Πώς θα ήταν η Ρωσία δίχως τον Πούτιν; Ένα βίντεο που καλεί σε συμμετοχή στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές της χώρας στις 18 Μαρτίου είναι χαρακτηριστικό της κυρίαρχης κρατικής προπαγάνδας.

Το κλιπ δείχνει ένα ζευγάρι την νύχτα πριν τις εκλογές. Ο σύζυγος λέει στην σύζυγο να κλείσει το ξυπνητήρι γιατί δεν έχει καμία όρεξη να τρέχει κυριακάτικα να ψηφίζει. Αλλά όταν ξυπνά, η Ρωσία έχει αλλάξει εντελώς. Κάποιος χτυπάει την πόρτα δυνατά και όταν ο αγουροξυπνημένος άνδρας την ανοίγει βλέπει ένα στρατιωτικό απόσπασμα, με έναν μαύρο στρατιώτη μεταξύ τους, να τον καλεί σε επιστράτευση. Ο γιος του φοράει το κόκκινο μαντήλι των πιονέρων, της παιδικής κομμουνιστικής νεολαίας της ΕΣΣΔ, ενώ στην κουζίνα πίνει τον καφέ του ένας ομοφυλόφιλος που το κράτος τον έστειλε να μείνει στο ίδιο διαμέρισμα.

Το όλο σκηνικό είναι ένας εφιάλτης από τον οποίο ο πρωταγωνιστής ξυπνάει έντρομος και τρέχει αμέσως να ψηφίσει, διότι, αν δεν το κάνει, σύμφωνα με τους δημιουργούς του βίντεο, υπάρχει ο κίνδυνος να βλέπει μαύρους στο στράτευμα και ομοφυλόφιλους στην κουζίνα του.

Ο Πούτιν… στο Κεμέροβο

Ο Πούτιν βρίσκεται ήδη 18 χρόνια στην εξουσία και τίποτα δεν φαίνεται ικανό να τον αμφισβητήσει. Σε εκ των υστέρων, οι εκλογές πριν από έξι χρόνια Πριν έξι χρόνια οι εκλογές ήταν κάπως διαφορετικές, αφού συνέπεσαν με ένα κύμα διαμαρτυρίας στην Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη. «Ο Πούτιν είναι κλέφτης!» φώναζαν οι μάζες σε μεγάλες συγκεντρώσεις.

Σήμερα, όμως, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια Ρωσία χωρίς τον Πούτιν στο τιμόνι. Τα τελευταία 18 χρόνια έχει γίνει συνώνυμο της χώρας του. Ουσιαστικά, όπως σχολιάζει εύστοχα και το γερμανικό περιοδικό «Spiegel» η διεξαγωγή εκλογών είναι περιττή, μια άποψη που ο ίδιος ο Πούτιν θα συμφωνούσε χωρίς αμφιβολία. Μέχρι στιγμής, έχει επιλέξει να παραιτηθεί από οτιδήποτε παραπέμπει με εκστρατεία. Δεν την χρειάζεται και το δείχνει. Ακόμη και την εκλογική του πλατφόρμα την παρουσίασε μόλις την περασμένη Πέμπτη κατά την ετήσια ομιλία του στα δύο σώματα του ρωσικού κοινοβουλίου.

Σε εκείνη την ομιλία υπήρχε κάτι για όλους. Ο Ρώσος πρόεδρος υποσχέθηκε να μειώσει τη φτώχεια στο μισό, αλλά και νέα όπλα για τον στρατό, συμπεριλαμβανομένων πυρηνικών πυραύλων μεγάλης εμβέλειας που μπορούν να «φτάσουν οπουδήποτε στον κόσμο». Μάλιστα, συνόδευσε τις τελευταίες ανακοινώσεις και με σχετικό βίντεο, με τα νέα όπλα να καταστρέφουν τους στόχους τους, αποσπώντας άφθονο και θερμό χειροκρότημα.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν βρίσκεται στην εξουσία για σχεδόν δύο δεκαετίες, περισσότερο ακόμα και από τον Λεονίντ Μπρέζνεφ, τον Σοβιετικό γενικό γραμματέα, του οποίου η θητεία φαινόταν αιώνια. Μια ολόκληρη γενιά Ρώσων έχει μεγαλώσει μην γνωρίζοντας τίποτα άλλο εκτός από την Ρωσία του Πούτιν. Η ίδια χώρα έχει αλλάξει υπό την καθοδήγησή του, τόσο προς το καλύτερο, όσο και προς το χειρότερο. Έχει γίνει πλουσιότερη και πιο ισχυρή, αλλά και πιο άκαμπτη και πιο απομονωμένη. Επιδεικνύει την δύναμή της από την Κριμαία μέχρι την Συρία, αλλά οι Ρώσοι πολίτες αισθάνονται για άλλη μια φορά αδύναμοι και ευάλωτοι.

