H πρώην “Σιδηρά Κυρία” της Σερβίας, η Μιριάνα/Μίρα Μάρκοβιτς, σύζυγος του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, που κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή της Γιουγκοσλαβίας και της Σερβίας από το 1987 ως το 2000, πέθανε την Κυριακή 14 Απριλίου 2019 σε νοσοκομείο της Μόσχας. Ήταν 77 ετών. Ως αιτία θανάτου ανακοινώθηκε η πνευμονία. Συγκεκριμένα, πριν από ένα μήνα η Μίρα Μάρκοβιτς έπεσε κι έσπασε το δεξί της χέρι, το οποίο και εγχείρισε. Υπήρξαν ωστόσο επιπλοκές και συγκέντρωση υγρών στους πνεύμονες, που οδήγησαν σε φλεγμονή και τελικά σε θάνατο.
 
Η “Μαύρη Χήρα” της Σερβίας

Η Μίρα Μάρκοβιτς, η οποία εγκατέλειψε τη Σερβία τον Φεβρουάριο του 2003, δηλαδή ένα μήνα πριν από τη δολοφονία του Σέρβου πρωθυπουργού Ζόραν Τζίντζιτς, κατηγορήθηκε από τους πολιτικούς αντιπάλους της ότι ήταν αυτή που “κινούσε τα νήματα” πίσω από τον Μιλόσεβιτς και το καθεστώς του. Την εμπλέκουν, τουλάχιστον ως ηθικό αυτουργό αν όχι οργανωτή, σε μια σειρά από πολιτικές δολοφονίες, όπως αυτή του Σέρβου εκδότη και δημοσιογράφου Σλάβκο Τσουρούβια (Βελιγράδι, 11 Απριλίου 1999), του Ίβαν Στάμπολιτς (25 Αυγούστου 2000), “πολιτικού μέντορα” του ίδιου του Μιλόσεβιτς, καθώς και του πρωθυπουργού Ζοραν Τζίτζιτς. Κατηγορήθηκε επίσης για απόπειρα δολοφονίας του τότε ηγέτη της σερβικής αντιπολίτευσης, Βουκ Ντράσκοβιτς. Η ίδια αρνήθηκε όλες αυτές τις κατηγορίες, αν και τα στοιχεία έδειχναν προς την κατεύθυνσή της.

Η χήρα του πρώην Προέδρου της Γιουγκοσλαβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, η Μιρα Μάρκοβιτς, γεννήθηκε στις 10 Ιουλίου 1942 -ή, σύμφωνα με άλλες πηγές, στις 10 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, καθώς η ίδια, ως προληπτική, έκρυβε την ακριβή ημερομηνία γέννησής της- στην πόλη Ποζάρεβατς (Pozarevac) της ανατολικής Σερβίας. Οι γονείς της, Μόμα Μάρκοβιτς και Βερα Μίλετιτς, ήταν  φημισμένοι Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι, ενώ η θεία της Davorjanka Paunović ήταν προσωπική γραμματέας και μία από τις ερωμένες του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο. Σε ηλικία 17 ετών, μαθήτρια ακόμη Γυμνασίου, αποφάσισε να αντιγράψει τον χαρακτήρα και την αγωνιστικότητα της παρτιζάνας μητέρας της Βέρα Μίλετιτς, επιδεικνύοντας έτσι μια πρώιμη πολιτική φιλοδοξία.

Σπούδασε κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, όπου επίσης έλαβε διδακτορικό δίπλωμα. Διετέλεσε καθηγητής κοινωνιολογίας στη Σχολή Επιστημών και Μαθηματικών του Βελιγραδίου. Ήταν ένας από τους ιδρυτές και ο πρώτος πρόεδρος του κόμματος της γιουγκοσλαβικής αριστεράς (JUL). Ήταν παντρεμένη με τον Μιλόσεβιτς, τον οποίο γνώρισε και είχε σχέσεις μαζί του όταν ήταν ακόμη συμφοιτητές, από το 1965 μέχρι το 2006, όταν εκείνος πέθανε τελικά κρατούμενος στις φυλακές του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, κατηγορούμενος για εγκλήματα πολέμου.
 
Υπερασπίζοντας τον Μιλόσεβιτς

Η Μίρα Μάρκοβιτς χαρακτήρισε τότε “σύγχρονη Γκεστάπο” το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο και θεώρησε υπεύθυνο για τον πρόωρο θάνατο του συζύγου της, Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο οποίος ήταν ωστόσο άρρωστος από διαβήτη και καρδιακή ανεπάρκεια.

