφερε ότι οι υποψήφιοι πρέπει να διαθέτουν «πέντε χαρακτηριστικά γνωρίσματα του προσώπου που να είναι αρμονικά κατανεμημένα» και να μιλούν με ευγενικό τρόπο. Θα πρέπει επίσης να έχουν ένα μεταδοτικό γέλιο, να είναι σε θέση να εφαρμόζουν απλό μακιγιάζ και να είναι ψηλές.

Η Shen δεν θεωρεί ότι η δουλειά της είναι σεξιστική. «Πολλές φεμινιστικές ιδέες είναι πολύ ακραίες», ανέφερε. «Νομίζω ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι ανεξάρτητες, να είναι σε θέση να συντηρούν τον εαυτό τους και να έχουν αυτοπεποίθηση. Και αυτό είναι αρκετό».

Η  Xu Jiaolong, μια από τις λίγες γυναίκες προγραμματίστριες της εταιρίας Chainfin.com, που απολαμβάνει μασάζ από τα χέρια της Shen, δεν έχει κανένα πρόβλημα με αυτή τη δουλειά. Ωστόσο, αναφέρει χαμογελώντας πως η εταιρεία θα μπορούσε να εξετάσει την πρόσληψη ενός άνδρα για την ίδια δουλειά, που θα απευθύνεται στις γυναίκες προγραμματίστριες.

Η τεχνολογική βιομηχανία της Κίνας, όμως, σταδιακά αμφισβητεί αυτές τις πρακτικές. Ο Wang Jie, 40 ετών και διευθύνων σύμβουλος του Shanbay.com, μιας εφαρμογής που βοηθά στη εκμάθηση αγγλικών, αντιδρά στην αντικειμενοποίηση των γυναικών από άλλες start-ups.

Ήταν τόσο ενοχλημένος που ορισμένες εταιρείες τεχνολογίας χρησιμοποιούσαν «όμορφες γυναίκες» για να δελεάσουν άνδρες προγραμματιστές να εργαστούν στις επιχειρήσεις τους, που έγραψε μια ανάρτηση τον περασμένο Οκτώβριο στο Zhihu, το αντίστοιχο Quora της Κίνας, αναφέροντας ότι οι δυτικές εταιρείες θα δέχονταν μηνύσεις αν έκαναν κάτι αντίστοιχο στις χώρες τους.

Όμως ο Wang διαπίστωσε πόσο δύσκολο είναι να αλλάξουν αυτού του είδους οι νοοτροπίες. Αρκετοί άνθρωποι απάντησαν στην ανάρτησή του, αναφέροντας πως ήταν υπερβολικός.

«Οι άνδρες απάντησαν: «Αν υπάρχουν πιο όμορφες γυναίκες, θα είμαι πιο ευτυχισμένος στη δουλειά μου. Ποιο είναι το πρόβλημα;» δήλωσε. Και μερικές γυναίκες είπαν: «Ως γυναίκα, δε νομίζω ότι αυτό συνιστά πρόβλημα».

Απόδοση από τους New York Times.