Πώς μπορεί αυτός ο άνθρωπος να παραμένει στην εξουσία για τόσο πολύ καιρό; Ποιο είναι το σύστημά του που τον καθιστά τόσο ανθεκτικό; Θα το συνεχίσει μόλις πάψει να είναι πλέον πρόεδρος; Διότι, σύμφωνα με το ρωσικό σύνταγμα, δεν μπορεί πλέον να βάλει υποψηφιότητα για το 2024.

Η αναζήτηση απαντήσεων οδηγεί στη ρωσική ενδοχώρα, όπου η διοίκηση του Πούτιν έχει εκδηλωθεί διαφορετικά από ό,τι στην πρωτεύουσα και στα αστικά κέντρα. Εδώ, είναι ευκολότερο να γίνει κατανοητό πώς λειτουργεί η Ρωσία του Πούτιν. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια «ανταλλαγή»: Το κράτος αποκλείει τους πολίτες του από και με διάφορους τρόπους από δικαιώματα και ευκαιρίες, αλλά σε αντάλλαγμα, τους δίνει ένα αίσθημα σταθερότητας και αναγεννημένης εθνικής υπερηφάνειας. Μην μπαίνετε στον δρόμο μας, λέει το Κρεμλίνο, και δώστε μας το ελεύθερο να ικανοποιήσουμε τις οικονομικές ανάγκες σας και να σας εξασφαλίσουμε τον σεβασμό σε έναν εχθρικό κόσμο.

Σταθερότητα και εθνικό μεγαλείο: Αυτές είναι οι υποσχέσεις της Ρωσίας του Πούτιν. Η εξαπάτηση και η καταστολη είναι τα εργαλεία της.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της Ρωσίας του Πούτιν είναι το Κεμέροβο στην δυτική Σιβηρία. Μία βιομηχανική πόλη, με γκρίζο χιόνι και σταλινική αρχιτεκτονική, χτισμένη στο Κουζμπάς, την μεγαλύτερη περιοχή εξόρυξης άνθρακα στη Ρωσία. Τα ανοιχτά ορυχεία ξεκινούν ακριβώς έξω από τα περίχωρα της πόλης. Όταν τα εκρηκτικά πυροδοτούνται στα ορυχεία, το τσάι ξεχειλίζει από τα κύπελλα μέσα στα διαμερίσματα που βρίσκονται κοντά. Πάνω από τον παγωμένο ποταμό Tom, το ορόσημο της πόλης λάμπει κόκκινο, ένα μνημείο που ονομάζεται «Η καρδιά του ανθρακωρύχου».

Αλλά εκτός από τον άνθρακα, υπάρχει και ένας δεύτερος «πόρος» που «εξορύσσεται» στο Κεμέροβο: Ψήφοι. Η περιοχή είναι γνωστή για τα παράδοξα αποτελέσματα των εκλογών της. Το 2015 ο κυβερνήτη επανεκλέχθηκε με το 97% των ψήφων, σχεδόν το συνολικό ποσοστό συμμετοχής στις εκλογές. Στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2016, η συμμετοχή ήταν 87%, όταν στην Μόσχα και το Νοβοσιμπίρσκ δεν ξεπέρασε το 35%.

Ως εκ τούτου, περιοχές όπως το Κεμέροβο είναι απαραίτητες για το Κρεμλίνο. Οι ψήφοι που συγκεντρώνει εκεί αντισταθμίζουν την απώλεια δημοτικότητας σε μεγάλες πόλεις όπως η Μόσχα και η Αγία Πετρούπολη. Πράγματι, η ψηφοφορία είναι παρόμοια με την εξόρυξη του άνθρακα: Το τελικό προϊόν εξάγεται εκεί όπου χρειάζεται. Ο άνθρακας πηγαίνει στην Κίνα και οι ψήφοι πηγαίνουν στη Μόσχα, όπου βρίσκουν το δρόμο τους στις εθνικές στατιστικές.

Η Βαλεντίνα Τρουμπίτσινα και η Νίνα Νίλοβα πεζοπορούν με πάθος στο κέντρο της πόλης. Το «Nordic Walking» είναι ένα δημοφιλές άθλημα στους συνταξιούχους του Κεμέροβο χάρη στον τοπικό κυβερνήτη, Αμάν Τουλιέγεφ, ο οποίος διένειμε παιδικά ποδήλατα και μπότες από καουτσούκ, ενώ, όλα τα τραμ της πόλης έφεραν την επιγραφή: «Δώρο από τον κυβερνήτη Αμάν Τουλέγεφ».