Σύμφωνα με την Μίρα Μάρκοβιτς, ο Μιλόσεβιτς συνελήφθη για να καταδικαστεί, αλλά “όταν είδαν ότι δεν μπορούσαν να τον καταδικάσουν, αποφάσισαν να τον σκοτώσουν”, δηλαδή να τον εξαναγκάσουν να πεθάνει με “φυσικό τρόπο” μέσα στη φυλακή. Η ίδια  ισχυρίστηκε ότι η Σερβία δεν θα μπορούσε να αποφύγει τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ την άνοιξη του 1999, επειδή η Ατλαντική Συμμαχία επιθυμούσε διακαώς να αποκτήσει τον έλεγχο ολόκληρου του εδάφους της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

Μάλιστα σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις της, όταν ρωτήθηκε γιατί η Σερβία δεν μπορούσε να αποφύγει τις συγκρούσεις στη Γιουγκοσλαβία, εκείνη απάντησε πως δεν έφταιγε καν η Σερβία. “Στους πολέμους στην Κροατία και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Σερβία, με τη βούληση του σερβικού λαού, όπως εκδηλώθηκε με σχετικό δημοψήφισμα, βοήθησε υλικά και ηθικά τους Σέρβους εκείνων των περιοχών, όπως η Κροατία βοήθησε τους Κροάτες και οι ισλαμικές χώρες τους (σ.σ. Βόσνιους) Μουσουλμάνους», απάντησε η Μιριάνα Μάρκοβιτς, χωρίς να αισθάνεται καθόλου σχετικές ενοχές και τύψεις.
 
Η πολιτική διαδρομή της Μάρκοβιτς

Η πολιτική σταδιοδρομία της Μίρα Μάρκοβιτς συνδέεται άρρηκτα με την άνοδο και πτώση από την εξουσία του συζύγου της Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς καθώς και με τα τραγικά γεγονότα στην πρώην Γιουγκοσλαβία της δεκαετίας του 1990. Αν και η σύνδεση του ονόματος της με μια σειρά από πολιτικές δολοφονίες στη Σερβία είναι αδιαμφισβήτητη, εντούτοις η άμεση εμπλοκή της δεν αποδείχθηκε ποτέ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ωστόσο, ότι η ίδια συμμετείχε στις πολιτικές αποφάσεις, επηρεάζοντας καθοριστικά τον Μιλόσεβιτς, οι οποίες καθόρισαν και την πολιτική κατάσταση στη χώρα της, τουλάχιστον μέχρι την επανάσταση του Οκτώβρη 2000, που ανέτρεψε το καθεστώς Μιλόσεβιτς.

Το 1994 ίδρυσε, υπό τις ευλογίες βέβαια του Μιλόσεβιτς, το κόμμα Γιουγκοσλαβική Αριστερά (JUL),  έναν συνασπισμό 23 αριστερών και κομμουνιστικών κομμάτων, που ήταν πάντοτε εταίρος του κυβερνώντος συνασπισμού στη Γιουγκοσλαβία (1996-2000), του οποίου ηγούνταν ο σύζυγός της. Μετά τις μεγάλες αλλαγές του Οκτωβρίου 2000 και την πτώση του καθεστώτος Μιλόσεβιτς η Μίρα Μάρκοβιτς, έπαψε να αποτελεί σημαντικό παράγοντα στον πολιτικό στίβο της Σερβίας, και στις βουλευτικές εκλογές του 2003 κέρδισε μόλις το 0,9% των ψήφων, και σύντομα ακολούθησε η διάλυση του κόμματος της, εν μέσω κατηγοριών για εγκλήματα πολέμου, πολιτικές δολοφονίες, διαφθορά, σκάνδαλα, ξέπλυμα μαύρου χρήματος, παράνομη διαφυγή κεφαλαίων κλπ. Το όνομα της έγινε συνώνυμο του φαινομένου της κατάχρησης εξουσίας στη Σερβίας.
 
“Πολιτική πρόσφυγας” στη Ρωσία

Ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Μιλόσεβιτς στη Χάγη, στις 11 Μαρτίου 2006, η χήρα πλέον Μίρα Μάρκοβιτς  κατέφυγε το 2007 στη, φιλική προς το καθεστώς Μιλόσεβιτς, Ρωσία, όπου ήδη ζούσε ο   αδελφός του Σλ. Μιλόσεβιτς και πρώην πρέσβης της Σερβίας στη Μόσχα, αλλά και ο γιος της Μάρκο Μιλόσεβιτς, που ήταν καταζητούμενος από τις σερβικές αρχές για πλήθος αδικημάτων. Αμέσως εκδόθηκε εναντίον της από τις σερβικές αρχές, διεθνές ένταλμα σύλληψης. Ωστόσο η Γενική Εισαγγελία της Ρωσικής Ομοσπονδίας απέρριψε το 2008 αίτημα έκδοσής της στη Σερβία. Απορρίπτοντας το σερβικό αίτημα οι οι ρωσικές αρχές απάντησαν τότε πως “η Μίριανα Μάρκοβιτς είναι υπό την προστασία της Ρωσικής Ομοσπονδίας καθώς έχει λάβει καθεστώς πολιτικού πρόσφυγα και δεν εξετάζεται το ενδεχόμενο να εκδοθεί”. Το 2018 εκδόθηκε από τα δευτεροβάθμια σερβικά δικαστήρια κι άλλη καταδικαστική απόφαση εναντίον της.