Όταν η Βαλεντίνα Τρουμπίτσινα έγινε 80 ετών, ο Τουλέγεφ αύξησε σημαντικά τη σύνταξή της και τώρα λαμβάνει 260 ευρώ το μήνα. Ο κυβερνήτης είναι μια μικρογραφία του ρόλου που επιδιώκει να παίξει ο Πούτιν στην εθνική σκηνή: Ο πατέρας του έθνους που διασώζει τον λαό του από τη δυστυχία της δεκαετίας του 1990. Αυτός ειρήνευσε το Κουζμπάς από τις απεργίες στα ανθρακωρυχεία και τους πολέμους της μαφίας. Τώρα είναι 73 ετών, αλλά όσο εξασφαλίζει την ηρεμία και στέλνει ψήφους στη Μόσχα, το Κρεμλίνο είναι ικανοποιημένο.

Η Τρουμπίτσινα και Νίλοβα θα ψηφίσουν στις 18 Μαρτίου. Μπορεί να επιλέξουν τον υποψήφιο του Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο παραδοσιακά θεωρείται ως κόμμα των συνταξιούχων; «Όχι. Πούτιν, μόνο Πούτιν, οι γιαγιάδες ψηφίζουν μόνο τον Πούτιν!» ξεκαθαρίζουν.

Σε αναζήτηση πορείας η αντιπολίτευση

Ο Ναβάλνι ήταν ο μόνος αντιπολιτευόμενος πολιτικός που επισκέφθηκε το Κεμέροβο. Ήταν μια τυπική εμφάνισή του, περισσότερο διάλογος παρά ομιλία. «Πόσο κερδίζετε; Πόσο πρέπει να πληρώσετε για τη θέρμανση και το νερό; Πού καταλήγουν τα χρήματα από το Κουζμπάς; Είναι αυτό που θέλεις;».

Ο Ναβάλνι είναι ένας χαρισματικός λαϊκιστής. Ο λόγος του παρασύρει, αλλά η ατζέντα του είναι περιορισμένη και στοχοπροσηλωμένη στο πρόσωπο του Πούτιν, τακτική που έχει μεν λογική, δεδομένου ο ρωσικός λαός παραδοσιακά ταυτίζεται με το ηγετικό πρόσωπο, αναπτύσσεται προβληματικά δε, αφού ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό λειτουργεί προστατευτικά στο ηγετικό πρόσωπο όταν αυτό εξακολουθεί να ακμάζει πολιτικά, όπως συμβαίνει με τον Πούτιν.

Πάντως, το αγαπημένο θέμα του Ναβάλνι είναι η σύνδεση της διαφθοράς της ελίτ του Πούτιν, με την αυξανόμενη οικονομική δυστυχία στη χώρα. ‘Αρα, σύμφωνα με αυτήν την λογική, χτυπώντας ο Ναβάλνι την διαφθορά, θα πάψουν να κάνουν οι ολιγάρχες ό,τι θέλουν. Αν όμως, τελικά, η λύση βρίσκεται στην πυγμή του εν δυνάμει ηγέτη και όχι στην κυρίαρχη πολιτική που ασκείται ανεξαρτήτως προσώπων, τότε ο Ναβάλνι έχει πολύ δουλειά να κάνει για να αποδομήσει το μεγάλο πολιτικό ατού του Πούτιν, το οποίο είναι ακριβώς η πυγμή.
Όπως και να έχει ο Ναβάλνι επέστρεψε στη μακρινή Μόσχα και οι υποστηρικτές του στο Κεμέροβο έπρεπε να συνεχίσουν χωρίς αυτόν. Η ομάδα του στεγάζεται σε ένα κτίριο γραφείων στο κέντρο της πόλης, με νέους που συνεχώς μπαινοβγαίνουν για να πάρουν προεκλογικό υλικό. Εκεί πήγε ο ανταποκριτής του «Spiegel».

Η Ξένια Παχόμοβα είναι επικεφαλής της ομάδας του Ναβάλνι στην πόλη. Ήταν φοιτήτρια νομικής, όταν είδε στο YouTube βίντεο του ηγέτη της αντιπολίτευσης σχετικά με τις πολυάριθμες βίλες του πρωθυπουργού Ντμίτρι Μεντβέντεφ και σοκαρίστηκε. Μετά την προσχώρησή της στο κόμμα του, η μητέρα της έχασε τη δουλειά της και ακόμη και η γιαγιά της δέχθηκε την επίσκεψη της αστυνομίας. Η ίδια η Ξένια συνελήφθη αρκετές φορές.