Όσο ζούσε στη Ρωσία η Μίρα Μάρκοβιτς παρέμενε δραστήρια, κυρίως στον συγγραφικό τομέα.  Ήταν τακτικό μέλος της Ρωσικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών, επισκέπτης καθηγητής στο κρατικό πανεπιστήμιο της Μόσχας Lomonosov και κατόπιν επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Lomonosov της Μόσχας. Δημοσίευσε περίπου 100 άρθρα στον τομέα της κοινωνιολογίας, καθώς και δύο εγχειρίδια σε κοινωνιολογικά θέματα. Τα βιβλία της μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες, όπως Ρωσικά, Αγγλικά, Κινέζικα και Ελληνικά.

Η ίδια προτιμούσε να στέλνει συχνά πολιτικά μηνύματα μέσω των βιβλίων και των κειμένων της, πρωτίστως στον τομέα της κοινωνιολογίας, δεδομένου ότι ήταν καθηγητής κοινωνιολογίας στη Σχολή Φυσικών Επιστημών και Μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Κατά τα χρόνια που πέρασε στο εξωτερικό, ασχολήθηκε με τα απομνημονεύματα της, τα οποία εν μέρει αποτελούσαν αντίδραση στις εναντίον της κατηγορίες για την πολιτική της δράση.
 
Διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις

Η Μίρα Μάρκοβιτς είχε αποκτήσει δύο παιδιά μαζί με τον Μιλόσεβιτς. Έναν γιο, τον καταζητούμενο και φυγόποινο στη Ρωσία Μάρκο, και μια κόρη, την Μαρία, που ζει στο Μαυροβούνιο. Σε συνέντευξη της το 2017 η χήρα του Μιλόσεβιτς είχε δηλώσει σχετικά: “”Η οικογένειά μου είναι τα πάντα για μένα… Για πολύ καιρό, όπως γνωρίζετε, δεν ζούμε πια μαζί. Και αυτό με πονάει. Με την κόρη μου, και με τη μητέρα μου, έχω να βρεθώ εδώ και 14 χρόνια”.  Η ίδια εξέφρασε την επιθυμία να ταφεί στον οικογενειακό τάφο, όπου βρίσκεται και ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς (στην κηδεία του οποίου δεν μπόρεσε να παραβρεθεί διότι ήταν ήδη καταζητούμενη), στο Ποζάρεβατς της Σερβίας, αλλά άφησε την οικογένεια της να αποφασίσει γι’ αυτό,
 
Αντιδράσεις στη Σερβία

Στη Σερβία η είδηση θανάτου της Μίρα Μάρκοβιτς έγινε δεκτή με ανάμεικτα συναισθήματα, καθώς είναι γνωστόν πως η χήρα του Μιλόσεβιτς είχε ακόμη αρκετούς φίλους και υποστηρικτές αλλά πολλούς περισσότερους εχθρούς, αντιπάλους αλλά και πολίτες που τη μισούσαν, διότι εκπροσωπούσε ένα από τα σκοτεινότερα κεφάλαια της σύγχρονης σερβικής ιστορίας.

Ο Ίβιτσα Ντάτσιτς, πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Σερβίας (SPS), το οποίο και ίδρυσε ο Μιλόσεβιτς, έστειλε μια συλλυπητήρια δήλωση στην οικογένεια Μιλόσεβιτς με αφορμή τον θάνατο της Μίρα Μάρκοβιτς, δηλώνοντας πως το κόμμα SPS είναι έτοιμο να παράσχει βοήθεια στην διοργάνωση της κηδείας μαζί με την οικογένεια. Ο πρόεδρος του Κινήματος των Σοσιαλιστών, Αλεξάνταρ Βούλιν, δήλωσε την ειλικρινή θλίψη του για το θάνατο της “καθηγήτριας” Μίρα Μάρκοβιτς λέγοντας πως “ελπίζω ότι θα βρει επιτέλους την ειρήνη την οποία οι άνθρωποι της απαγόρευσαν”.

Από την πλευρά του ο σημερινός πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς και αρχηγός του κεντροδεξιού Σέρβικου Προοδευτικού Κόμματος (SNS), αν και προσωπικός ευνοούμενος του Μιλόσεβιτς, στην κυβέρνηση του οποίου διατέλεσε και Υπουργός Προπαγάνδας, δεν έκανε καμία σχετική δήλωση, σα να ήθελε να ξεχαστεί ο αμφιλεγόμενος ρόλος του κατά τη σκοτεινή περίοδο Μιλόσεβιτς. Μια κραυγαλέα σιωπή ενός, κατά τα άλλα, λαλίστατου Σέρβου πολιτικού. Άλλωστε ο Βούτσιτς έχει τα δικά του πολύ σοβαρά προβλήματα, καθώς οι διαδηλώσεις εναντίον του γίνονται όλο και πιο μαζικές και έχουν συμπληρώσει ήδη τέσσερις μήνες.

Ο ενδόμυχος φόβος του Βούτσιτς είναι να μην έχει και αυτός τη μοίρα του Μιλόσεβιτς, που έχασε την εξουσία έπειτα από μια γενικευμένη εξέγερση του σέρβικου λαού. Παρά και τον θάνατο της Μίρα Μάρκοβιτς, το “φάντασμα του Μιλόσεβιτς” συνεχίζει να στοιχειώνει την πολιτική σκηνή της σημερινής Σερβίας.