Το 2017, η μητέρα της, Ναταλία, έδωσε στην κόρη της ένα ημερολόγιο με τον Πούτιν, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι η Ξένια ήταν πολύ κοντά στο να ξεκινήσει να δουλεύει για τον Ναβαλνί. Πράγματι, δεν γνώριζε καν ποιος ήταν ο Ναβάλνι. Ήταν μια τυπική δασκάλα, «μέρος του συστήματος», όπως λέει σήμερα. Αλλά δεν είχε την αίσθηση ότι στερούνταν ελευθερίας. Αλλά «η πολιτική επέβαλε την δική της πορεία της στο σχολείο», λέει. Της είπαν να αναγκάσει την κόρη της να έρθει «στα συγκαλά της». Στη συνέχεια απολύθηκε από διευθύντρια του σχολείου. Με δάκρυα στα μάτια οι συνάδελφοί της προσπάθησαν να δικαιολογηθούν για το ότι παρέμειναν σιωπηλοί ενώ άλλοι διέκοψαν κάθε επαφή. Ο καλύτερος φίλος της δεν την εγκατέλειψε, αλλά άρχισε να παίρνει την μπαταρία από το κινητό της όποτε συναντιόντουσαν.

«Ήσουν απολίτικη πριν» της λέει η Ξένια. «Ένας τέλειος πολίτης αυτής της χώρας». Τώρα, όμως, και οι δύο έχουν γίνει πολιτικά δραστήριες, ακόμη και αν διαφωνούν σε ορισμένα ζητήματα. «Ο Πούτιν είναι ένας γερασμένος άνθρωπος που έχασε την ευκαιρία να παραιτηθεί με αξιοπρέπεια. Λυπάμαι» λέει η Ναταλία. «Ο Πούτιν είναι ένα χταπόδι που έχει πιάσει τη Ρωσία σφιχτά στα πλοκάμια του. Πρέπει να την αποκόψουμε» από αυτόν, λέει η Ξένια.

Το βέβαιο είναι ότι, τουλάχιστον σε αυτές τις εκλογές, τα πουτινικά «πλοκάμια» δεν πρόκειται να τα κόψει ο Ναβάλνι. Αν και στα 41 του χρόνια είναι, κατά κοινή ομολογία, ο κύριος πολιτικός αντίπαλος του Πούτιν και ο μόνος ικανός να κινητοποιήσει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους κατά της εξουσίας του προέδρου, η Εκλογική Επιτροπή αρνήθηκε να επικυρώσει την υποψηφιότητά του εξαιτίας δικαστικής καταδίκης, την οποία Ναβάλνι καταγγέλλει ως στημένη από την αρχή μέχρι το τέλος.

Ήδη, όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο, κάλεσε σε μποϊκοτάζ της ψηφοφορίας, υπόσχεται εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και θέλει να στείλει παρατηρητές για να εντοπίσουν τις εκλογικές ατασθαλίες της ψηφοφορίας στα εκλογικά τμήματα.

Πάντως, οι δύο στους τρεις Ρώσους ψηφοφόρους προτίθενται να ψηφίσει τον Πούτιν, σύμφωνα με δημοσκόπηση που πραγματοποίησε το Ρωσικό Κέντρο μελέτης Κοινής Γνώμης (VICIOM) στο διάστημα 5-7 Μαρτίου.

Το VICIOM, προβλέπει ότι ο Πούτιν αναμένεται να συγκεντρώσει ποσοστά που θα κυμαίνονται μεταξύ 69 και 73%. Ο υποψήφιος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσίας, ο επιχειρηματίας Πάβελ Γκρουντίνιν συγκεντρώνει σύμφωνα με την πρόθεση ψήφου το 7%, ο εθνικιστής ηγέτης του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Ζιρινόφσκι το 5%, η ρωσίδα τηλεπαρουσιάστρια Ξένια Σαμπτσάκ η οποία εκπροσωπεί το κόμμα «Πρωτοβουλία Πολιτών» το 2%, το κόμμα «Γιάμπλοκο» του Γκριγκόρι Γιαβλίνσκι το 1%, ο Σεργκέι Μπαμπούριν που ηγείται της «Ρωσικής Παλλαϊκής Συμμαχίας» το 1%, ο αρχηγός του «Κόμματος της Ανόδου» Μπορίς Τιτόφ ποσοστό μικρότερο του 1%, και ο ηγέτης των «Κομμουνιστών της Ρωσίας» Μαξίμ Σουραϊκίν ποσοστό μικρότερο του 1%.

Κατά πάσα πιθανότητα, οι γιαγιάδες του Κεμέροβο θα το γλεντήσουν το βράδυ της 18ης Μάρτη. Η ίδια η Ρωσία, δεν είναι βέβαιο.